Hvernig getum við bætt frammistöðu íslenskra barna í PISA? Dagbjört Hákonardóttir skrifar 21. desember 2023 13:31 Nú þegar grunnskólasamfélagið heldur í langþráð jólafrí verður ekki fram hjá því litið að niðurstöður Íslands í PISA könnun efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) eru áfram áhyggjuefni fyrir íslenskt menntakerfi. Niðurstaðan hefur vakið verðskuldaða athygli, innan menntasamfélagsins sem og utan þess og er það fagnaðarefni. Við stjórnmálafólk reiðum okkur á að almenningur sýni menntunarmálum barna okkar áhuga og geri kröfur til kerfisins. Öðru vísi getur því ekki vaxið ásmegin. Eftirbátar Norðurlanda – en hvers vegna? Það liggur fyrir að árangur íslenskra nemenda í lesskilningi og læsi á náttúrugreinum og stærðfræði er verstur meðal Norðurlanda, þó svo að líðan íslenskra ungmenna í skólanum virðist ekki vera jafn áfátt. Það er átakanlegt að þeir nemendur sem eiga foreldra í lakari félags- og efnahagslegri stöðu koma sýnilega verr út úr könnuninni. Þetta eru skýrustu teikn um aukningu í samfélagslegum ójöfnuði á Íslandi sem birst hefur í lengri tíma og er óásættanleg staða. Að undanförnu hafa margir reynt að finna lausnir á vandanum. Bent hefur verið á skort á samræmdum mælitækjum, skort á prófunum í formi samræmdra prófa, lítinn mátt Menntamálastofnunar til að tryggja samræmi milli menntastofnana sem og mikilvægi þess að auka við heimanám, svo dæmi séu nefnd. Ljóst er að gefa verður verulega í ef við viljum sjá árangur af breyttum áherslum á næsta áratug. Ný stofnun mennta- og skólaþjónustu á að taka til starfa á næstunni og boðaðar eru nýjar áherslur í mælitækjum í skólastarfi. Slíkar stjórnsýslubreytingar eiga ekki eftir að fleyta íslenskum nemendum í fremstu raðir í alþjóðlegum samanburði einar og sér – það mun þurfa meira til. Jafnvægi milli vinnu og einkalífs er stór áhrifaþáttur Íslendingar eru ekki aðeins afturreka í PISA. Lífsgæðavísitala OECD (Better Life Index) sýnir okkur að Íslendingar eiga talsvert í land að því er kemur að jafnvægi á milli vinnu og einkalífs. Fleiri Íslendingar vinna langan vinnudag að meðaltali og sömuleiðis höfum við færri stundir aflögu til eigin ráðstöfunar að vinnudegi loknum. Að þessu leyti eru Íslendingar í 33. sæti af 41 landi, á meðan Finnar eru í því tíunda, Svíar því níunda, Norðmenn því fimmta og Danir í því fjórða. Bilið á milli þessara nágrannaþjóða er ekkert annað en sláandi og hlýtur að setja niðurstöður í mælingum á námsárangri barna í þessum löndum í samhengi. Geta yfirvöld gert þær kröfur til foreldra og heimila þessa lands að gefa sig meira að námi barna og að börnum sé sýndur meiri agi í formi heimanáms og aðstoð foreldra á því sviði, ef heimilisaðstæður bjóða ekki upp á slíkt andrými – og síst hjá þeim sem lakast standa? Getum við vinsamlegast fengið barnabæturnar okkar aftur? Ef við ætlum að stemma stigu við íslenskri þróun í menntamálum og ná árangri í alþjóðlegum samanburði getum við ekki aðeins falið mennta- og barnamálaráðherra að takast á við það verkefni með stjórnsýslubreytingum og nýjum stofnunum. Við þurfum líka gerbreytta forgangsröðun í efnahagsmálum og hlúa að lífskjörum almennings. Það þarf að leiðrétta þann kúrs sem myndast hefur í samfélagslegri þróun hér á landi sem færir okkur sífellt fjær nágrannalöndum okkar sem við viljum bera okkur saman við. Ef við eigum að stuðla að auknum tíma foreldra til að gefa sig að námi barna sinna hljótum að þurfa að byrja á því að endurreisa barnabótakerfið okkar að norrænni fyrirmynd svo það nái til sem flestra foreldra. Á Íslandi fær meðaltekjufjölskylda með tvö börn engar barnabætur en annars staðar á Norðurlöndum fær fólk í sömu stöðu tugi þúsunda til að standa straum af þeim kostnaði sem fylgir því að eiga börn. Á Íslandi hefur þessi stuðningur minnkað með hverju barni um meira en helming hérlendis í hlutfalli við landsframleiðslu frá árinu 1990. Í sömu andrá þarf að ávarpa gífurlegar áskoranir í húsnæðismálum, hvort sem það varðar möguleika ungs fólks til að koma sér inn á húsnæðismarkaðinn eða tryggja húsnæðisöryggi þeirra á leigumarkaði. Þessi stóra áskorun í velferðarmálaflokknum verður aðeins leyst farsællega með áherslur jafnaðarmanna og félagshyggjunnar að leiðarljósi. Menntunarmál eru rammpólitísk velferðarmál Íslensk ungmenni, kennarar og skóla hafa alla burði til að sýna fram á árangur á heimsmælikvarða. Við erum á rangri leið í menntamálum af því að velferðar- og tilfærslukerfin okkar eru orðin veikburða. Menntamál eiga ekki skýran sess í ríkisstjórnarsamstarfinu, sem sést ekki síst á því að málefnum háskólanna er fundinn staður í ráðuneytaskipan þar sem þeir eiga fyrst og fremst að þjóna atvinnulífinu og fjárfestingar í mikilvægum grunnrannsóknum mæta afgangi. Það er ekki hægt að ætla stjórnmálunum það verkefni að gera byltingu í íslenskum menntamálum ef það á aðeins að hafa velferð íslenskra heimila og félagslegan jöfnuð til hliðsjónar í þeirri vinnu – því það er hreinlega meginverkefnið. Það er ekki til nein töfralausn til að takast á við þessa áskorun, en við getum samt náð árangri með réttum áherslum. Um þær þarf að ríkja skýr pólitísk sýn. Hana hafa jafnaðarmenn. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmi norður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dagbjört Hákonardóttir Samfylkingin Alþingi Skóla - og menntamál Grunnskólar PISA-könnun Mest lesið Grafið undan trúverðugleika ákæruvaldsins Róbert Spanó Skoðun „Spilaborgin hrynur einn daginn“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hugrenningar forstöðumanns Dögg Þrastardóttir Skoðun Halló! Er einhver til í að hlusta? Vilborg Gunnarsdóttir Skoðun „Bullið sem vellur upp úr þessu ágæta fólki“ Kristófer Már Maronsson Skoðun Reykjavíkurborg leikur stórt hlutverk í verðbólgustöðunni Elliði Vignisson Skoðun Risið er flott en kjallarinn molnar Davíð Bergmann Skoðun Að vinna með fræðafólki úr landránsnýlenduríki Ingólfur Gíslason Skoðun Stéttaskipt tjáningarfrelsi Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir Skoðun Lofsvert framtak ÖBÍ, BSRB og ASÍ Ögmundur Jónasson Skoðun Skoðun Skoðun Ferðaþjónustan - hvernig gengur? Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Mikilvægi vísinda í þróun endurhæfingarstarfs á Reykjalundi Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hugrenningar forstöðumanns Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Reykjavíkurborg leikur stórt hlutverk í verðbólgustöðunni Elliði Vignisson skrifar Skoðun Grafið undan trúverðugleika ákæruvaldsins Róbert Spanó skrifar Skoðun Að vinna með fræðafólki úr landránsnýlenduríki Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Hvalir, lög og líf: Ísland á siðferðilegum krossgötum Anahita Babaei,Elissa Phillips skrifar Skoðun Halló! Er einhver til í að hlusta? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Eftirfylgni og hagrænir hvatar í loftslagsmálum Sigurpáll Ingibergsson skrifar Skoðun „Spilaborgin hrynur einn daginn“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Risið er flott en kjallarinn molnar Davíð Bergmann skrifar Skoðun Lofsvert framtak ÖBÍ, BSRB og ASÍ Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Látið sjóði verkafólks vera Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun „Bullið sem vellur upp úr þessu ágæta fólki“ Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Gögn sem ekki er hægt að TReysta Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Fimm ráð um hvernig þinn hópur getur stutt við þann sem greinist með krabbamein Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Alþjóðlegar kröfur um króknandi en velupplýsta leikmenn Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði Áslaug Inga Kristinsdóttir skrifar Skoðun „Hvers virði er ég?“ – Áskorun til barna- og unglingabókahöfunda Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Að draga ályktanir af þrettán ára frétt Hörður Arnarson skrifar Skoðun Jafnlaunavottunin: Það er þörf á breytingum Drífa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Við verðum að ræða um Reykjavíkurflugvöll Daði Rafnsson,Margrét Manda Jónsdóttir,Kristján Vigfússon skrifar Skoðun Verndum íslenskuna! (Nema það kosti pening) Vilhelm Þór Neto skrifar Skoðun Áhöfnin sér loksins til lands Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Þið mótmælið... afleiðingum eigin gjörða Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Sjö ára kláðinn: Engin vandamál, bara lausnir Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Stéttaskipt tjáningarfrelsi Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnlaus heimur Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Ég er eiginlega alveg hætt að borða sykur Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Að kjósa með sjálfum sér Sveinn Ólafsson skrifar Sjá meira
Nú þegar grunnskólasamfélagið heldur í langþráð jólafrí verður ekki fram hjá því litið að niðurstöður Íslands í PISA könnun efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) eru áfram áhyggjuefni fyrir íslenskt menntakerfi. Niðurstaðan hefur vakið verðskuldaða athygli, innan menntasamfélagsins sem og utan þess og er það fagnaðarefni. Við stjórnmálafólk reiðum okkur á að almenningur sýni menntunarmálum barna okkar áhuga og geri kröfur til kerfisins. Öðru vísi getur því ekki vaxið ásmegin. Eftirbátar Norðurlanda – en hvers vegna? Það liggur fyrir að árangur íslenskra nemenda í lesskilningi og læsi á náttúrugreinum og stærðfræði er verstur meðal Norðurlanda, þó svo að líðan íslenskra ungmenna í skólanum virðist ekki vera jafn áfátt. Það er átakanlegt að þeir nemendur sem eiga foreldra í lakari félags- og efnahagslegri stöðu koma sýnilega verr út úr könnuninni. Þetta eru skýrustu teikn um aukningu í samfélagslegum ójöfnuði á Íslandi sem birst hefur í lengri tíma og er óásættanleg staða. Að undanförnu hafa margir reynt að finna lausnir á vandanum. Bent hefur verið á skort á samræmdum mælitækjum, skort á prófunum í formi samræmdra prófa, lítinn mátt Menntamálastofnunar til að tryggja samræmi milli menntastofnana sem og mikilvægi þess að auka við heimanám, svo dæmi séu nefnd. Ljóst er að gefa verður verulega í ef við viljum sjá árangur af breyttum áherslum á næsta áratug. Ný stofnun mennta- og skólaþjónustu á að taka til starfa á næstunni og boðaðar eru nýjar áherslur í mælitækjum í skólastarfi. Slíkar stjórnsýslubreytingar eiga ekki eftir að fleyta íslenskum nemendum í fremstu raðir í alþjóðlegum samanburði einar og sér – það mun þurfa meira til. Jafnvægi milli vinnu og einkalífs er stór áhrifaþáttur Íslendingar eru ekki aðeins afturreka í PISA. Lífsgæðavísitala OECD (Better Life Index) sýnir okkur að Íslendingar eiga talsvert í land að því er kemur að jafnvægi á milli vinnu og einkalífs. Fleiri Íslendingar vinna langan vinnudag að meðaltali og sömuleiðis höfum við færri stundir aflögu til eigin ráðstöfunar að vinnudegi loknum. Að þessu leyti