Er árangur af bættu aðgengi að heilbrigðisþjónustu? Gunnlaugur Briem skrifar 13. nóvember 2023 18:00 Ekki er hægt að leggja næga áherslu á þá staðreynd að aðgengi að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu er grundvöllur heilsu og farsældar. Það er eitt stærsta verkefni stjórnvalda og okkar sem samfélags að ráðstafa kröftum okkar og fjármunum þar sem þeirra er mest þörf og við getum haft sem mest jákvæð áhrif. Til þess að það sé hægt þurfum við að skilgreina hver markmið okkar eru, og hvernig við viljum ná þeim. Segja má að heilbrigðiskerfið og forgansgröðun þess málaflokks hafi verið miðuð að nokkru við bráðaveikindi og að bregðast við vandamálum þegar þau eru orðin alvarleg. Gríðarleg verðmæti bæði fjárhagsleg og samfélagsleg felast í þeim áherslum að styðja, aðstoða og endurhæfa fólk sem fyrst í ferlinu og helst áður en nýta þarf dýrustu úrræði kerfisins. Heilbrigðisráðherra ritaði nýlega grein á vísi.is (9.11.´23) með yfirskriftinni “Gögn eru gulls ígildi”. Þar hittir heilbrigðisráðherra á skynsamlega strengi, og er það ástæða þess að Félag sjúkraþjálfara gaf nýverið út skýrslu með nafninu “Bætt aðgengi betri horfur” þar sem gögn um nýgengi örorku og endurhæfingarlífeyris voru rýnd eftir ástæðum og aldurshópum. Ástæða þess að ráðist var í slíka vinnu var að við töldum mikilvægt að leita leiða til að meta mögulegan árangur af þeim stóru kerfisbreytingum sem urðu í kjölfar nýs greiðsluþátttökukerfis Sjúkratrygginga sem tók gildi snemma árs 2017. Með þeim breytingum var aðgengi einstaklinga að heilbrigðisþjónustu og sérstaklega sjúkraþjálfun stórlega aukið. Hópur einstaklinga hafði þar með tök á að sækja sér þjónustu sjúkraþjálfara sem ætla má að hafi ekki getað gert það áður einkum vegna mikils kostnaðar. Enda lækkaði meðalkostnaður á hverju ári fyrir sjúkraþjálfun almennra einstaklinga úr 53.148 kr. og niður í 20.818 kr. Þar sem Sjúkratryggingar greiddu stærri hluta meðferðarkostnaðar fyrir fólk. Færri á örorku og fleiri á endurhæfingarlífeyri Niðurstöður þessarar greiningar sem unnin var út frá opinberum gögnum sýna að jákvæð þróun hefur orðið á nýgengi örorku ef tekið er mið af nýskráningum sem hlutfalli af mannfjölda hverju sinni. Á tímabilinu 2014 – 2022 hefur heildar hlutfallið lækkað úr 0,59% af mannfjölda niður í 0,50%. Á sama tíma hefur hlutfall þeirra sem nýskrást á endurhæfingarlífeyri hækkað nokkuð eða úr 0,54% og upp í 0,65%. Ætla má að fjölgun nýskráninga á endurhæfingarlífeyri sé jákvæð þar sem aukin áhersla sé lögð á að mæta einstaklingum í erfiðum aðstæðum með stuðningi og endurhæfingu. Slík vinna skilar sér einnig í auknum lífsgæðum fólks. Mest lækkun á nýgengi örorku vegna stoðkerfisvandamála Heildarþróun örorku segir þó bara hálfa söguna. Þegar við rýnum ástæður fyrir nýgengi örorku þá sjáum við nokkuð ólíka þróun. Árið 2014, var nýgengi örorku af ólíkum ástæðum, þ.e. stoðkerfis, geðraskana og allra annarra sjúkdóma nokkurn veginn það sama eða um 0,20% allra einstaklinga á aldursbilinu 18 – 67 ára. Ef við horfum svo á tímabilið frá 2014 og fram til 2022 þá hefur þróunin verið verulega ólík, þar sem nýgengi örorku vegna stoðkerfissjúkdóma hefur lækkað verulega á þessu tímabili eða úr 0,20% og niður í 0,10% af mannfjölda á meðan mun minni breytingar hafa orðið bæði vegna geðraskana (0,18%) og allra annarra sjúkdóma (0,20%) Mesta breytingu sjáum við svo í elsta aldurshópnum 51 – 67 ára, þar sem flestar nýskráningar á örorku eru. Þar hefur náðst gríðarlegur árangur í því að fækka þeim einstaklingum sem þurfa að fara á örorku vegna stoðkerfisvandamála líkt og sést á meðfylgjandi mynd. Á sama tíma hefur orðið lækkun á nýskráningum á endurhæfingarlífeyri vegna stoðkerfisvandmála á meðan slíkar nýskráningar hafa aukist nokkuð bæði vegna geðraskana sem og vegna allra annarra sjúkdóma. Því má áætla að aukin áhersla á endurhæfingarlífeyri sé ekki megin ástæða þessara miklu lækkana á nýgengi vegna stoðkerfisvandamála heldur liggi ástæður þeirra breytinga að mestu leiti í þeirri þjónustuaukningu og bætta aðgengi að þjónustu sjúkraþjálfara og annarra heilbrigðisstétta sem fylgdi breytingunni á greiðsluþátttökukerfinu snemma árs 2017. Prósentur (%) eða fólk ? Þegar við metum árangur þá er það alltaf fólkið sem á í hlut sem skiptir mestu máli. Til að setja þennan árangur í samhengi er gott að horfa á það hversu marga einstaklinga þetta snertir. Árið 2014 voru 1.234 einstaklingar sem þurftu að nýskrást á örorku og árið 2022 voru það 1.225. Það gerir fækkun um níu einstaklinga. Mikilvægt er að hafa í huga að á sama tíma fjölgaði einstaklingum á aldursbilinu 18 – 67 ára um heila 44.000 eða um 21%. Aftur þá segir þessi þróun og árangur okkur lítið nema við rýnum í ástæður árangursins. Eins og kemur fram á meðfylgjandi mynd hér að neðan, þá er stærsta ástæða þessarar þróunar vegna þess mikla árangurs sem náðst hefur í að fækka þeim sem hefðu nýskráðst vegna stoðkerfisvandamála. Til að mynda þá voru 156 færri einstaklingar sem nýskráðust á örorku vegna stoðkerfisvandamála árið 2022 borið saman við 2014. Á sama tíma var lítil aukning örorkuskráninga vegna geðraskana en nokkur fjölgun eða 130 manns vegna allra annarra sjúkdóma. Miðað við fyrirliggjandi niðurstöður má ætla að bætt fjármögnun og aukið aðgengi að sjúkraþjálfun og annarri heilbrigðisþjónustu með innleiðingu nýs greiðsluþátttökukerfis árið 2017 hafi skilað góðum árangri. Því hafi þetta bæði verið skynsamleg ráðstöfun á opinberu fé auk þess sem samfélagslegur ávinningur sé mikill. Gott aðgengi að réttri þjónustu á réttum tíma léttir undir öðrum þáttum heilbrigðis- og velferðarkerfis landsins og minnkar þörf á notkun dýrari úrræða og inngripa innan kerfisins. Leggjum áherslu á aukin lífsgæði, færni og möguleika til þátttöku fyrir alla einstaklinga. Höfundur er formaður Félags sjúkraþjálfara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Gunnlaugur Már Briem Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Sjá meira
Ekki er hægt að leggja næga áherslu á þá staðreynd að aðgengi að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu er grundvöllur heilsu og farsældar. Það er eitt stærsta verkefni stjórnvalda og okkar sem samfélags að ráðstafa kröftum okkar og fjármunum þar sem þeirra er mest þörf og við getum haft sem mest jákvæð áhrif. Til þess að það sé hægt þurfum við að skilgreina hver markmið okkar eru, og hvernig við viljum ná þeim. Segja má að heilbrigðiskerfið og forgansgröðun þess málaflokks hafi verið miðuð að nokkru við bráðaveikindi og að bregðast við vandamálum þegar þau eru orðin alvarleg. Gríðarleg verðmæti bæði fjárhagsleg og samfélagsleg felast í þeim áherslum að styðja, aðstoða og endurhæfa fólk sem fyrst í ferlinu og helst áður en nýta þarf dýrustu úrræði kerfisins. Heilbrigðisráðherra ritaði nýlega grein á vísi.is (9.11.´23) með yfirskriftinni “Gögn eru gulls ígildi”. Þar hittir heilbrigðisráðherra á skynsamlega strengi, og er það ástæða þess að Félag sjúkraþjálfara gaf nýverið út skýrslu með nafninu “Bætt aðgengi betri horfur” þar sem gögn um nýgengi örorku og endurhæfingarlífeyris voru rýnd eftir ástæðum og aldurshópum. Ástæða þess að ráðist var í slíka vinnu var að við töldum mikilvægt að leita leiða til að meta mögulegan árangur af þeim stóru kerfisbreytingum sem urðu í kjölfar nýs greiðsluþátttökukerfis Sjúkratrygginga sem tók gildi snemma árs 2017. Með þeim breytingum var aðgengi einstaklinga að heilbrigðisþjónustu og sérstaklega sjúkraþjálfun stórlega aukið. Hópur einstaklinga hafði þar með tök á að sækja sér þjónustu sjúkraþjálfara sem ætla má að hafi ekki getað gert það áður einkum vegna mikils kostnaðar. Enda lækkaði meðalkostnaður á hverju ári fyrir sjúkraþjálfun almennra einstaklinga úr 53.148 kr. og niður í 20.818 kr. Þar sem Sjúkratryggingar greiddu stærri hluta meðferðarkostnaðar fyrir fólk. Færri á örorku og fleiri á endurhæfingarlífeyri Niðurstöður þessarar greiningar sem unnin var út frá opinberum gögnum sýna að jákvæð þróun hefur orðið á nýgengi örorku ef tekið er mið af nýskráningum sem hlutfalli af mannfjölda hverju sinni. Á tímabilinu 2014 – 2022 hefur heildar hlutfallið lækkað úr 0,59% af mannfjölda niður í 0,50%. Á sama tíma hefur hlutfall þeirra sem nýskrást á endurhæfingarlífeyri hækkað nokkuð eða úr 0,54% og upp í 0,65%. Ætla má að fjölgun nýskráninga á endurhæfingarlífeyri sé jákvæð þar sem aukin áhersla sé lögð á að mæta einstaklingum í erfiðum aðstæðum með stuðningi og endurhæfingu. Slík vinna skilar sér einnig í auknum lífsgæðum fólks. Mest lækkun á nýgengi örorku vegna stoðkerfisvandamála Heildarþróun örorku segir þó bara hálfa söguna. Þegar við rýnum ástæður fyrir nýgengi örorku þá sjáum við nokkuð ólíka þróun. Árið 2014, var nýgengi örorku af ólíkum ástæðum, þ.e. stoðkerfis, geðraskana og allra annarra sjúkdóma nokkurn veginn það sama eða um 0,20% allra einstaklinga á aldursbilinu 18 – 67 ára. Ef við horfum svo á tímabilið frá 2014 og fram til 2022 þá hefur þróunin verið verulega ólík, þar sem nýgengi örorku vegna stoðkerfissjúkdóma hefur lækkað verulega á þessu tímabili eða úr 0,20% og niður í 0,10% af mannfjölda á meðan mun minni breytingar hafa orðið bæði vegna geðraskana (0,18%) og allra annarra sjúkdóma (0,20%) Mesta breytingu sjáum við svo í elsta aldurshópnum 51 – 67 ára, þar sem flestar nýskráningar á örorku eru. Þar hefur náðst gríðarlegur árangur í því að fækka þeim einstaklingum sem þurfa að fara á örorku vegna stoðkerfisvandamála líkt og sést á meðfylgjandi mynd. Á sama tíma hefur orðið lækkun á nýskráningum á endurhæfingarlífeyri vegna stoðkerfisvandmála á meðan slíkar nýskráningar hafa aukist nokkuð bæði vegna geðraskana sem og vegna allra annarra sjúkdóma. Því má áætla að aukin áhersla á endurhæfingarlífeyri sé ekki megin ástæða þessara miklu lækkana á nýgengi vegna stoðkerfisvandamála heldur liggi ástæður þeirra breytinga að mestu leiti í þeirri þjónustuaukningu og bætta aðgengi að þjónustu sjúkraþjálfara og annarra heilbrigðisstétta sem fylgdi breytingunni á greiðsluþátttökukerfinu snemma árs 2017. Prósentur (%) eða fólk ? Þegar við metum árangur þá er það alltaf fólkið sem á í hlut sem skiptir mestu máli. Til að setja þennan árangur í samhengi er gott að horfa á það hversu marga einstaklinga þetta snertir. Árið 2014 voru 1.234 einstaklingar sem þurftu að nýskrást á örorku og árið 2022 voru það 1.225. Það gerir fækkun um níu einstaklinga. Mikilvægt er að hafa í huga að á sama tíma fjölgaði einstaklingum á aldursbilinu 18 – 67 ára um heila 44.000 eða um 21%. Aftur þá segir þessi þróun og árangur okkur lítið nema við rýnum í ástæður árangursins. Eins og kemur fram á meðfylgjandi mynd hér að neðan, þá er stærsta ástæða þessarar þróunar vegna þess mikla árangurs sem náðst hefur í að fækka þeim sem hefðu nýskráðst vegna stoðkerfisvandamála. Til að mynda þá voru 156 færri einstaklingar sem nýskráðust á örorku vegna stoðkerfisvandamála árið 2022 borið saman við 2014. Á sama tíma var lítil aukning örorkuskráninga vegna geðraskana en nokkur fjölgun eða 130 manns vegna allra annarra sjúkdóma. Miðað við fyrirliggjandi niðurstöður má ætla að bætt fjármögnun og aukið aðgengi að sjúkraþjálfun og annarri heilbrigðisþjónustu með innleiðingu nýs greiðsluþátttökukerfis árið 2017 hafi skilað góðum árangri. Því hafi þetta bæði verið skynsamleg ráðstöfun á opinberu fé auk þess sem samfélagslegur ávinningur sé mikill. Gott aðgengi að réttri þjónustu á réttum tíma léttir undir öðrum þáttum heilbrigðis- og velferðarkerfis landsins og minnkar þörf á notkun dýrari úrræða og inngripa innan kerfisins. Leggjum áherslu á aukin lífsgæði, færni og möguleika til þátttöku fyrir alla einstaklinga. Höfundur er formaður Félags sjúkraþjálfara.
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun