Kynni mín af íslenskri útgerð í Namibíu Eyþór Eðvarðsson skrifar 27. janúar 2021 10:00 Fyrir nokkrum árum vann ég í fyrirtæki sem þróaði lausnir til bættrar orkunýtingu fyrir stórnotendur, bæði til sjós og lands, þar sem helstu viðskiptavinirnir voru útvegsfyrirtæki. Stærstur hluti vinnu minnar sneri að markaðsmálum sem kallaði á mikil ferðalög um heiminn. Í þessu starfi hitti maður gjarnan fólk í framlínu sjávarútvegs, bæði á fundum og eins á sjávarútvegssýningum. Sem Íslendingur getur maður borið höfuðið hátt á slíkum viðburðum enda erum við þekkt fyrir að umgangast ríka auðlind okkar af virðingu. Ég var ekki búinn að fara víða þegar ég áttaði mig á umfangi Samherja á alþjóðavettvangi enda eru félög tengd Samherja hluthafar í mörgum stórfyrirtækjum leiðandi þjóða í sjávarútvegi. Þegar maður stígur inn í þetta umhverfi á alþjóðavísu þá verður maður fljótt áskynja hvað orðspor Samherja er gott erlendis. Hvar sem ég kom var ég aldrei var við annað en jákvæðni í garð þessa stærsta útvegsfyrirtækis Íslands. Samherjamenn eru þekktir fyrir gríðarlegan metnað og atorku, gera kröfur um bestu skipa- og tækjakosti og góðan aðbúnað. Gera vel við sitt fólk. Aðkoma slíkra manna að stjórn og hlutdeild í rekstri telst mikill styrkur fyrir þau fyrirtæki sem þeir koma að. Grunnurinn og fordæmin eru hér heima enda hafa fá útgerðarfyrirtæki hér á landi endurnýjað fiskiskipaflotann jafn ört og Samherji. Þá er nýtt hátæknivinnsluhús á Dalvík talið hið fullkomnasta í heiminum. Sláandi munur á aðbúnaði skipverja Í vinnuferð til Namibíu fyrir nokkrum árum fékk ég mín fyrstu kynni af namibískum sjávarútvegi en þá kom ég að rannsóknarvinnu á nokkrum skipum þar. Meðal þessara skipa voru systurskip er lágu hlið við hlið. Um var að ræða gríðarlega stóra togara, um 120 metra á lengd og yfir hundrað manns í áhöfn. Þarna voru á ferðinni öflug fiskiskip smíðuð í Stralsund á árunum 1986-1993 og gjarnan nefnd Moonsund eftir frægri orrustu við Eistland árið 1944. Annað skipið var í eigu Namsov, útgerðarfélags sem upphaflega var sett á laggirnar á grundvelli samvinnu Namibíu og ríkja fyrrum Sovétríkjanna. Það er ekki ofsagt að maður hafi fengið hálfgert áfall við að koma um borð í skipið, slík var umgengnin og almennu viðhaldi var mjög ábótavant. Aðbúnaðurinn var slíkur að manni taldist fólki vart bjóðandi. Við komuna í vélarrúmið var aðstaðan eins og eitthvað frá fyrri hluta síðustu aldar, frágangurinn lélegur, öll tæki upprunaleg og virtust ekkert hafa verið endurnýjuð. Við nánari athugun kom í ljós að útgerðarkostnaður skipsins var langt yfir því sem hann þyrfti að vera vegna gamalla tækja og lélegs viðhalds. Þegar kynntar voru lausnir til úrbóta fengust þau svör að ekki væru til fjármunir til að ráðast í þær. Að þessari heimsókn lokinni fórum við um borð í hitt skipið sem var í eigu félags sem tengdist Samherja. Ég man hvað ég fylltist miklu stolti er ég kom um borð. Allir gangar voru flísa- eða parketlagðir, skipið var tandurhreint hátt og lágt og vistarverur skipverja búnar fallegum húsgögnum. Samanburðurinn var sérstaklega sláandi þegar komið var niður í vélarrúmið sem var allt nýmálað og hreint. Aðstaða vélstjóranna var stórglæsileg og búin allra nýjustu tækni.Eftir þessa heimsókn um borð í skipin lék mér forvitni á að vita meira. Þarlendir sjómenn sögðu mér að það þætti mjög eftirsóknarvert að starfa fyrir útgerðir sem tengdust Samherja. Menn upplifðu sig sem jafningja um borð, þar væri góður starfsandi og aðstaðan á skipunum væri til fyrirmyndar auk þess sem menn