Fjölmargir hafa lýst sig andsnúna flugeldum og hafa þá einkum tvennt fyrir sér í því. Annars vegar mikil loftmengun sem því fylgir að kveðja gamla árið og fanga því nýja með bombum og flugeldum og hins vegar það að hinn ógurlegi hávaði fari afar illa í blessaða málleysingjana.
Sá sem leitt hefur baráttuna fyrir þessari hugarfarsbreytingu á umliðnum árum er Sævar Helgi. Hann nýtur þá þess heiðurs að teljast flugeldaóvinur númer eitt á Íslandi. Sú barátta hans hefur kostað holskeflu ókvæðisorða sem yfir hann hafa hvolfst en miðað við ýmsar athugasemdir sem hafa fallið á samfélagsmiðlum hefur honum orðið vel ágengt í þeirri baráttu. Eins og viðhorfsbreytingar gæti.
„Það er ákveðinn heiður að vera óvinur flugelda númer eitt. En ég held svo sem að ég sé bara einn af mjög mörgum sem eru sama sinnis.“
Yfirgengilegur sóðaskapur fylgir skothríðinni
En það sem hins vegar setur strik í reikninginn er að björgunarsveitarmenn bera sig vel og segja að aldrei hafi selst eins mikið af flugeldum. Í fyrra varð merkjanleg aukning í flugeldasölunni. Sævar er þó ekki á því að það sé endilega til marks um að barátta hans sé marklaus.
„Ég held að ástæða þess að flugeldar seljist sem aldrei fyrr sé hið góða hjartalag Íslendinga, að vilja styrkja frábært starf björgunarsveitanna. En fólk virðist samt haldið þeirri ranghugmynd að til þess þurfi maður að sprengja óhóflegt magn flugelda. Það er algert rugl auðvitað,“ segir Sævar.
Hann bendir á, og það viti svo sem allir, að vel má styðja við bakið á björgunarsveitum með ýmsum öðrum hætti. Best sé auðvitað að gefa þeim peninga án þess að fá nokkuð í staðinn.
„Út á það ganga góðgerðarmál, ekki satt? Svo væri gaman ef fólk styddi Unicef, barnahjálp Sameinuðu þjóðanna, í staðinn fyrir að menga óhóflega viljandi. Það sem fer mest í taugarnar á fólki eru þessar endalausu sprengingar marga daga í kringum áramótin sem hræða ekki bara dýr heldur halda vöku fyrir litlum börnum sem þurfa á svefni að halda. Sóðaskapurinn í kringum þetta auðvitað líka sem varir langt fram eftir.“
Vill setja kvóta á flugeldakaup
En það að flugeldar seljist sem aldrei fyrr þrátt fyrir allt er umhugsunarefni.
„Þrátt fyrir það sem við vitum um skaðleg áhrif þeirra á lungu, umhverfi, dýr og fólk, eru mikil vonbrigði. Þess vegna þarf að herða reglur. Setja til dæmis kvóta á leyfilegt magn flugelda sem hver má kaupa. Er ekki eitthvað galið við það að hver sem er geti keypt eins mikið magn flugelda og viðkomandi lystir? Og sprengt þá síðan undir áhrifum áfengis í miðju íbúðahverfi innan um börn?“
Sævar segir að þessi kvóti gæti svo minnkað ár frá ári uns við erum komin með magn sem veldur ekki jafn gífurlegri mengun.
„Það er jafnvel bara skemmtilegra en að sjá fallegu ljósin þeirra hverfa í mengunarský. Það kvartaði enginn yfir of fáum flugeldum árið 2000 þegar þeir voru umtalsvert færri en í dag. Það mundi hjálpa til að minnka magnið verulega. Það yrði samt áfram sama gleði,“ fullyrðir Sævar.
Hann leggur einnig til að þrengja megi tímarammann þegar má sprengja, til dæmis að það mætti eingöngu milli 22 og 01 á gamlárskvöld, svipað og er til að mynda í Osló.
Augnabliksánægja yfirtrompar skynsemina
„Hvað fjáröflun björgunarsveita varðar mætti gera ýmislegt í staðinn. Til dæmis gæti olíufélög látið einhverjar krónur renna af hverjum seldum lítra til björgunarsveitanna í kringum áramót. Fólk stutt þær í ríkulegri mæli með beinum hætti. Og eflaust eitthvað miklu meira.“
En þrátt fyrir allt þetta sem þú nefnir og liggur í raun fyrir þá hlýtur það að vera rannsóknarefni að almennt vilji fólk ekki taka á því mark?
„Já, en það kemur ekki mjög á óvart.
Augnabliksánægja er sterkari en skynsemi og þekking á afleiðingum hegðunarinnar. Við teljum þetta ekki skaða okkur því við tökum ekki endilega eftir afleiðingunum strax, ekki nema þegar fólk stórslasar sig í flugeldaslysum.
Þetta er dálítið svipað og myndin „Don't look up“. Við neitum bara að horfast í augu við vandann. Þótt fólk hafi ánægju af flugeldum er meirihluti hlynntur því að hefta þurfi sölu flugelda, samkvæmt könnunum,“ segir Sævar sem vill nota tækifærið og óska öllum árs og friðar.
