Staða þjóðarbúsins ein sú besta í evrópskum samanburði Kristinn Ingi Jónsson skrifar 31. janúar 2019 06:00 Ferðamenn við Gullfoss. Vísir/Vilhelm Hrein erlend staða íslenska þjóðarbúsins hefur stórbatnað á umliðnum árum og er orðin ein sú besta í evrópskum samanburði. Samkvæmt upplýsingum á vef evrópsku hagstofunnar Eurostat er hrein erlend staða, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, aðeins betri í sex Evrópuríkjum en á Íslandi. Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði við Háskóla Íslands, segir að sterk staða þjóðarbúsins gagnvart útlöndum geti haft þau áhrif að langtímavextir hér á landi lækki. Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, telur að horfur séu á frekari bata á erlendri stöðu þjóðarbúsins næsta kastið þar sem áfram sé útlit fyrir viðskiptaafgang við útlönd. Hrein erlend staða þjóðarbúsins var jákvæð um 368 milljónir króna, eða sem samsvarar 13,3 prósentum af vergri landsframleiðslu, í lok september síðastliðins og hefur hún aldrei verið betri. Erlendar eignir námu alls 3.380 milljörðum króna en erlendar skuldir 3.012 milljónum króna. Sé litið til ársbyrjunar 2014 hefur staðan farið úr því að vera neikvæð um 190 milljarða króna í að vera jákvæð um tæplega 370 milljarða króna. Hefur hrein erlend staða þjóðarbúsins með öðrum orðum batnað um 560 milljarða króna á aðeins fimm árum. Ísland kemur vel út í samanburði við önnur Evrópuríki í úrtaki Euro stat. Þannig var hrein staða við útlönd, í hlutfalli af vergri landsframleiðslu, neikvæð í meirihluta ríkja Evrópusambandsins í lok þriðja fjórðungs síðasta árs á meðan hlutfallið var jákvætt um ríflega 13 prósent hér á landi. Að meðaltali var hlutfallið neikvætt um 24,6 prósent í Evrópusambandsríkjunum.Leiðir til lægri vaxta Ásgeir bendir á að Ísland hafi á undanförnum árum breyst frá því að vera fjármagnsinnflytjandi með krónískan viðskiptahalla, líkt og á árunum 1945 til 2008, og til þess að vera fjármagnsútflytjandi með viðskiptaafgang. „Þessi breytta staða ætti að leiða til lækkunar langtímavaxta og hefur einnig þau áhrif að við fáum vaxtatekjur inn í landið í stað þess að við séum að greiða vexti út úr landinu líkt og hingað til hefur verið raunin,“ nefnir Ásgeir og bætir við að erlendar vaxtatekjur geti einnig leitt til hærra jafnvægisraungengis.Jón Bjarki segir að í nýlegri þjóðhagsspá Íslandsbanka hafi verið gert ráð fyrir þó nokkrum viðskiptaafgangi út áratuginn sem þýði, að öðru jöfnu, að erlenda staðan muni batna enn frekar. Hann bendir á að gangi spáin eftir verði árið 2020 níunda árið í röð þar sem afgangur reynist af viðskiptum við útlönd. „Við erum komin í ansi þægilega stöðu sem endurspeglast meðal annars í því að við erum að spara mikið erlendis og auka jafnt og þétt við erlendar eignir án þess að lenda í einhverjum vandræðum með fjármögnunina með gjaldeyri. Við erum í raun að ráðstafa viðskiptaafganginum í sparnað,“ segir Jón Bjarki.Afleiðing af lífeyriskerfinu Ásgeir segir að umskipti undanfarinna ára séu í raun afleiðing af íslenska lífeyriskerfinu. „Lífeyriskerfið þvingar fram töluverðan sparnað hjá landsmönnum með skylduframlögum. Landsmenn spara stóran hluta af tekjum sínum sjálfkrafa í gegnum lífeyrissjóðina. Þá eru lífeyrissjóðirnir að stækka mjög hratt því fáir eru að fara á eftirlaun en margir að greiða inn í sjóðina. Viðskiptajöfnuður endurspeglar sparnað í hagkerfinu og er viðskiptaafgangur þannig til marks um mikinn sparnað. Þessi mikli lífeyrissparnaður birtist okkur í stórbættri erlendri stöðu þjóðarbúsins og eignasöfnun ytra vegna fjárfestinga lífeyrissjóðanna fyrir utan landið,“ segir Ásgeir. Hinn stöðugi viðskiptaafgangur síðustu tíu ára sé þannig ekki eingöngu ferðaþjónustunni að þakka. „Gjaldeyristekjur þjóðarinnar hafa áður vaxið hratt vegna uppgangs í sjávarútvegi án þess að það hafi komið fram í viðskiptajöfnuðinum því við höfum einfaldlega eytt þeim og endað í viðskiptahalla,“ nefnir Ásgeir og bætir við: „Staðreyndin er fremur sú að viðskiptaafgangurinn er beint endurvarp af lífeyriskerfinu. Ef ferðaþjónustan hefði ekki komið til værum við samt sem áður með viðskiptaafgang en væntanlega á grunni lægra raungengis, rýrari kaupmáttar og minni innflutnings. Ferðaþjónustan hefur gert okkur auðveldar fyrir að viðhalda viðskiptaafgangi en er ekki aðal orsakavaldurinn að honum.“ Birtist í Fréttablaðinu Efnahagsmál Mest lesið Macland gjaldþrota: „Bruninn fór með þetta“ Viðskipti innlent Meina verðlagseftirlitsmönnum inngöngu Neytendur Indó ríður aftur á vaðið Neytendur Óskiljanlegt að ASÍ beini spjótum sínum að lítilli hverfisverslun Neytendur Vaxtalækkunarferli Seðlabankans heldur áfram Viðskipti innlent Bein útsending: Rökstyðja vaxtaákvörðunina Viðskipti innlent „Ég nota innsæið mitt mjög mikið enda er innsæið ekkert tabú“ Atvinnulíf Markaðsmála- og upplifunardeild Isavia lögð niður Viðskipti innlent Lára nýr samskiptastjóri Reita Viðskipti innlent Þröng á þingi og þriggja tíma ferð vegna þrjátíu prósenta afsláttar Neytendur Fleiri fréttir Macland gjaldþrota: „Bruninn fór með þetta“ Bein útsending: Ársfundur Samorku – Framkvæmum fyrir framtíðina Sólrún tekur við af Kristínu Lindu Lára nýr samskiptastjóri Reita Bein útsending: Rökstyðja vaxtaákvörðunina Vaxtalækkunarferli Seðlabankans heldur áfram Markaðsmála- og upplifunardeild Isavia lögð niður Ekki víst að Carbfix-verkefnið verði lagt fyrir bæjarstjórn Vill að hagkvæmni olíuleitar á Drekasvæðinu verði metin Nú er hægt að bjóða í fasteignir með smáforriti Kaupir Horn III út úr Líflandi Kvarta til Samkeppniseftirlitsins vegna meints ólöglegs samráðs SVEIT Ráðin til forystustarfa hjá Origo Versta kartöfluuppskeran í áratugi Ráðinn framkvæmdastjóri Dekkjahallarinnar Þúsundir íbúða í skammtímaleigu fari í langtímaleigu Niðurstaða um Carbfix í Hafnarfirði á næsta leiti Metfjöldi orðið fyrir gagnagíslatöku Munu flytja í nýja verslunar- og þjónustumiðstöð á Húsavík Spá sömuleiðis 25 punkta lækkun í næstu viku Íslenskir kafbátar vakta neðansjávarinnviði og leita að sprengjum Skel keypti tíu prósenta hlut í Sýn Trump-tollar geti haft óbein áhrif á Íslendinga Þrettán milljarða tap en reksturinn fjármagnaður til 2028 Sigurjón og Birna María til Nóa Siríus Spá því að stýrivextir verði lækkaðir um 25 punkta Lífeyrissjóður verzlunarmanna seldi sig út úr Sýn Sandra nýr fjármálastjóri Coca-Cola á Íslandi Íslenskar auglýsingastofur tróna á toppnum yfir stressaða starfsmenn Hafi talið samningaleiðina besta frá upphafi Sjá meira
Hrein erlend staða íslenska þjóðarbúsins hefur stórbatnað á umliðnum árum og er orðin ein sú besta í evrópskum samanburði. Samkvæmt upplýsingum á vef evrópsku hagstofunnar Eurostat er hrein erlend staða, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu, aðeins betri í sex Evrópuríkjum en á Íslandi. Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði við Háskóla Íslands, segir að sterk staða þjóðarbúsins gagnvart útlöndum geti haft þau áhrif að langtímavextir hér á landi lækki. Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, telur að horfur séu á frekari bata á erlendri stöðu þjóðarbúsins næsta kastið þar sem áfram sé útlit fyrir viðskiptaafgang við útlönd. Hrein erlend staða þjóðarbúsins var jákvæð um 368 milljónir króna, eða sem samsvarar 13,3 prósentum af vergri landsframleiðslu, í lok september síðastliðins og hefur hún aldrei verið betri. Erlendar eignir námu alls 3.380 milljörðum króna en erlendar skuldir 3.012 milljónum króna. Sé litið til ársbyrjunar 2014 hefur staðan farið úr því að vera neikvæð um 190 milljarða króna í að vera jákvæð um tæplega 370 milljarða króna. Hefur hrein erlend staða þjóðarbúsins með öðrum orðum batnað um 560 milljarða króna á aðeins fimm árum. Ísland kemur vel út í samanburði við önnur Evrópuríki í úrtaki Euro stat. Þannig var hrein staða við útlönd, í hlutfalli af vergri landsframleiðslu, neikvæð í meirihluta ríkja Evrópusambandsins í lok þriðja fjórðungs síðasta árs á meðan hlutfallið var jákvætt um ríflega 13 prósent hér á landi. Að meðaltali var hlutfallið neikvætt um 24,6 prósent í Evrópusambandsríkjunum.Leiðir til lægri vaxta Ásgeir bendir á að Ísland hafi á undanförnum árum breyst frá því að vera fjármagnsinnflytjandi með krónískan viðskiptahalla, líkt og á árunum 1945 til 2008, og til þess að vera fjármagnsútflytjandi með viðskiptaafgang. „Þessi breytta staða ætti að leiða til lækkunar langtímavaxta og hefur einnig þau áhrif að við fáum vaxtatekjur inn í landið í stað þess að við séum að greiða vexti út úr landinu líkt og hingað til hefur verið raunin,“ nefnir Ásgeir og bætir við að erlendar vaxtatekjur geti einnig leitt til hærra jafnvægisraungengis.Jón Bjarki segir að í nýlegri þjóðhagsspá Íslandsbanka hafi verið gert ráð fyrir þó nokkrum viðskiptaafgangi út áratuginn sem þýði, að öðru jöfnu, að erlenda staðan muni batna enn frekar. Hann bendir á að gangi spáin eftir verði árið 2020 níunda árið í röð þar sem afgangur reynist af viðskiptum við útlönd. „Við erum komin í ansi þægilega stöðu sem endurspeglast meðal annars í því að við erum að spara mikið erlendis og auka jafnt og þétt við erlendar eignir án þess að lenda í einhverjum vandræðum með fjármögnunina með gjaldeyri. Við erum í raun að ráðstafa viðskiptaafganginum í sparnað,“ segir Jón Bjarki.Afleiðing af lífeyriskerfinu Ásgeir segir að umskipti undanfarinna ára séu í raun afleiðing af íslenska lífeyriskerfinu. „Lífeyriskerfið þvingar fram töluverðan sparnað hjá landsmönnum með skylduframlögum. Landsmenn spara stóran hluta af tekjum sínum sjálfkrafa í gegnum lífeyrissjóðina. Þá eru lífeyrissjóðirnir að stækka mjög hratt því fáir eru að fara á eftirlaun en margir að greiða inn í sjóðina. Viðskiptajöfnuður endurspeglar sparnað í hagkerfinu og er viðskiptaafgangur þannig til marks um mikinn sparnað. Þessi mikli lífeyrissparnaður birtist okkur í stórbættri erlendri stöðu þjóðarbúsins og eignasöfnun ytra vegna fjárfestinga lífeyrissjóðanna fyrir utan landið,“ segir Ásgeir. Hinn stöðugi viðskiptaafgangur síðustu tíu ára sé þannig ekki eingöngu ferðaþjónustunni að þakka. „Gjaldeyristekjur þjóðarinnar hafa áður vaxið hratt vegna uppgangs í sjávarútvegi án þess að það hafi komið fram í viðskiptajöfnuðinum því við höfum einfaldlega eytt þeim og endað í viðskiptahalla,“ nefnir Ásgeir og bætir við: „Staðreyndin er fremur sú að viðskiptaafgangurinn er beint endurvarp af lífeyriskerfinu. Ef ferðaþjónustan hefði ekki komið til værum við samt sem áður með viðskiptaafgang en væntanlega á grunni lægra raungengis, rýrari kaupmáttar og minni innflutnings. Ferðaþjónustan hefur gert okkur auðveldar fyrir að viðhalda viðskiptaafgangi en er ekki aðal orsakavaldurinn að honum.“
Birtist í Fréttablaðinu Efnahagsmál Mest lesið Macland gjaldþrota: „Bruninn fór með þetta“ Viðskipti innlent Meina verðlagseftirlitsmönnum inngöngu Neytendur Indó ríður aftur á vaðið Neytendur Óskiljanlegt að ASÍ beini spjótum sínum að lítilli hverfisverslun Neytendur Vaxtalækkunarferli Seðlabankans heldur áfram Viðskipti innlent Bein útsending: Rökstyðja vaxtaákvörðunina Viðskipti innlent „Ég nota innsæið mitt mjög mikið enda er innsæið ekkert tabú“ Atvinnulíf Markaðsmála- og upplifunardeild Isavia lögð niður Viðskipti innlent Lára nýr samskiptastjóri Reita Viðskipti innlent Þröng á þingi og þriggja tíma ferð vegna þrjátíu prósenta afsláttar Neytendur Fleiri fréttir Macland gjaldþrota: „Bruninn fór með þetta“ Bein útsending: Ársfundur Samorku – Framkvæmum fyrir framtíðina Sólrún tekur við af Kristínu Lindu Lára nýr samskiptastjóri Reita Bein útsending: Rökstyðja vaxtaákvörðunina Vaxtalækkunarferli Seðlabankans heldur áfram Markaðsmála- og upplifunardeild Isavia lögð niður Ekki víst að Carbfix-verkefnið verði lagt fyrir bæjarstjórn Vill að hagkvæmni olíuleitar á Drekasvæðinu verði metin Nú er hægt að bjóða í fasteignir með smáforriti Kaupir Horn III út úr Líflandi Kvarta til Samkeppniseftirlitsins vegna meints ólöglegs samráðs SVEIT Ráðin til forystustarfa hjá Origo Versta kartöfluuppskeran í áratugi Ráðinn framkvæmdastjóri Dekkjahallarinnar Þúsundir íbúða í skammtímaleigu fari í langtímaleigu Niðurstaða um Carbfix í Hafnarfirði á næsta leiti Metfjöldi orðið fyrir gagnagíslatöku Munu flytja í nýja verslunar- og þjónustumiðstöð á Húsavík Spá sömuleiðis 25 punkta lækkun í næstu viku Íslenskir kafbátar vakta neðansjávarinnviði og leita að sprengjum Skel keypti tíu prósenta hlut í Sýn Trump-tollar geti haft óbein áhrif á Íslendinga Þrettán milljarða tap en reksturinn fjármagnaður til 2028 Sigurjón og Birna María til Nóa Siríus Spá því að stýrivextir verði lækkaðir um 25 punkta Lífeyrissjóður verzlunarmanna seldi sig út úr Sýn Sandra nýr fjármálastjóri Coca-Cola á Íslandi Íslenskar auglýsingastofur tróna á toppnum yfir stressaða starfsmenn Hafi talið samningaleiðina besta frá upphafi Sjá meira