væru ráðnir upp á hlut. Hámarksafli auk hámarksgæða tryggja þar betri afkomu manna. Brotthvarf Samherja hafði skaðlegar afleiðingar fyrir heimamenn Namibia er ríflega 800 þúsund ferkílómetrar að stærð og þar búa um 2,5 milljónir manna. Útgerðarbærinn Walvis Bay liggur við Atlantshafið og þar er stutt að sækja í gríðarlega stór fiskimið. Þetta er ekki stór útvegsbær en þar búa á bilinu 60-70.000 manns. Þarna er mikil fátækt og stéttaskipting. Landið er ríkt af auðlindum en auk sjávarútvegs eru í Namibíu auðugar námur þar sem má finna úran, gull, demanta, granít og fleira. Í þessum atvinnugreinum sem byggja á auðlindanýtingu þrífst því miður spilling og þar er sjávarútvegurinn engin undantekning. Stjórnmálamenn sjá um að gefa út leyfi og réttindi til nýtingar. Heimamenn koma sjaldnast að vinnslu, nema þá sem verkamenn. Namibíumenn gætu verið vellauðug þjóð ef rétt væri gefið. Þeir Íslendingar sem búa og starfa í Namibíu hafa góðan skilning á þeim áhrifum sem aðkoma Íslendinga að namibískri útgerð hafði fyrir þarlendan sjávarútveg. Íslendingur í Walvis Bay sagði mér að margt hafi hafi breyst til hins verra eftir að félög tengd Samherja lögðu niður útgerð í landinu. Sjómenn, sem áður hafi verið metnir að verðleikum, þurfi nú að sætta sig að vinna við verri aðstæður fyrir lakari laun. Félög tengd Samherja hafi dælt fé inn í namibískan sjávarútveg og við rekstur þessara fyrirtækja hafi verið litið til framtíðaruppbyggingar. Því hafi menn verið tilbúnir að horfa framhjá taprekstri. Þá hafi Samherji komið með sína þekkingu og tækni inn í atvinnugreinina sem skilaði sér í vænlegum aflatölum og bestu gæðum afurða. Nú hefur komið í ljós að brotthvarf Samherja frá Namibíu hefur ekki haft jákvæð áhrif á sjávarútveginn í landinu enda var nýlegt uppboð á aflaheimildum í hrossamakríl, sem áður var úthlutað til félaga sem tengjast Samherja, algjörlega misheppnað. Í The Namibian, sem er útbreiddasta dagblað Namibíu, var sagt frá þessu með fyrirsögninni: „Uppboðið endar með tárum.“ Í umfjöllun blaðsins kom fram að aðeins hafi tekist að koma 1,3% af kvótanum út. Þá kom þar fram að talið sé að namibísk stjórnvöld hafi orðið af jafnvirði 6 milljarða króna af þessum sökum en tjón namibíska hagkerfisins geti numið um 25 milljörðum króna. Félög tengd Samherja skildu eftir mikil verðmæti í namibísku hagkerfi og sköpuðu mikinn fjölda starfa meðan þau voru í rekstri. Þar í landi er nú rekið sakamál þar sem nokkrir þarlendir ríkisborgarar eru sakaðir um að hafa með ólögmætum hætti tekið við fjármunum sem voru greiddir fyrir nýtingu aflaheimilda. Það er eðlilegast að spyrja að leikslokum þegar það mál er annars vegar. En í millitíðinni er kannski mikilvægt að fjalla aðeins meira um það hvernig þessari útgerð var háttað í raun og hverjir nutu góðs af þátttöku Íslendinga í namibískum sjávarútvegi. Hvað mig varðar, þá tókst mér ekki að selja Samherjamönnum lausnir okkar á sínum tíma. Ég hef ekki verið til sjós hjá þeim og þá þekki ég eigendur fyrirtækisins ekkert. Hins vegar rifja ég reglulega upp áðurnefnda heimsókn mína til Walvis Bay þegar ég fylgist með fréttum hér heima um útgerðina í Namibíu og velti fyrir mér hvort menn nái ekki að stokka spil sín upp á nýtt svo úr verði farsælt samstarf til framtíðar. Höfundur starfar að sölu- og markaðsmálum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samherjaskjölin Sjávarútvegur Mest lesið Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Halldór 23.11.2024 Halldór Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason Skoðun Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Skoðun Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Sjá meira
Fyrir nokkrum árum vann ég í fyrirtæki sem þróaði lausnir til bættrar orkunýtingu fyrir stórnotendur, bæði til sjós og lands, þar sem helstu viðskiptavinirnir voru útvegsfyrirtæki. Stærstur hluti vinnu minnar sneri að markaðsmálum sem kallaði á mikil ferðalög um heiminn. Í þessu starfi hitti maður gjarnan fólk í framlínu sjávarútvegs, bæði á fundum og eins á sjávarútvegssýningum. Sem Íslendingur getur maður borið höfuðið hátt á slíkum viðburðum enda erum við þekkt fyrir að umgangast ríka auðlind okkar af virðingu. Ég var ekki búinn að fara víða þegar ég áttaði mig á umfangi Samherja á alþjóðavettvangi enda eru félög tengd Samherja hluthafar í mörgum stórfyrirtækjum leiðandi þjóða í sjávarútvegi. Þegar maður stígur inn í þetta umhverfi á alþjóðavísu þá verður maður fljótt áskynja hvað orðspor Samherja er gott erlendis. Hvar sem ég kom var ég aldrei var við annað en jákvæðni í garð þessa stærsta útvegsfyrirtækis Íslands. Samherjamenn eru þekktir fyrir gríðarlegan metnað og atorku, gera kröfur um bestu skipa- og tækjakosti og góðan aðbúnað. Gera vel við sitt fólk. Aðkoma slíkra manna að stjórn og hlutdeild í rekstri telst mikill styrkur fyrir þau fyrirtæki sem þeir koma að. Grunnurinn og fordæmin eru hér heima enda hafa fá útgerðarfyrirtæki hér á landi endurnýjað fiskiskipaflotann jafn ört og Samherji. Þá er nýtt hátæknivinnsluhús á Dalvík talið hið fullkomnasta í heiminum. Sláandi munur á aðbúnaði skipverja Í vinnuferð til Namibíu fyrir nokkrum árum fékk ég mín fyrstu kynni af namibískum sjávarútvegi en þá kom ég að rannsóknarvinnu á nokkrum skipum þar. Meðal þessara skipa voru systurskip er lágu hlið við hlið. Um var að ræða gríðarlega stóra togara, um 120 metra á lengd og yfir hundrað manns í áhöfn. Þarna voru á ferðinni öflug fiskiskip smíðuð í Stralsund á árunum 1986-1993 og gjarnan nefnd Moonsund eftir frægri orrustu við Eistland árið 1944. Annað skipið var í eigu Namsov, útgerðarfélags sem upphaflega var sett á laggirnar á grundvelli samvinnu Namibíu og ríkja fyrrum Sovétríkjanna. Það er ekki ofsagt að maður hafi fengið hálfgert áfall við að koma um borð í skipið, slík var umgengnin og almennu viðhaldi var mjög ábótavant. Aðbúnaðurinn var slíkur að manni taldist fólki vart bjóðandi. Við komuna í vélarrúmið var aðstaðan eins og eitthvað frá fyrri hluta síðustu aldar, frágangurinn lélegur, öll tæki upprunaleg og virtust ekkert hafa verið endurnýjuð. Við nánari athugun kom í ljós að útgerðarkostnaður skipsins var langt yfir því sem hann þyrfti að vera vegna gamalla tækja og lélegs viðhalds. Þegar kynntar voru lausnir til úrbóta fengust þau svör að ekki væru til fjármunir til að ráðast í þær. Að þessari heimsókn lokinni fórum við um borð í hitt skipið sem var í eigu félags sem tengdist Samherja. Ég man hvað ég fylltist miklu stolti er ég kom um borð. Allir gangar voru flísa- eða parketlagðir, skipið var tandurhreint hátt og lágt og vistarverur skipverja búnar fallegum húsgögnum. Samanburðurinn var sérstaklega sláandi þegar komið var niður í vélarrúmið sem var allt nýmálað og hreint. Aðstaða vélstjóranna var stórglæsileg og búin allra nýjustu tækni.Eftir þessa heimsókn um borð í skipin lék mér forvitni á að vita meira. Þarlendir sjómenn sögðu mér að það þætti mjög eftirsóknarvert að starfa fyrir útgerðir sem tengdust Samherja. Menn upplifðu sig sem jafningja um borð, þar væri góður starfsandi og aðstaðan á skipunum væri til fyrirmyndar auk þess sem menn væru ráðnir upp á hlut. Hámarksafli auk hámarksgæða tryggja þar betri afkomu manna. Brotthvarf Samherja hafði skaðlegar afleiðingar fyrir heimamenn Namibia er ríflega 800 þúsund ferkílómetrar að stærð og þar búa um 2,5 milljónir manna. Útgerðarbærinn Walvis Bay liggur við Atlantshafið og þar er stutt að sækja í gríðarlega stór fiskimið. Þetta er ekki stór útvegsbær en þar búa á bilinu 60-70.000 manns. Þarna er mikil fátækt og stéttaskipting. Landið er ríkt af auðlindum en auk sjávarútvegs eru í Namibíu auðugar námur þar sem má finna úran, gull, demanta, granít og fleira. Í þessum atvinnugreinum sem byggja á auðlindanýtingu þrífst því miður spilling og þar er sjávarútvegurinn engin undantekning. Stjórnmálamenn sjá um að gefa út leyfi og réttindi til nýtingar. Heimamenn koma sjaldnast að vinnslu, nema þá sem verkamenn. Namibíumenn gætu verið vellauðug þjóð ef rétt væri gefið. Þeir Íslendingar sem búa og starfa í Namibíu hafa góðan skilning á þeim áhrifum sem aðkoma Íslendinga að namibískri útgerð hafði fyrir þarlendan sjávarútveg. Íslendingur í Walvis Bay sagði mér að margt hafi hafi breyst til hins verra eftir að félög tengd Samherja lögðu niður útgerð í landinu. Sjómenn, sem áður hafi verið metnir að verðleikum, þurfi nú að sætta sig að vinna við verri aðstæður fyrir lakari laun. Félög tengd Samherja hafi dælt fé inn í namibískan sjávarútveg og við rekstur þessara fyrirtækja hafi verið litið til framtíðaruppbyggingar. Því hafi menn verið tilbúnir að horfa framhjá taprekstri. Þá hafi Samherji komið með sína þekkingu og tækni inn í atvinnugreinina sem skilaði sér í vænlegum aflatölum og bestu gæðum afurða. Nú hefur komið í ljós að brotthvarf Samherja frá Namibíu hefur ekki haft jákvæð áhrif á sjávarútveginn í landinu enda var nýlegt uppboð á aflaheimildum í hrossamakríl, sem áður var úthlutað til félaga sem tengjast Samherja, algjörlega misheppnað. Í The Namibian, sem er útbreiddasta dagblað Namibíu, var sagt frá þessu með fyrirsögninni: „Uppboðið endar með tárum.“ Í umfjöllun blaðsins kom fram að aðeins hafi tekist að koma 1,3% af kvótanum út. Þá kom þar fram að talið sé að namibísk stjórnvöld hafi orðið af jafnvirði 6 milljarða króna af þessum sökum en tjón namibíska hagkerfisins geti numið um 25 milljörðum króna. Félög tengd Samherja skildu eftir mikil verðmæti í namibísku hagkerfi og sköpuðu mikinn fjölda starfa meðan þau voru í rekstri. Þar í landi er nú rekið sakamál þar sem nokkrir þarlendir ríkisborgarar eru sakaðir um að hafa með ólögmætum hætti tekið við fjármunum sem voru greiddir fyrir nýtingu aflaheimilda. Það er eðlilegast að spyrja að leikslokum þegar það mál er annars vegar. En í millitíðinni er kannski mikilvægt að fjalla aðeins meira um það hvernig þessari útgerð var háttað í raun og hverjir nutu góðs af þátttöku Íslendinga í namibískum sjávarútvegi. Hvað mig varðar, þá tókst mér ekki að selja Samherjamönnum lausnir okkar á sínum tíma. Ég hef ekki verið til sjós hjá þeim og þá þekki ég eigendur fyrirtækisins ekkert. Hins vegar rifja ég reglulega upp áðurnefnda heimsókn mína til Walvis Bay þegar ég fylgist með fréttum hér heima um útgerðina í Namibíu og velti fyrir mér hvort menn nái ekki að stokka spil sín upp á nýtt svo úr verði farsælt samstarf til framtíðar. Höfundur starfar að sölu- og markaðsmálum.
Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir Skoðun
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir Skoðun
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun