Að gefa sér niðurstöðuna fyrirfram Stefán Pálsson skrifar 18. október 2023 16:00 Árið 1993 kom félagsmálaráðuneytið því til leiðar að kosið var um sameiningar sveitarfélaga vítt og breitt um landið. Ráðuneytið, sem sinnti meðal annars sveitarstjórnarmálum, hafði lengi hvatt til hreppa og kaupstaði landsins til að mynda stærri og sjálfbærari einingar, en undirtektir verið harla litlar. Að lokum greip ráðherra til þess bragðs að skikka flestallar sveitarstjórnir til að halda kosningar þar sem boðið var upp á sameiningu við nágranna. Hér var hátt reitt til höggs og við fyrstu sýn leit út fyrir að tilraunin hefði mistekist illilega. Nær engar þeirra sameininga sem lagt var upp með í kosningunum náðu fram að ganga og sumstaðar var hugmyndunum hafnað með miklum meirihluta atkvæða. En á næstu misserum kom í ljós að kosningarnar og þær undirbúningsviðræður sem þeim tengdust höfðu náð að sá fræjum. Tilraunin árið 1993 leiddi því í mörgum tilvikum til annarra en þó minni sameininga en lagt hafði verið upp með í fyrstu og í öðrum tilvikum tóku viðhorf íbúa sem í fyrstu höfðu einkennst af vanafestu og íhaldsemi að breytast þegar málin voru skoðuð betur. Í kosningunum fyrir þrjátíu árum voru greidd atkvæði um sameiningu Seltjarnarness, Reykjavíkur, Mosfellsbæjar, Kjalarness og Kjósarhrepps. Á Seltjarnarnesi og í Mosfellsbæ var tillagan felld með allnokkrum mun, Reykvíkingar og Kjalnesingar samþykktu hins vegar og sáralitlu mátti muna að Kjósin gerði slíkt hið sama. Í kjölfarið var fyrir alvöru farið að vinna að sameiningu Reykjavíkur og Kjalarness sem gekk í gegn skömmu síðar. Það er umhugsunarefni að fyrir arið 1993 hafði engin opinber umræða átt sér stað um samruna þessara tveggja sveitarfélaga, en um leið og umræðan hófst fór boltinn að rúlla og það þrátt fyrir að frumkvæðið hafi komið ofanfrá en ekki frá íbúunum sjálfum. Sameinum norðursvæðið Það var m.a. með þessa sögu í huga sem við Vinstri græn í borgarstjórn Reykjavíkur lögðum fram sakleysislega tillögu um að Reykjavíkurborg myndi bjóða Seltjarnarnesbæ og Mosfellsbæ við viðræðna um mögulega kosti sameiningar sveitarfélaganna þriggja. Það er sannfæring okkar að þessi þrjú samliggjandi sveitarfélög gætu myndað öfluga heild sem væri fær um að þjóna íbúum sínum jafnvel enn betur en nú er gert. Samstarfið er nú þegar mikið á hinum ýmsu sviðum og samlegðaráhrifin augljós, einkum þegar kemur að skipulagsmálum. Það er t.d. umhugsunarefni að Reykjavíkurborg og Mosfellsbær stefna á gríðarlega mikla uppbyggingu í nálega samliggjandi hverfum, Keldnaholti og Blikastaðalandi, á næstu árum. Fleiri dæmi mætti telja til á sviði menningarmála, íþróttamála og skólamála. Skemmst er frá því að segja að tillögunni var vísað frá af fulltrúum meirihlutaflokkanna í borgarstjórn. Ekki vegna þess að þau væru öll andsnúin efni hennar, þvert á móti lýstu einstakir borgarfulltrúar meirihlutans sig sammála markmiðinu. Frávísunin var hins vegar rökstudd með fyrirfram uppgjöf. Bæjarstjórar sveitarfélaganna tveggja, annar pólitískt kjörinn en hin ráðinn embættismaður, höfðu í viðtölum við blaðamenn lýst sig andsnúin hugmyndinni. Bæjarstjóri Seltjarnarness bætti því raunar við að hann teldi fráleitt að ræða svona mál á vettvangi borgarstjórnar þar sem hin rétta málsmeðferð væri sú að hringja í hann persónulega til að fá já eða nei. Á þessum grunni ákvað meirihluti borgarstjórnar að tilgangslaust væri að láta á málið reyna. Missum ekki kjarkinn En líkt og reynslan frá 1993 ætti að kenna okkur, þá eru fyrstu viðbrögð við því að hrófla við rótgrónum fyrirbærum á borð við sveitarfélög alltaf neikvæð. Ef einungis ætti að byggja á fyrstu svörum við sameiningarhugmyndum myndi okkur aldrei takast að sameina íþróttafélög, kirkjusóknir, verkalýðsfélög eða stjórnmálahreyfingar. Raunin er hins vegar sú að þegar samræðurnar hefjast og fólk leyfir sér að sjá hlutina öðru vísi en út frá fyrirframgefnum forsendum, verður oft eitthvað til. Rétt eins og enginn gat séð fyrir sameiningu Reykjavíkur og Kjalarness fyrir árið 1993 þá er aldrei að vita hvað Seltirningum og Mosfellingum kann í raun að finnast þegar kostirnir og gallarnir eru skoðaðir oní kjölinn. Fræg er skrítlan af manninum sem lenti í að sprengja dekk á bílnum og arkaði í átt að næsta sveitabæ til að fá lánaðan tjakk. Á leiðinni steyptust yfir hann svartsýnislegar vangaveltur og ótal mögulegar ástæður fyrir því hvers vegna bóndinn á bænum kynni að neita honum um tjakkinn. Þegar komið var heim að bæ var hann orðinn svo sannfærður um neikvæð viðbrögð að þegar bóndinn opnaði dyrnar öskraði ferðalangurinn á hann: „Þú getur bara átt þennan helvítis tjakk þinn sjálfur og vertu blessaður!“ – Við meirihlutafulltrúana í Reykjavík hef ég þetta eitt að segja: það gerist ekkert nema þið spyrjið og meira að segja önugir bæjarstjórar utan af Nesi eru líklegir til að lána tjakk ef fallega er beðið. Höfundur er varaborgarfulltrúi Vinstri grænna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sveitarstjórnarmál Stefán Pálsson Reykjavík Borgarstjórn Vinstri græn Seltjarnarnes Mosfellsbær Mest lesið Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Árið 1993 kom félagsmálaráðuneytið því til leiðar að kosið var um sameiningar sveitarfélaga vítt og breitt um landið. Ráðuneytið, sem sinnti meðal annars sveitarstjórnarmálum, hafði lengi hvatt til hreppa og kaupstaði landsins til að mynda stærri og sjálfbærari einingar, en undirtektir verið harla litlar. Að lokum greip ráðherra til þess bragðs að skikka flestallar sveitarstjórnir til að halda kosningar þar sem boðið var upp á sameiningu við nágranna. Hér var hátt reitt til höggs og við fyrstu sýn leit út fyrir að tilraunin hefði mistekist illilega. Nær engar þeirra sameininga sem lagt var upp með í kosningunum náðu fram að ganga og sumstaðar var hugmyndunum hafnað með miklum meirihluta atkvæða. En á næstu misserum kom í ljós að kosningarnar og þær undirbúningsviðræður sem þeim tengdust höfðu náð að sá fræjum. Tilraunin árið 1993 leiddi því í mörgum tilvikum til annarra en þó minni sameininga en lagt hafði verið upp með í fyrstu og í öðrum tilvikum tóku viðhorf íbúa sem í fyrstu höfðu einkennst af vanafestu og íhaldsemi að breytast þegar málin voru skoðuð betur. Í kosningunum fyrir þrjátíu árum voru greidd atkvæði um sameiningu Seltjarnarness, Reykjavíkur, Mosfellsbæjar, Kjalarness og Kjósarhrepps. Á Seltjarnarnesi og í Mosfellsbæ var tillagan felld með allnokkrum mun, Reykvíkingar og Kjalnesingar samþykktu hins vegar og sáralitlu mátti muna að Kjósin gerði slíkt hið sama. Í kjölfarið var fyrir alvöru farið að vinna að sameiningu Reykjavíkur og Kjalarness sem gekk í gegn skömmu síðar. Það er umhugsunarefni að fyrir arið 1993 hafði engin opinber umræða átt sér stað um samruna þessara tveggja sveitarfélaga, en um leið og umræðan hófst fór boltinn að rúlla og það þrátt fyrir að frumkvæðið hafi komið ofanfrá en ekki frá íbúunum sjálfum. Sameinum norðursvæðið Það var m.a. með þessa sögu í huga sem við Vinstri græn í borgarstjórn Reykjavíkur lögðum fram sakleysislega tillögu um að Reykjavíkurborg myndi bjóða Seltjarnarnesbæ og Mosfellsbæ við viðræðna um mögulega kosti sameiningar sveitarfélaganna þriggja. Það er sannfæring okkar að þessi þrjú samliggjandi sveitarfélög gætu myndað öfluga heild sem væri fær um að þjóna íbúum sínum jafnvel enn betur en nú er gert. Samstarfið er nú þegar mikið á hinum ýmsu sviðum og samlegðaráhrifin augljós, einkum þegar kemur að skipulagsmálum. Það er t.d. umhugsunarefni að Reykjavíkurborg og Mosfellsbær stefna á gríðarlega mikla uppbyggingu í nálega samliggjandi hverfum, Keldnaholti og Blikastaðalandi, á næstu árum. Fleiri dæmi mætti telja til á sviði menningarmála, íþróttamála og skólamála. Skemmst er frá því að segja að tillögunni var vísað frá af fulltrúum meirihlutaflokkanna í borgarstjórn. Ekki vegna þess að þau væru öll andsnúin efni hennar, þvert á móti lýstu einstakir borgarfulltrúar meirihlutans sig sammála markmiðinu. Frávísunin var hins vegar rökstudd með fyrirfram uppgjöf. Bæjarstjórar sveitarfélaganna tveggja, annar pólitískt kjörinn en hin ráðinn embættismaður, höfðu í viðtölum við blaðamenn lýst sig andsnúin hugmyndinni. Bæjarstjóri Seltjarnarness bætti því raunar við að hann teldi fráleitt að ræða svona mál á vettvangi borgarstjórnar þar sem hin rétta málsmeðferð væri sú að hringja í hann persónulega til að fá já eða nei. Á þessum grunni ákvað meirihluti borgarstjórnar að tilgangslaust væri að láta á málið reyna. Missum ekki kjarkinn En líkt og reynslan frá 1993 ætti að kenna okkur, þá eru fyrstu viðbrögð við því að hrófla við rótgrónum fyrirbærum á borð við sveitarfélög alltaf neikvæð. Ef einungis ætti að byggja á fyrstu svörum við sameiningarhugmyndum myndi okkur aldrei takast að sameina íþróttafélög, kirkjusóknir, verkalýðsfélög eða stjórnmálahreyfingar. Raunin er hins vegar sú að þegar samræðurnar hefjast og fólk leyfir sér að sjá hlutina öðru vísi en út frá fyrirframgefnum forsendum, verður oft eitthvað til. Rétt eins og enginn gat séð fyrir sameiningu Reykjavíkur og Kjalarness fyrir árið 1993 þá er aldrei að vita hvað Seltirningum og Mosfellingum kann í raun að finnast þegar kostirnir og gallarnir eru skoðaðir oní kjölinn. Fræg er skrítlan af manninum sem lenti í að sprengja dekk á bílnum og arkaði í átt að næsta sveitabæ til að fá lánaðan tjakk. Á leiðinni steyptust yfir hann svartsýnislegar vangaveltur og ótal mögulegar ástæður fyrir því hvers vegna bóndinn á bænum kynni að neita honum um tjakkinn. Þegar komið var heim að bæ var hann orðinn svo sannfærður um neikvæð viðbrögð að þegar bóndinn opnaði dyrnar öskraði ferðalangurinn á hann: „Þú getur bara átt þennan helvítis tjakk þinn sjálfur og vertu blessaður!“ – Við meirihlutafulltrúana í Reykjavík hef ég þetta eitt að segja: það gerist ekkert nema þið spyrjið og meira að segja önugir bæjarstjórar utan af Nesi eru líklegir til að lána tjakk ef fallega er beðið. Höfundur er varaborgarfulltrúi Vinstri grænna.
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun