Val milli lestrar eða hlustunar námsefnis Guðmundur S. Johnsen skrifar 6. febrúar 2024 10:32 Undanfarna mánuði hefur umræða um íslenskt skólastarf verið óvægin. Sótt hefur verið að kerfinu og jafnvel starfsfólki vegna alþjóðlegs samanburðar PISA. Víst má margt bæta en einnig er mikilvægt að benda á það sem vel hefur verið gert. Sláum skjaldborg um skólakerfið, kennara og stjórnendur og hvetjum þá til góðra verka. Ég vill hér nefna þætti sem skipta lesblinda miklu en bendi jafnframt á nauðsynleg skref til að gera enn betur. Fyrir hvatningu Félags lesblindra á Íslandi, var árið 2006 tekin var upp skimun og lesblindugreiningar í skólakerfinu. Félagið lagði þá áherslu á að skimun hæfist við 10 ára aldur. Þetta var mikilvægt skref í að tryggja jafnari tækifæri til náms. Tveimur árum síðar var kveðið á í lögum um grunnskóla að allir nemendur ættu rétt á kennslu við hæfi og koma ætti til móts við sértæka námsörðugleika, þar með talda lesblindu. Barátta Félags lesblindra fyrir skimum og greiningu í skólakerfinu hefur skilað miklum árangri þótt enn sé nokkuð í land. Fimmti hver lesblindur Félag lesblindra fékk Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands til að kanna umfang lesblindu meðal íslenskra barna og ungmenna. Niðurstaðan var afgerandi. Einn af hverjum 10 nemendum í efri bekkjum grunnskóla sagði lesblindu hafa mikil eða mjög mikil áhrif á frammistöðu sína í námi. Staðfest voru sterk tengsl lestrarörðugleika og kvíða, lágs sjálfsmats og óöryggis. Þessi vanlíðan dregur úr námsáhuga og takmarkar tækifæri og eykur hættu á áhættuhegðun. Kvíði hefur áhrif á lífsgæði barna og ungmenna og getur haft áhrif á hvernig þeim vegnar í lífinu. Fram kom að að fimmti hver nemandi á aldrinum 18-24 ára hefur fengið lesblindugreiningu. Sú staðreynd að rúm tuttugu prósent nemenda eigi við alvarlega lesörðugleika að stríða er mikil áskorun fyrir skólakerfið. Líklegt er að þessi hópur sé nokkuð stærri því nemendur sem glíma við veruleg vandræði eru líklegri til að hafa fengið lesblindugreiningu. Niðurstöðurnar sýndu mikilvægi þess að lesblindugreining sé framkvæmd ekki síðar en á 10. aldursári. Með því er hægt að huga betur að þeim sem eru líklegri til að glíma við kvíða vegna lesblindu. Að greinast seint getur haft mikil og neikvæð áhrif á skólagöngu lesblindra til lengri tíma. Þeir upplifa vanmátt gagnvart bekkjarfélögum og efasemdir um eigin hæfni. Félag lesblindra hefur sent öllum skólum í landinu upplýsingarit þar sem þessar rannsóknarniðurstöður eru reifaðar. Skólarnir eru hvattir til að mæta lesblindum, bæði hvað varðar kennsluhætti, verkefnaskil og próf. Taka þarf tillit til að hópurinn, einkum stúlkur, glími við mikinn kvíða. Mikilvægi félags lesblindra Félag lesblindra vinnur að hagsmunamálum lesblindra og markmiðið er að jafna tækifæri til menntunar, starfs og lífsgæða. Allt frá stofnun þess árið 2003, hefur það unnið markvisst að því að auka vitund og þekkingu á lesblindu. Félagið hefur unnið að hagsmunum ríflega 2.000 félagsmanna, aðstoðað lesblinda, unnið með aðstandendum, kennurum, skólastarfsfólki, yfirmönnum og samstarfsfélögum. Félag lesblindra eru frjáls félagasamtök, sem er rekið eingöngu á sjálfsaflafé án opinberra framlaga. Á næstu misserum mun félagið leggja höfuðáherslu á að hvetja til innleiðingar og aukins vægis stafræns texta í skólakerfinu. Eins og flestir þekkja er burðarstólpi skólakerfisins texti, allir skulu vera fluglæsir og skrifandi. En núverandi textatækni skólakerfisins veldur lesblindum erfiðleikum. Bjóðum nemendum velkomna í textasamfélagið þar sem þeir geta valið milli lestrar eða hlustunar námsefnis. Nýtum stórkostlegar framfarir hljóðtækni og gervigreind sem vex nú ásmegin og styður lesblinda. Aukið stafrænt textaumhverfi auðveldar fleirum nám. Þá sitja lesblindir við sama borð og aðrir. Höfundur er formaður Félags lesblindra á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein PISA-könnun Skóla - og menntamál Grunnskólar Mest lesið Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarna mánuði hefur umræða um íslenskt skólastarf verið óvægin. Sótt hefur verið að kerfinu og jafnvel starfsfólki vegna alþjóðlegs samanburðar PISA. Víst má margt bæta en einnig er mikilvægt að benda á það sem vel hefur verið gert. Sláum skjaldborg um skólakerfið, kennara og stjórnendur og hvetjum þá til góðra verka. Ég vill hér nefna þætti sem skipta lesblinda miklu en bendi jafnframt á nauðsynleg skref til að gera enn betur. Fyrir hvatningu Félags lesblindra á Íslandi, var árið 2006 tekin var upp skimun og lesblindugreiningar í skólakerfinu. Félagið lagði þá áherslu á að skimun hæfist við 10 ára aldur. Þetta var mikilvægt skref í að tryggja jafnari tækifæri til náms. Tveimur árum síðar var kveðið á í lögum um grunnskóla að allir nemendur ættu rétt á kennslu við hæfi og koma ætti til móts við sértæka námsörðugleika, þar með talda lesblindu. Barátta Félags lesblindra fyrir skimum og greiningu í skólakerfinu hefur skilað miklum árangri þótt enn sé nokkuð í land. Fimmti hver lesblindur Félag lesblindra fékk Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands til að kanna umfang lesblindu meðal íslenskra barna og ungmenna. Niðurstaðan var afgerandi. Einn af hverjum 10 nemendum í efri bekkjum grunnskóla sagði lesblindu hafa mikil eða mjög mikil áhrif á frammistöðu sína í námi. Staðfest voru sterk tengsl lestrarörðugleika og kvíða, lágs sjálfsmats og óöryggis. Þessi vanlíðan dregur úr námsáhuga og takmarkar tækifæri og eykur hættu á áhættuhegðun. Kvíði hefur áhrif á lífsgæði barna og ungmenna og getur haft áhrif á hvernig þeim vegnar í lífinu. Fram kom að að fimmti hver nemandi á aldrinum 18-24 ára hefur fengið lesblindugreiningu. Sú staðreynd að rúm tuttugu prósent nemenda eigi við alvarlega lesörðugleika að stríða er mikil áskorun fyrir skólakerfið. Líklegt er að þessi hópur sé nokkuð stærri því nemendur sem glíma við veruleg vandræði eru líklegri til að hafa fengið lesblindugreiningu. Niðurstöðurnar sýndu mikilvægi þess að lesblindugreining sé framkvæmd ekki síðar en á 10. aldursári. Með því er hægt að huga betur að þeim sem eru líklegri til að glíma við kvíða vegna lesblindu. Að greinast seint getur haft mikil og neikvæð áhrif á skólagöngu lesblindra til lengri tíma. Þeir upplifa vanmátt gagnvart bekkjarfélögum og efasemdir um eigin hæfni. Félag lesblindra hefur sent öllum skólum í landinu upplýsingarit þar sem þessar rannsóknarniðurstöður eru reifaðar. Skólarnir eru hvattir til að mæta lesblindum, bæði hvað varðar kennsluhætti, verkefnaskil og próf. Taka þarf tillit til að hópurinn, einkum stúlkur, glími við mikinn kvíða. Mikilvægi félags lesblindra Félag lesblindra vinnur að hagsmunamálum lesblindra og markmiðið er að jafna tækifæri til menntunar, starfs og lífsgæða. Allt frá stofnun þess árið 2003, hefur það unnið markvisst að því að auka vitund og þekkingu á lesblindu. Félagið hefur unnið að hagsmunum ríflega 2.000 félagsmanna, aðstoðað lesblinda, unnið með aðstandendum, kennurum, skólastarfsfólki, yfirmönnum og samstarfsfélögum. Félag lesblindra eru frjáls félagasamtök, sem er rekið eingöngu á sjálfsaflafé án opinberra framlaga. Á næstu misserum mun félagið leggja höfuðáherslu á að hvetja til innleiðingar og aukins vægis stafræns texta í skólakerfinu. Eins og flestir þekkja er burðarstólpi skólakerfisins texti, allir skulu vera fluglæsir og skrifandi. En núverandi textatækni skólakerfisins veldur lesblindum erfiðleikum. Bjóðum nemendum velkomna í textasamfélagið þar sem þeir geta valið milli lestrar eða hlustunar námsefnis. Nýtum stórkostlegar framfarir hljóðtækni og gervigreind sem vex nú ásmegin og styður lesblinda. Aukið stafrænt textaumhverfi auðveldar fleirum nám. Þá sitja lesblindir við sama borð og aðrir. Höfundur er formaður Félags lesblindra á Íslandi.
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar