Staða þjóðarbúsins ein sú besta í evrópskum samanburði Kristinn Ingi Jónsson skrifar 31. janúar 2019 06:00 Ferðamenn við Gullfoss. Vísir/Vilhelm Hrein erlend staða íslenska þjóðarbúsins hefur stórbatnað á umliðnum árum og er orðin ein sú besta í evrópskum samanburði. Samkvæmt upplýsingum á vef evrópsku hagstofunnar Eurostat er hrein erlend staða, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, aðeins betri í sex Evrópuríkjum en á Íslandi. Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði við Háskóla Íslands, segir að sterk staða þjóðarbúsins gagnvart útlöndum geti haft þau áhrif að langtímavextir hér á landi lækki. Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, telur að horfur séu á frekari bata á erlendri stöðu þjóðarbúsins næsta kastið þar sem áfram sé útlit fyrir viðskiptaafgang við útlönd. Hrein erlend staða þjóðarbúsins var jákvæð um 368 milljónir króna, eða sem samsvarar 13,3 prósentum af vergri landsframleiðslu, í lok september síðastliðins og hefur hún aldrei verið betri. Erlendar eignir námu alls 3.380 milljörðum króna en erlendar skuldir 3.012 milljónum króna. Sé litið til ársbyrjunar 2014 hefur staðan farið úr því að vera neikvæð um 190 milljarða króna í að vera jákvæð um tæplega 370 milljarða króna. Hefur hrein erlend staða þjóðarbúsins með öðrum orðum batnað um 560 milljarða króna á aðeins fimm árum. Ísland kemur vel út í samanburði við önnur Evrópuríki í úrtaki Euro stat. Þannig var hrein staða við útlönd, í hlutfalli af vergri landsframleiðslu, neikvæð í meirihluta ríkja Evrópusambandsins í lok þriðja fjórðungs síðasta árs á meðan hlutfallið var jákvætt um ríflega 13 prósent hér á landi. Að meðaltali var hlutfallið neikvætt um 24,6 prósent í Evrópusambandsríkjunum.Leiðir til lægri vaxta Ásgeir bendir á að Ísland hafi á undanförnum árum breyst frá því að vera fjármagnsinnflytjandi með krónískan viðskiptahalla, líkt og á árunum 1945 til 2008, og til þess að vera fjármagnsútflytjandi með viðskiptaafgang. „Þessi breytta staða ætti að leiða til lækkunar langtímavaxta og hefur einnig þau áhrif að við fáum vaxtatekjur inn í landið í stað þess að við séum að greiða vexti út úr landinu líkt og hingað til hefur verið raunin,“ nefnir Ásgeir og bætir við að erlendar vaxtatekjur geti einnig leitt til hærra jafnvægisraungengis.Jón Bjarki segir að í nýlegri þjóðhagsspá Íslandsbanka hafi verið gert ráð fyrir þó nokkrum viðskiptaafgangi út áratuginn sem þýði, að öðru jöfnu, að erlenda staðan muni batna enn frekar. Hann bendir á að gangi spáin eftir verði árið 2020 níunda árið í röð þar sem afgangur reynist af viðskiptum við útlönd. „Við erum komin í ansi þægilega stöðu sem endurspeglast meðal annars í því að við erum að spara mikið erlendis og auka jafnt og þétt við erlendar eignir án þess að lenda í einhverjum vandræðum með fjármögnunina með gjaldeyri. Við erum í raun að ráðstafa viðskiptaafganginum í sparnað,“ segir Jón Bjarki.Afleiðing af lífeyriskerfinu Ásgeir segir að umskipti undanfarinna ára séu í raun afleiðing af íslenska lífeyriskerfinu. „Lífeyriskerfið þvingar fram töluverðan sparnað hjá landsmönnum með skylduframlögum. Landsmenn spara stóran hluta af tekjum sínum sjálfkrafa í gegnum lífeyrissjóðina. Þá eru lífeyrissjóðirnir að stækka mjög hratt því fáir eru að fara á eftirlaun en margir að greiða inn í sjóðina. Viðskiptajöfnuður endurspeglar sparnað í hagkerfinu og er viðskiptaafgangur þannig til marks um mikinn sparnað. Þessi mikli lífeyrissparnaður birtist okkur í stórbættri erlendri stöðu þjóðarbúsins og eignasöfnun ytra vegna fjárfestinga lífeyrissjóðanna fyrir utan landið,“ segir Ásgeir. Hinn stöðugi viðskiptaafgangur síðustu tíu ára sé þannig ekki eingöngu ferðaþjónustunni að þakka. „Gjaldeyristekjur þjóðarinnar hafa áður vaxið hratt vegna uppgangs í sjávarútvegi án þess að það hafi komið fram í viðskiptajöfnuðinum því við höfum einfaldlega eytt þeim og endað í viðskiptahalla,“ nefnir Ásgeir og bætir við: „Staðreyndin er fremur sú að viðskiptaafgangurinn er beint endurvarp af lífeyriskerfinu. Ef ferðaþjónustan hefði ekki komið til værum við samt sem áður með viðskiptaafgang en væntanlega á grunni lægra raungengis, rýrari kaupmáttar og minni innflutnings. Ferðaþjónustan hefur gert okkur auðveldar fyrir að viðhalda viðskiptaafgangi en er ekki aðal orsakavaldurinn að honum.“ Birtist í Fréttablaðinu Efnahagsmál Mest lesið Vogue og forsetafrúin kveiktu strax en íslenski vinnumarkaðurinn með hindranir Atvinnulíf „Grindavíkuráhrifin“ að fjara út Viðskipti innlent Ný útgáfa af konungi jeppans kominn til landsins Samstarf Nýtt veitingasvæði rís í Smáralind Viðskipti innlent Opna verslanir í Kringlunni á ný Viðskipti innlent Máttu ekki fullyrða að eldsneytið væri kolefnisjafnað Neytendur Vilja þvinga Google til að selja Chrome Viðskipti erlent Kristján ráðinn til Advania Viðskipti innlent Lækka innlánsvexti um heilt prósentustig Viðskipti innlent Inngildingin: „Íslenska töluð með hreim er samt íslenska“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Bjarni ráðinn framkvæmdastjóri vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun Lækka innlánsvexti um heilt prósentustig Opna verslanir í Kringlunni á ný Nýtt veitingasvæði rís í Smáralind Kristján ráðinn til Advania Bein útsending: Raforkuöryggi, fyrir hverja? „Grindavíkuráhrifin“ að fjara út Vilja afnema álag á útsvar í Árborg á næsta ári Rekstur fríhafnarinnar seldur úr landi Vaxtalækkun gleðitíðindi en vextir ennþá „allt of háir“ Rannveig kveður: 124 fundir og „aldrei lognmolla“ Skýr merki um að verðbólga sé að hjaðna Ráðin framkvæmdastjórar hjá Sóltúni Krefst þess að Sorpa stofni hlutafélag Vaxtaákvörðun peningastefnunefndar rökstudd Tilkynnir um breytta vexti nokkrum mínútum eftir stýrivaxtalækkun Stýrivextir halda áfram að lækka Útboð SÍ stöðvað og Intuens fagnar sigri Samtökin '78 selja slotið Allir spá lægri vöxtum Grindvíkingar geta nú gerst „hollvinir“ seldra húsa sinna Samkaup koma inn á bókamarkaðinn með látum Rúnar nýr framkvæmdastjóri hjá Stólpum Gámum Bein útsending: Tillögur um tækifæri til viðskipta með kolefniseiningar Bein útsending: Grænt Ísland til framtíðar – Hver er leiðin áfram? Trausti nýr forstjóri og fimmtíu sagt upp hjá Controlant Uppsagnir hjá Controlant Guðmundi falið að bera ábyrgð á hugverkum Carbfix Vonar að íslenskir verktakar hafi enn áhuga á Grænlandi Kynna nýja samheitaorðbók sem samin er með hjálp gervigreindar Sjá meira
Hrein erlend staða íslenska þjóðarbúsins hefur stórbatnað á umliðnum árum og er orðin ein sú besta í evrópskum samanburði. Samkvæmt upplýsingum á vef evrópsku hagstofunnar Eurostat er hrein erlend staða, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, aðeins betri í sex Evrópuríkjum en á Íslandi. Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði við Háskóla Íslands, segir að sterk staða þjóðarbúsins gagnvart útlöndum geti haft þau áhrif að langtímavextir hér á landi lækki. Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, telur að horfur séu á frekari bata á erlendri stöðu þjóðarbúsins næsta kastið þar sem áfram sé útlit fyrir viðskiptaafgang við útlönd. Hrein erlend staða þjóðarbúsins var jákvæð um 368 milljónir króna, eða sem samsvarar 13,3 prósentum af vergri landsframleiðslu, í lok september síðastliðins og hefur hún aldrei verið betri. Erlendar eignir námu alls 3.380 milljörðum króna en erlendar skuldir 3.012 milljónum króna. Sé litið til ársbyrjunar 2014 hefur staðan farið úr því að vera neikvæð um 190 milljarða króna í að vera jákvæð um tæplega 370 milljarða króna. Hefur hrein erlend staða þjóðarbúsins með öðrum orðum batnað um 560 milljarða króna á aðeins fimm árum. Ísland kemur vel út í samanburði við önnur Evrópuríki í úrtaki Euro stat. Þannig var hrein staða við útlönd, í hlutfalli af vergri landsframleiðslu, neikvæð í meirihluta ríkja Evrópusambandsins í lok þriðja fjórðungs síðasta árs á meðan hlutfallið var jákvætt um ríflega 13 prósent hér á landi. Að meðaltali var hlutfallið neikvætt um 24,6 prósent í Evrópusambandsríkjunum.Leiðir til lægri vaxta Ásgeir bendir á að Ísland hafi á undanförnum árum breyst frá því að vera fjármagnsinnflytjandi með krónískan viðskiptahalla, líkt og á árunum 1945 til 2008, og til þess að vera fjármagnsútflytjandi með viðskiptaafgang. „Þessi breytta staða ætti að leiða til lækkunar langtímavaxta og hefur einnig þau áhrif að við fáum vaxtatekjur inn í landið í stað þess að við séum að greiða vexti út úr landinu líkt og hingað til hefur verið raunin,“ nefnir Ásgeir og bætir við að erlendar vaxtatekjur geti einnig leitt til hærra jafnvægisraungengis.Jón Bjarki segir að í nýlegri þjóðhagsspá Íslandsbanka hafi verið gert ráð fyrir þó nokkrum viðskiptaafgangi út áratuginn sem þýði, að öðru jöfnu, að erlenda staðan muni batna enn frekar. Hann bendir á að gangi spáin eftir verði árið 2020 níunda árið í röð þar sem afgangur reynist af viðskiptum við útlönd. „Við erum komin í ansi þægilega stöðu sem endurspeglast meðal annars í því að við erum að spara mikið erlendis og auka jafnt og þétt við erlendar eignir án þess að lenda í einhverjum vandræðum með fjármögnunina með gjaldeyri. Við erum í raun að ráðstafa viðskiptaafganginum í sparnað,“ segir Jón Bjarki.Afleiðing af lífeyriskerfinu Ásgeir segir að umskipti undanfarinna ára séu í raun afleiðing af íslenska lífeyriskerfinu. „Lífeyriskerfið þvingar fram töluverðan sparnað hjá landsmönnum með skylduframlögum. Landsmenn spara stóran hluta af tekjum sínum sjálfkrafa í gegnum lífeyrissjóðina. Þá eru lífeyrissjóðirnir að stækka mjög hratt því fáir eru að fara á eftirlaun en margir að greiða inn í sjóðina. Viðskiptajöfnuður endurspeglar sparnað í hagkerfinu og er viðskiptaafgangur þannig til marks um mikinn sparnað. Þessi mikli lífeyrissparnaður birtist okkur í stórbættri erlendri stöðu þjóðarbúsins og eignasöfnun ytra vegna fjárfestinga lífeyrissjóðanna fyrir utan landið,“ segir Ásgeir. Hinn stöðugi viðskiptaafgangur síðustu tíu ára sé þannig ekki eingöngu ferðaþjónustunni að þakka. „Gjaldeyristekjur þjóðarinnar hafa áður vaxið hratt vegna uppgangs í sjávarútvegi án þess að það hafi komið fram í viðskiptajöfnuðinum því við höfum einfaldlega eytt þeim og endað í viðskiptahalla,“ nefnir Ásgeir og bætir við: „Staðreyndin er fremur sú að viðskiptaafgangurinn er beint endurvarp af lífeyriskerfinu. Ef ferðaþjónustan hefði ekki komið til værum við samt sem áður með viðskiptaafgang en væntanlega á grunni lægra raungengis, rýrari kaupmáttar og minni innflutnings. Ferðaþjónustan hefur gert okkur auðveldar fyrir að viðhalda viðskiptaafgangi en er ekki aðal orsakavaldurinn að honum.“
Birtist í Fréttablaðinu Efnahagsmál Mest lesið Vogue og forsetafrúin kveiktu strax en íslenski vinnumarkaðurinn með hindranir Atvinnulíf „Grindavíkuráhrifin“ að fjara út Viðskipti innlent Ný útgáfa af konungi jeppans kominn til landsins Samstarf Nýtt veitingasvæði rís í Smáralind Viðskipti innlent Opna verslanir í Kringlunni á ný Viðskipti innlent Máttu ekki fullyrða að eldsneytið væri kolefnisjafnað Neytendur Vilja þvinga Google til að selja Chrome Viðskipti erlent Kristján ráðinn til Advania Viðskipti innlent Lækka innlánsvexti um heilt prósentustig Viðskipti innlent Inngildingin: „Íslenska töluð með hreim er samt íslenska“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Bjarni ráðinn framkvæmdastjóri vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun Lækka innlánsvexti um heilt prósentustig Opna verslanir í Kringlunni á ný Nýtt veitingasvæði rís í Smáralind Kristján ráðinn til Advania Bein útsending: Raforkuöryggi, fyrir hverja? „Grindavíkuráhrifin“ að fjara út Vilja afnema álag á útsvar í Árborg á næsta ári Rekstur fríhafnarinnar seldur úr landi Vaxtalækkun gleðitíðindi en vextir ennþá „allt of háir“ Rannveig kveður: 124 fundir og „aldrei lognmolla“ Skýr merki um að verðbólga sé að hjaðna Ráðin framkvæmdastjórar hjá Sóltúni Krefst þess að Sorpa stofni hlutafélag Vaxtaákvörðun peningastefnunefndar rökstudd Tilkynnir um breytta vexti nokkrum mínútum eftir stýrivaxtalækkun Stýrivextir halda áfram að lækka Útboð SÍ stöðvað og Intuens fagnar sigri Samtökin '78 selja slotið Allir spá lægri vöxtum Grindvíkingar geta nú gerst „hollvinir“ seldra húsa sinna Samkaup koma inn á bókamarkaðinn með látum Rúnar nýr framkvæmdastjóri hjá Stólpum Gámum Bein útsending: Tillögur um tækifæri til viðskipta með kolefniseiningar Bein útsending: Grænt Ísland til framtíðar – Hver er leiðin áfram? Trausti nýr forstjóri og fimmtíu sagt upp hjá Controlant Uppsagnir hjá Controlant Guðmundi falið að bera ábyrgð á hugverkum Carbfix Vonar að íslenskir verktakar hafi enn áhuga á Grænlandi Kynna nýja samheitaorðbók sem samin er með hjálp gervigreindar Sjá meira