eru Íslendingar í 33. sæti af 41 landi, á meðan Finnar eru í því tíunda, Svíar því níunda, Norðmenn því fimmta og Danir í því fjórða. Bilið á milli þessara nágrannaþjóða er ekkert annað en sláandi og hlýtur að setja niðurstöður í mælingum á námsárangri barna í þessum löndum í samhengi. Geta yfirvöld gert þær kröfur til foreldra og heimila þessa lands að gefa sig meira að námi barna og að börnum sé sýndur meiri agi í formi heimanáms og aðstoð foreldra á því sviði, ef heimilisaðstæður bjóða ekki upp á slíkt andrými – og síst hjá þeim sem lakast standa? Getum við vinsamlegast fengið barnabæturnar okkar aftur? Ef við ætlum að stemma stigu við íslenskri þróun í menntamálum og ná árangri í alþjóðlegum samanburði getum við ekki aðeins falið mennta- og barnamálaráðherra að takast á við það verkefni með stjórnsýslubreytingum og nýjum stofnunum. Við þurfum líka gerbreytta forgangsröðun í efnahagsmálum og hlúa að lífskjörum almennings. Það þarf að leiðrétta þann kúrs sem myndast hefur í samfélagslegri þróun hér á landi sem færir okkur sífellt fjær nágrannalöndum okkar sem við viljum bera okkur saman við. Ef við eigum að stuðla að auknum tíma foreldra til að gefa sig að námi barna sinna hljótum að þurfa að byrja á því að endurreisa barnabótakerfið okkar að norrænni fyrirmynd svo það nái til sem flestra foreldra. Á Íslandi fær meðaltekjufjölskylda með tvö börn engar barnabætur en annars staðar á Norðurlöndum fær fólk í sömu stöðu tugi þúsunda til að standa straum af þeim kostnaði sem fylgir því að eiga börn. Á Íslandi hefur þessi stuðningur minnkað með hverju barni um meira en helming hérlendis í hlutfalli við landsframleiðslu frá árinu 1990. Í sömu andrá þarf að ávarpa gífurlegar áskoranir í húsnæðismálum, hvort sem það varðar möguleika ungs fólks til að koma sér inn á húsnæðismarkaðinn eða tryggja húsnæðisöryggi þeirra á leigumarkaði. Þessi stóra áskorun í velferðarmálaflokknum verður aðeins leyst farsællega með áherslur jafnaðarmanna og félagshyggjunnar að leiðarljósi. Menntunarmál eru rammpólitísk velferðarmál Íslensk ungmenni, kennarar og skóla hafa alla burði til að sýna fram á árangur á heimsmælikvarða. Við erum á rangri leið í menntamálum af því að velferðar- og tilfærslukerfin okkar eru orðin veikburða. Menntamál eiga ekki skýran sess í ríkisstjórnarsamstarfinu, sem sést ekki síst á því að málefnum háskólanna er fundinn staður í ráðuneytaskipan þar sem þeir eiga fyrst og fremst að þjóna atvinnulífinu og fjárfestingar í mikilvægum grunnrannsóknum mæta afgangi. Það er ekki hægt að ætla stjórnmálunum það verkefni að gera byltingu í íslenskum menntamálum ef það á aðeins að hafa velferð íslenskra heimila og félagslegan jöfnuð til hliðsjónar í þeirri vinnu – því það er hreinlega meginverkefnið. Það er ekki til nein töfralausn til að takast á við þessa áskorun, en við getum samt náð árangri með réttum áherslum. Um þær þarf að ríkja skýr pólitísk sýn. Hana hafa jafnaðarmenn. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmi norður.
Stéttaskipt tjáningarfrelsi Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir Skoðun
Skoðun Hvalir, lög og líf: Ísland á siðferðilegum krossgötum Anahita Babaei,Elissa Phillips skrifar
Skoðun Fimm ráð um hvernig þinn hópur getur stutt við þann sem greinist með krabbamein Hólmfríður Einarsdóttir skrifar
Skoðun Við verðum að ræða um Reykjavíkurflugvöll Daði Rafnsson,Margrét Manda Jónsdóttir,Kristján Vigfússon skrifar
Skoðun Stéttaskipt tjáningarfrelsi Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir skrifar
Stéttaskipt tjáningarfrelsi Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir Skoðun