Of stór biti í háls Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 8. júní 2022 07:00 Skipan utanríkismála og varna landsins er eitthvert mikilvægasta viðfangsefni ríkisstjórna á hverjum tíma. Það er því viðvarandi verkefni að tryggja að við fylgjum þróuninni fast eftir. Þegar breytingar verða þurfa stjórnvöld að vera tilbúin til að mæta nýjum aðstæðum á grundvelli þeirra gilda, sem við byggjum fjölþjóðlegt samstarf okkar í efnahagsmálum og varnarmálum á. Það er andstætt íslenskum hagsmunum að loka augunum fyrir breytingum í heiminum umhverfis okkur. Reiðubúin til að vinna með ríkisstjórninni Ákvörðunin um aðild að EES-samningnum og innri markaði Evrópusambandsins var tekin við lok kaldastríðsins. Síðan eru liðnir þrír áratugir. Það hefur verið tími mikilla umskipta og breytinga í alþjóðamálum. Samt höfum við ekki tekið neinar nýjar ákvarðanir til að laga okkur að breyttum aðstæðum. Nú á síðustu vikum hefur heimsmyndin svo gjörbreyst eftir innrás Rússa í Úkraínu. Hvarvetna í Evrópu eru þjóðir að taka nýjar ákvarðanir vegna þessa, bæði að því er varðar efnahagssamstarf og varnarsamstarf. Það gildir um vini okkar á Norðurlöndunum og víðar í Evrópu. Ríkisstjórn Íslands lætur hins vegar eins og ekki sé þörf á öðrum viðbrögðum en þeim sem felast í þátttöku í efnahagsþvingunum bandalagsþjóðanna og sameiginlegu átaki þeirra til að mæta fólksflóttanum. Við í þingflokki Viðreisnar hefðum verið reiðubúin til að vinna með ríkisstjórninni að endurmati á stöðu Íslands við þessar breyttu aðstæður. En hennar svar er að Ísland eitt landa í Evrópu þurfi ekki að skoða þessi mál frekar. Gömlu ákvarðanirnar frá kaldastríðsárunum dugi. Punktur. Tillaga inn í utanríkispólitískt tómarúm Það er í þessu utanríkispólitíska tómarúmi ríkisstjórnarinnar sem þingflokkur Viðreisnar hefur sett fram tillögu um endurmat á þremur sviðum utanríkis- og varnarmála. Í fyrsta lagi teljum við mikilvægt að Ísland leggi sitt af mörkum til aukinna umsvifa NATO. Þar getum við aukið þátttöku landsins í borgaralegum verkefnum bandalagsins. Í okkar huga er mikilvægt að Ísland taki frumkvæði í þessum efnum þó að framlagi okkar verði eðli máls samkvæmt þröngur stakkur skorinn. Í öðru lagi felst í tillögu okkar að kannaðir verði möguleikar á að gera viðbót við varnarsamninginn. Þar yrði tekið á nýjum ógnum eins og netöryggismálum, en óvissu er undirorpið að hvaða leyti samningurinn tekur til þeirra. Jafnframt teljum við brýnt að kveðið verði á um verkferla og ábyrgð komi til þess að kallað verði eftir aðstoð samkvæmt samningnum eða Bandaríkin telji hana nauðsynlega. Þörf á viðvarandi veru varnarliðs verði jafnframt metin. Í þriðja lagi leggjum við til að lagt verði mat á þörf okkar fyrir frekari samvinnu á vettvangi Evrópusambandsins. Slíkt mat yrði síðan grundvöllur að umræðum, sem eru forsendur frekari ákvarðana. Þetta er unnt að gera nú með sama hætti og græn skýrsla orkumálaráðherra var gerð á fjórum vikum fyrir skemmstu. Athyglisvert er að þingmenn stjórnarflokkanna eru andvígir öllum þessum þáttum. Þeir telja enga þörf á að við leggjum meira af mörkum til NATO. Þeir telja enga þörf á að styrkja varnarsamstarfið við Bandaríkin. Þeir telja enga þörf á að skoða breyttar aðstæður varðandi fjölþjóðlegt samstarf á víðum grunni. Þrátt fyrir að öll þessi atriði verji þau gildi sem við viljum verja um frelsi, lýðræði og mannréttindi. Og styrki okkur sem þjóð. Nú er hún Snorrabúð stekkur Afstaða þingmanna VG er skiljanleg. Sá flokkur telur að hagsmunum Íslands sé best borgið utan þeirra tveggja bandalaga, sem mestu skipta fyrir pólitískt og efnahagslegt fullveldi landsins. Þingmenn Sjálfstæðisflokksins hafa hins vegar áveðið að láta þolmörk VG ráða ferðinni í þessum efnum. Þegar á það er horft er vægt til orða tekið að nú sé hún Snorrabúð stekkur. Talsmenn ríkistjórnarflokkanna telja að með umræðu af þessu tagi sé verið að misnota hörmungar stríðsins í annarlegum tilgangi. Þingmenn sjálfstæðismanna tala jafnvel með þessum hætti. Hugsum til baka. Hvar værum við stödd ef helsta forystufólkið í stjórnmálum hefði á sínum tíma staðhæft að með tilboði Bandaríkjanna um aðild Íslands að NATO væri verið að misnota hörmungarnar í annarlegum tilgangi? Við værum einfaldlega ekki þar. Hins vegar er ljóst að ekki er lengur hægt að treysta á forystu Sjálfstæðisflokksins í utanríkismálum. Sömu bandalagsþjóðir og samþættir hagsmunir Við megum ekki gleyma því að bandalagsþjóðir okkar í NATO eru að mestu þær sömu og við eigum samvinnu með á innri markaði Evrópusambandsins. Utanríkispólitík ríkistjórnarinnar byggir aftur á móti á þeirri sérkennilegu hugsun að unnt sé að telja fólki trú um að þessar þjóðir verji fullveldi okkar í NATO en vilji koma því fyrir kattarnef í ESB. Samvinna þessara þjóða um efnahag, varnir og öryggi byggir á sameiginlegum gildum. Við erum þegar aðilar að kjarna efnahagssamstarfsins. Lokaskrefið til fullrar aðildar er spurning um minna skref en við tókum þegar Íslands varð aðili að innri markaði Evrópusambandsins. Í tillögu okkar um skoðun á framtíðarhagsmunum okkar í efnahagssamstarfi Evrópuþjóða er aðeins verið að kalla á að eðlilegt mat verði lagt á stöðuna í ljósi nýrra aðstæðna og þeirra breytinga sem fyrirsjáanlegar eru á heimsvísu. Umræða um þá hluti er meira að segja of stór biti í háls fyrir þingmenn stjórnarflokkanna. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Viðreisn Öryggis- og varnarmál Evrópusambandið Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur NATO Utanríkismál Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Skipan utanríkismála og varna landsins er eitthvert mikilvægasta viðfangsefni ríkisstjórna á hverjum tíma. Það er því viðvarandi verkefni að tryggja að við fylgjum þróuninni fast eftir. Þegar breytingar verða þurfa stjórnvöld að vera tilbúin til að mæta nýjum aðstæðum á grundvelli þeirra gilda, sem við byggjum fjölþjóðlegt samstarf okkar í efnahagsmálum og varnarmálum á. Það er andstætt íslenskum hagsmunum að loka augunum fyrir breytingum í heiminum umhverfis okkur. Reiðubúin til að vinna með ríkisstjórninni Ákvörðunin um aðild að EES-samningnum og innri markaði Evrópusambandsins var tekin við lok kaldastríðsins. Síðan eru liðnir þrír áratugir. Það hefur verið tími mikilla umskipta og breytinga í alþjóðamálum. Samt höfum við ekki tekið neinar nýjar ákvarðanir til að laga okkur að breyttum aðstæðum. Nú á síðustu vikum hefur heimsmyndin svo gjörbreyst eftir innrás Rússa í Úkraínu. Hvarvetna í Evrópu eru þjóðir að taka nýjar ákvarðanir vegna þessa, bæði að því er varðar efnahagssamstarf og varnarsamstarf. Það gildir um vini okkar á Norðurlöndunum og víðar í Evrópu. Ríkisstjórn Íslands lætur hins vegar eins og ekki sé þörf á öðrum viðbrögðum en þeim sem felast í þátttöku í efnahagsþvingunum bandalagsþjóðanna og sameiginlegu átaki þeirra til að mæta fólksflóttanum. Við í þingflokki Viðreisnar hefðum verið reiðubúin til að vinna með ríkisstjórninni að endurmati á stöðu Íslands við þessar breyttu aðstæður. En hennar svar er að Ísland eitt landa í Evrópu þurfi ekki að skoða þessi mál frekar. Gömlu ákvarðanirnar frá kaldastríðsárunum dugi. Punktur. Tillaga inn í utanríkispólitískt tómarúm Það er í þessu utanríkispólitíska tómarúmi ríkisstjórnarinnar sem þingflokkur Viðreisnar hefur sett fram tillögu um endurmat á þremur sviðum utanríkis- og varnarmála. Í fyrsta lagi teljum við mikilvægt að Ísland leggi sitt af mörkum til aukinna umsvifa NATO. Þar getum við aukið þátttöku landsins í borgaralegum verkefnum bandalagsins. Í okkar huga er mikilvægt að Ísland taki frumkvæði í þessum efnum þó að framlagi okkar verði eðli máls samkvæmt þröngur stakkur skorinn. Í öðru lagi felst í tillögu okkar að kannaðir verði möguleikar á að gera viðbót við varnarsamninginn. Þar yrði tekið á nýjum ógnum eins og netöryggismálum, en óvissu er undirorpið að hvaða leyti samningurinn tekur til þeirra. Jafnframt teljum við brýnt að kveðið verði á um verkferla og ábyrgð komi til þess að kallað verði eftir aðstoð samkvæmt samningnum eða Bandaríkin telji hana nauðsynlega. Þörf á viðvarandi veru varnarliðs verði jafnframt metin. Í þriðja lagi leggjum við til að lagt verði mat á þörf okkar fyrir frekari samvinnu á vettvangi Evrópusambandsins. Slíkt mat yrði síðan grundvöllur að umræðum, sem eru forsendur frekari ákvarðana. Þetta er unnt að gera nú með sama hætti og græn skýrsla orkumálaráðherra var gerð á fjórum vikum fyrir skemmstu. Athyglisvert er að þingmenn stjórnarflokkanna eru andvígir öllum þessum þáttum. Þeir telja enga þörf á að við leggjum meira af mörkum til NATO. Þeir telja enga þörf á að styrkja varnarsamstarfið við Bandaríkin. Þeir telja enga þörf á að skoða breyttar aðstæður varðandi fjölþjóðlegt samstarf á víðum grunni. Þrátt fyrir að öll þessi atriði verji þau gildi sem við viljum verja um frelsi, lýðræði og mannréttindi. Og styrki okkur sem þjóð. Nú er hún Snorrabúð stekkur Afstaða þingmanna VG er skiljanleg. Sá flokkur telur að hagsmunum Íslands sé best borgið utan þeirra tveggja bandalaga, sem mestu skipta fyrir pólitískt og efnahagslegt fullveldi landsins. Þingmenn Sjálfstæðisflokksins hafa hins vegar áveðið að láta þolmörk VG ráða ferðinni í þessum efnum. Þegar á það er horft er vægt til orða tekið að nú sé hún Snorrabúð stekkur. Talsmenn ríkistjórnarflokkanna telja að með umræðu af þessu tagi sé verið að misnota hörmungar stríðsins í annarlegum tilgangi. Þingmenn sjálfstæðismanna tala jafnvel með þessum hætti. Hugsum til baka. Hvar værum við stödd ef helsta forystufólkið í stjórnmálum hefði á sínum tíma staðhæft að með tilboði Bandaríkjanna um aðild Íslands að NATO væri verið að misnota hörmungarnar í annarlegum tilgangi? Við værum einfaldlega ekki þar. Hins vegar er ljóst að ekki er lengur hægt að treysta á forystu Sjálfstæðisflokksins í utanríkismálum. Sömu bandalagsþjóðir og samþættir hagsmunir Við megum ekki gleyma því að bandalagsþjóðir okkar í NATO eru að mestu þær sömu og við eigum samvinnu með á innri markaði Evrópusambandsins. Utanríkispólitík ríkistjórnarinnar byggir aftur á móti á þeirri sérkennilegu hugsun að unnt sé að telja fólki trú um að þessar þjóðir verji fullveldi okkar í NATO en vilji koma því fyrir kattarnef í ESB. Samvinna þessara þjóða um efnahag, varnir og öryggi byggir á sameiginlegum gildum. Við erum þegar aðilar að kjarna efnahagssamstarfsins. Lokaskrefið til fullrar aðildar er spurning um minna skref en við tókum þegar Íslands varð aðili að innri markaði Evrópusambandsins. Í tillögu okkar um skoðun á framtíðarhagsmunum okkar í efnahagssamstarfi Evrópuþjóða er aðeins verið að kalla á að eðlilegt mat verði lagt á stöðuna í ljósi nýrra aðstæðna og þeirra breytinga sem fyrirsjáanlegar eru á heimsvísu. Umræða um þá hluti er meira að segja of stór biti í háls fyrir þingmenn stjórnarflokkanna. Höfundur er formaður Viðreisnar.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun