Staða þjóðarbúsins ein sú besta í evrópskum samanburði Kristinn Ingi Jónsson skrifar 31. janúar 2019 06:00 Ferðamenn við Gullfoss. Vísir/Vilhelm Hrein erlend staða íslenska þjóðarbúsins hefur stórbatnað á umliðnum árum og er orðin ein sú besta í evrópskum samanburði. Samkvæmt upplýsingum á vef evrópsku hagstofunnar Eurostat er hrein erlend staða, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, aðeins betri í sex Evrópuríkjum en á Íslandi. Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði við Háskóla Íslands, segir að sterk staða þjóðarbúsins gagnvart útlöndum geti haft þau áhrif að langtímavextir hér á landi lækki. Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, telur að horfur séu á frekari bata á erlendri stöðu þjóðarbúsins næsta kastið þar sem áfram sé útlit fyrir viðskiptaafgang við útlönd. Hrein erlend staða þjóðarbúsins var jákvæð um 368 milljónir króna, eða sem samsvarar 13,3 prósentum af vergri landsframleiðslu, í lok september síðastliðins og hefur hún aldrei verið betri. Erlendar eignir námu alls 3.380 milljörðum króna en erlendar skuldir 3.012 milljónum króna. Sé litið til ársbyrjunar 2014 hefur staðan farið úr því að vera neikvæð um 190 milljarða króna í að vera jákvæð um tæplega 370 milljarða króna. Hefur hrein erlend staða þjóðarbúsins með öðrum orðum batnað um 560 milljarða króna á aðeins fimm árum. Ísland kemur vel út í samanburði við önnur Evrópuríki í úrtaki Euro stat. Þannig var hrein staða við útlönd, í hlutfalli af vergri landsframleiðslu, neikvæð í meirihluta ríkja Evrópusambandsins í lok þriðja fjórðungs síðasta árs á meðan hlutfallið var jákvætt um ríflega 13 prósent hér á landi. Að meðaltali var hlutfallið neikvætt um 24,6 prósent í Evrópusambandsríkjunum.Leiðir til lægri vaxta Ásgeir bendir á að Ísland hafi á undanförnum árum breyst frá því að vera fjármagnsinnflytjandi með krónískan viðskiptahalla, líkt og á árunum 1945 til 2008, og til þess að vera fjármagnsútflytjandi með viðskiptaafgang. „Þessi breytta staða ætti að leiða til lækkunar langtímavaxta og hefur einnig þau áhrif að við fáum vaxtatekjur inn í landið í stað þess að við séum að greiða vexti út úr landinu líkt og hingað til hefur verið raunin,“ nefnir Ásgeir og bætir við að erlendar vaxtatekjur geti einnig leitt til hærra jafnvægisraungengis.Jón Bjarki segir að í nýlegri þjóðhagsspá Íslandsbanka hafi verið gert ráð fyrir þó nokkrum viðskiptaafgangi út áratuginn sem þýði, að öðru jöfnu, að erlenda staðan muni batna enn frekar. Hann bendir á að gangi spáin eftir verði árið 2020 níunda árið í röð þar sem afgangur reynist af viðskiptum við útlönd. „Við erum komin í ansi þægilega stöðu sem endurspeglast meðal annars í því að við erum að spara mikið erlendis og auka jafnt og þétt við erlendar eignir án þess að lenda í einhverjum vandræðum með fjármögnunina með gjaldeyri. Við erum í raun að ráðstafa viðskiptaafganginum í sparnað,“ segir Jón Bjarki.Afleiðing af lífeyriskerfinu Ásgeir segir að umskipti undanfarinna ára séu í raun afleiðing af íslenska lífeyriskerfinu. „Lífeyriskerfið þvingar fram töluverðan sparnað hjá landsmönnum með skylduframlögum. Landsmenn spara stóran hluta af tekjum sínum sjálfkrafa í gegnum lífeyrissjóðina. Þá eru lífeyrissjóðirnir að stækka mjög hratt því fáir eru að fara á eftirlaun en margir að greiða inn í sjóðina. Viðskiptajöfnuður endurspeglar sparnað í hagkerfinu og er viðskiptaafgangur þannig til marks um mikinn sparnað. Þessi mikli lífeyrissparnaður birtist okkur í stórbættri erlendri stöðu þjóðarbúsins og eignasöfnun ytra vegna fjárfestinga lífeyrissjóðanna fyrir utan landið,“ segir Ásgeir. Hinn stöðugi viðskiptaafgangur síðustu tíu ára sé þannig ekki eingöngu ferðaþjónustunni að þakka. „Gjaldeyristekjur þjóðarinnar hafa áður vaxið hratt vegna uppgangs í sjávarútvegi án þess að það hafi komið fram í viðskiptajöfnuðinum því við höfum einfaldlega eytt þeim og endað í viðskiptahalla,“ nefnir Ásgeir og bætir við: „Staðreyndin er fremur sú að viðskiptaafgangurinn er beint endurvarp af lífeyriskerfinu. Ef ferðaþjónustan hefði ekki komið til værum við samt sem áður með viðskiptaafgang en væntanlega á grunni lægra raungengis, rýrari kaupmáttar og minni innflutnings. Ferðaþjónustan hefur gert okkur auðveldar fyrir að viðhalda viðskiptaafgangi en er ekki aðal orsakavaldurinn að honum.“ Birtist í Fréttablaðinu Efnahagsmál Mest lesið Hélt tryggingunni vegna geymslu á innbúi í Grindavík Neytendur Telur enga frétt í leyniupptökunum um hvalveiðar Viðskipti innlent Húsið sem keypt var á þrjár milljónir til sölu á 83 milljónir Viðskipti innlent „Pólitíkin er dugleg í þessu en einkageirinn kann þetta ekki nógu vel“ Atvinnulíf Spá því að verðbólgan fari í 4,5 prósent Viðskipti innlent Bein útsending: Leiðir til að lækka vexti Viðskipti innlent Spá hressilegri vaxtalækkun Viðskipti innlent Mega ekki lengur skreyta sig með konunglegum fjöðrum Viðskipti erlent Snjallsímar tróna enn á toppnum í jólakönnun ELKO Samstarf Megi troða „singles day“ upp í greiðslugáttirnar á sér Neytendur Fleiri fréttir Spá því að verðbólgan fari í 4,5 prósent Telur enga frétt í leyniupptökunum um hvalveiðar Bein útsending: Leiðir til að lækka vexti Hagnaður Sýnar dróst verulega saman milli ára Húsið sem keypt var á þrjár milljónir til sölu á 83 milljónir Spá hressilegri vaxtalækkun Lentu vélum easyJet örugglega á Akureyri þrátt fyrir hvassviðri Kaupmáttur á opinberum markaði minni vegna lausra samninga Þrjú ráðin til Tryggja Arna innkallar kaffiskyr með vanillubragði Bein útsending: Kosningafundur Viðskiptaráðs - Horfum til hagsældar Horfur tveggja banka úr stöðugum í jákvæðar Ísold ráðin markaðsstjóri Frá Bændasamtökunum til Samorku Fáránlegt að eiga ekki „smá Bitcoin“ á Íslandi Deildarstjóri, lögfræðingur og viðskiptastjóri ráðin til Mílu Nýr flugrekstrarstjóri Icelandair Skúli og félagar sýknaðir en þrotabúið fær 750 milljónir Hafna ásökunum um smánarlaun Segja gjald á nikótínpúða leiða til aukinna reykinga „Þið hafið efni á þessari kauphækkun, borgið hana núna“ Staðfesta dóm héraðsdóms en lækka bætur til Vinnslustöðvar Þrír nýir stjórnendur hjá Wisefish Nebraska heyrir sögunni til Smána Bakkavararbræður fyrir greiðslu „fátæktarlauna“ Stækka gagnaverin á Akureyri og í Reykjanesbæ Í beinni: Kosningafundur atvinnulífsins Sætanýtingin aldrei verið betri í október ECIT AS kaupir meirihluta í Bókað frá KPMG Manneskja með von á bakvið hverja einustu umsókn Sjá meira
Hrein erlend staða íslenska þjóðarbúsins hefur stórbatnað á umliðnum árum og er orðin ein sú besta í evrópskum samanburði. Samkvæmt upplýsingum á vef evrópsku hagstofunnar Eurostat er hrein erlend staða, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, aðeins betri í sex Evrópuríkjum en á Íslandi. Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði við Háskóla Íslands, segir að sterk staða þjóðarbúsins gagnvart útlöndum geti haft þau áhrif að langtímavextir hér á landi lækki. Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, telur að horfur séu á frekari bata á erlendri stöðu þjóðarbúsins næsta kastið þar sem áfram sé útlit fyrir viðskiptaafgang við útlönd. Hrein erlend staða þjóðarbúsins var jákvæð um 368 milljónir króna, eða sem samsvarar 13,3 prósentum af vergri landsframleiðslu, í lok september síðastliðins og hefur hún aldrei verið betri. Erlendar eignir námu alls 3.380 milljörðum króna en erlendar skuldir 3.012 milljónum króna. Sé litið til ársbyrjunar 2014 hefur staðan farið úr því að vera neikvæð um 190 milljarða króna í að vera jákvæð um tæplega 370 milljarða króna. Hefur hrein erlend staða þjóðarbúsins með öðrum orðum batnað um 560 milljarða króna á aðeins fimm árum. Ísland kemur vel út í samanburði við önnur Evrópuríki í úrtaki Euro stat. Þannig var hrein staða við útlönd, í hlutfalli af vergri landsframleiðslu, neikvæð í meirihluta ríkja Evrópusambandsins í lok þriðja fjórðungs síðasta árs á meðan hlutfallið var jákvætt um ríflega 13 prósent hér á landi. Að meðaltali var hlutfallið neikvætt um 24,6 prósent í Evrópusambandsríkjunum.Leiðir til lægri vaxta Ásgeir bendir á að Ísland hafi á undanförnum árum breyst frá því að vera fjármagnsinnflytjandi með krónískan viðskiptahalla, líkt og á árunum 1945 til 2008, og til þess að vera fjármagnsútflytjandi með viðskiptaafgang. „Þessi breytta staða ætti að leiða til lækkunar langtímavaxta og hefur einnig þau áhrif að við fáum vaxtatekjur inn í landið í stað þess að við séum að greiða vexti út úr landinu líkt og hingað til hefur verið raunin,“ nefnir Ásgeir og bætir við að erlendar vaxtatekjur geti einnig leitt til hærra jafnvægisraungengis.Jón Bjarki segir að í nýlegri þjóðhagsspá Íslandsbanka hafi verið gert ráð fyrir þó nokkrum viðskiptaafgangi út áratuginn sem þýði, að öðru jöfnu, að erlenda staðan muni batna enn frekar. Hann bendir á að gangi spáin eftir verði árið 2020 níunda árið í röð þar sem afgangur reynist af viðskiptum við útlönd. „Við erum komin í ansi þægilega stöðu sem endurspeglast meðal annars í því að við erum að spara mikið erlendis og auka jafnt og þétt við erlendar eignir án þess að lenda í einhverjum vandræðum með fjármögnunina með gjaldeyri. Við erum í raun að ráðstafa viðskiptaafganginum í sparnað,“ segir Jón Bjarki.Afleiðing af lífeyriskerfinu Ásgeir segir að umskipti undanfarinna ára séu í raun afleiðing af íslenska lífeyriskerfinu. „Lífeyriskerfið þvingar fram töluverðan sparnað hjá landsmönnum með skylduframlögum. Landsmenn spara stóran hluta af tekjum sínum sjálfkrafa í gegnum lífeyrissjóðina. Þá eru lífeyrissjóðirnir að stækka mjög hratt því fáir eru að fara á eftirlaun en margir að greiða inn í sjóðina. Viðskiptajöfnuður endurspeglar sparnað í hagkerfinu og er viðskiptaafgangur þannig til marks um mikinn sparnað. Þessi mikli lífeyrissparnaður birtist okkur í stórbættri erlendri stöðu þjóðarbúsins og eignasöfnun ytra vegna fjárfestinga lífeyrissjóðanna fyrir utan landið,“ segir Ásgeir. Hinn stöðugi viðskiptaafgangur síðustu tíu ára sé þannig ekki eingöngu ferðaþjónustunni að þakka. „Gjaldeyristekjur þjóðarinnar hafa áður vaxið hratt vegna uppgangs í sjávarútvegi án þess að það hafi komið fram í viðskiptajöfnuðinum því við höfum einfaldlega eytt þeim og endað í viðskiptahalla,“ nefnir Ásgeir og bætir við: „Staðreyndin er fremur sú að viðskiptaafgangurinn er beint endurvarp af lífeyriskerfinu. Ef ferðaþjónustan hefði ekki komið til værum við samt sem áður með viðskiptaafgang en væntanlega á grunni lægra raungengis, rýrari kaupmáttar og minni innflutnings. Ferðaþjónustan hefur gert okkur auðveldar fyrir að viðhalda viðskiptaafgangi en er ekki aðal orsakavaldurinn að honum.“
Birtist í Fréttablaðinu Efnahagsmál Mest lesið Hélt tryggingunni vegna geymslu á innbúi í Grindavík Neytendur Telur enga frétt í leyniupptökunum um hvalveiðar Viðskipti innlent Húsið sem keypt var á þrjár milljónir til sölu á 83 milljónir Viðskipti innlent „Pólitíkin er dugleg í þessu en einkageirinn kann þetta ekki nógu vel“ Atvinnulíf Spá því að verðbólgan fari í 4,5 prósent Viðskipti innlent Bein útsending: Leiðir til að lækka vexti Viðskipti innlent Spá hressilegri vaxtalækkun Viðskipti innlent Mega ekki lengur skreyta sig með konunglegum fjöðrum Viðskipti erlent Snjallsímar tróna enn á toppnum í jólakönnun ELKO Samstarf Megi troða „singles day“ upp í greiðslugáttirnar á sér Neytendur Fleiri fréttir Spá því að verðbólgan fari í 4,5 prósent Telur enga frétt í leyniupptökunum um hvalveiðar Bein útsending: Leiðir til að lækka vexti Hagnaður Sýnar dróst verulega saman milli ára Húsið sem keypt var á þrjár milljónir til sölu á 83 milljónir Spá hressilegri vaxtalækkun Lentu vélum easyJet örugglega á Akureyri þrátt fyrir hvassviðri Kaupmáttur á opinberum markaði minni vegna lausra samninga Þrjú ráðin til Tryggja Arna innkallar kaffiskyr með vanillubragði Bein útsending: Kosningafundur Viðskiptaráðs - Horfum til hagsældar Horfur tveggja banka úr stöðugum í jákvæðar Ísold ráðin markaðsstjóri Frá Bændasamtökunum til Samorku Fáránlegt að eiga ekki „smá Bitcoin“ á Íslandi Deildarstjóri, lögfræðingur og viðskiptastjóri ráðin til Mílu Nýr flugrekstrarstjóri Icelandair Skúli og félagar sýknaðir en þrotabúið fær 750 milljónir Hafna ásökunum um smánarlaun Segja gjald á nikótínpúða leiða til aukinna reykinga „Þið hafið efni á þessari kauphækkun, borgið hana núna“ Staðfesta dóm héraðsdóms en lækka bætur til Vinnslustöðvar Þrír nýir stjórnendur hjá Wisefish Nebraska heyrir sögunni til Smána Bakkavararbræður fyrir greiðslu „fátæktarlauna“ Stækka gagnaverin á Akureyri og í Reykjanesbæ Í beinni: Kosningafundur atvinnulífsins Sætanýtingin aldrei verið betri í október ECIT AS kaupir meirihluta í Bókað frá KPMG Manneskja með von á bakvið hverja einustu umsókn Sjá meira