Hugleiðingar um forsetann Bergþór Pálsson skrifar 15. apríl 2016 10:09 Ég hélt að það væri grín þegar einhver orðaði mig við forsetaembættið. Forsetarnir sem þjóðin hefur kosið sér til þessa hafa verið mikilhæfir, hver á sinn hátt og ég verð bara vandræðalegur í framan ef ég reyni að bera mig saman við þá. En það var ekki grín. Undanfarnar vikur hefur verið gríðarlegur gestagangur hjá okkur Albert, snúðakökur bakaðar í bunum, mikið líf í tuskunum og hrókasamræður um hlutverk forseta. Í gegnum þetta ferli hef ég velt hlutverkinu gaumgæfilega fyrir mér og reifa hér nokkrar af þeim vangaveltum. Að minni hyggju orkar tvímælis að tala um forseta sem sameiningartákn. Aftur á móti getur hann verið afl til samstöðu! Síðastliðin 30 ár hef ég starfað við að tengjast fólki, skilja fólk og hjálpa fólki að tengjast með ákveðnum hughrifum. Ég hef hitt tugþúsundir Íslendinga við störf mín, á stundum gleði og sorgar, þar sem sálin er opnust. Það hafa verið forréttindi að fá að koma inn á heimili við alls kyns tilefni, svo sem skírnarveislur og afmælisveislur. Jarðarfarir og brúðkaup út um landið upp í risastórar samkomur og allt þar á milli, hafa verið minn starfsvettvangur. Ég tel mig því þekkja þjóðina vel og eftir hin margvíslegu kynni mín af henni þykir mér vænna um hana en orð fá lýst. Ég veit að auðvelt er að kalla fram þann kraft, samheldni og velvilja sem býr í okkur öllum, ef líf er talað inn í tilveruna með von, gleði og bjartsýni. 99,9% af Íslendingum eru gott fólk, kjarnmikið, velviljað. Það fer því fyrir brjóstið á mér þegar því er haldið fram að við séum svo neikvæð. Við erum það alls ekki, en við höfum ríka réttlætiskennd. Ef við höfum trú á okkur og höldum utan um hvert annað, alveg eins og við gerum á miklum gleði- og sorgarstundum, köllum við fram það besta, þann samhug sem býr í okkur öllum. Gleðin yfir því að eiga hvert annað byggir okkur upp innan frá og gerir okkur hæfari til að gagnrýna og takast á við vandamál samtímans, rangsleitni og óréttlæti, af festu og hlutlægni. En reiðin endar oft illa! Það er því mikilvægt að við missum ekki sjónar á þeim sérstæðu fjölskyldu- og vinatengslum sem fámennið skapar. Þau styrkja okkur. Þetta fann ég svo áþreifanlega um daginn þegar við fjölskyldan fórum að skoða staðinn þar sem Pourquoi-pas strandaði. Í byggðinni í grennd hittum við fólk sem bauð okkur inn í kaffispjall um strandið og sýndi okkur einlæga vináttu, bláókunnugu fólki. Svona andrúmslofti trausts og samheldni mætir maður hvarvetna á landinu. Þess vegna er forgangsverkefni hjá forseta Íslands að viðhalda þessari samheldni, byggja brýr á milli okkar, hjálpa okkur að tengjast hvert öðru, tala líf inn í tilveruna, von, gleði og bjartsýni. Ég hef ég sungið stjórnarskrána ótal sinnum, kynnt mér lög um Stjórnarráð Íslands o.s.frv. með leiðsögn sérfræðinga. Það er brýnt að við fáum nýja stjórnarskrá, sem meðal annars tekur af öll tvímæli um hlutverk forseta. Hvað sem því líður virkjaði Ólafur Ragnar Grímsson málskotsrétt þótt fræðimenn væru ekki allir sammála um réttmæti þess. Það hefur mælst vel fyrir, enda hefur krafa um aukið beint lýðræði aukist í samfélaginu upp á síðkastið. Oft eru forsetaefni spurð um skoðanir á hinum og þessum pólitísku málefnum. Þannig virðist talið líklegt að skoðanir þeirra skipti máli þegar lögum er vísað til þjóðarinnar. Þetta tel ég varhugavert. Að mínu mati er þýðingarmikið að forseta sé treystandi til að setja sínar skoðanir og tilfinningar til hliðar. Mikilvægt er að forsetaefnin gefi skýra forskrift að því hvenær þau telji að málskotsrétti skuli beitt. Ljóst þarf að vera að ólga sé í samfélaginu vegna lagasetningarinnar, málið þarf að vera afdrifaríkt fyrir þjóðina og óafturkræft. Þar sem forseti er fyrst og fremst fulltrúi þjóðarinnar í þessu efni, finnst mér ekki ákjósanlegt að hann hafi bakgrunn í pólitískri baráttu, þótt allir ættu að geta verið sammála um að Ólafur Ragnar hafi notað málskotsrétt af skynsemi og góðri dómgreind í Icesave málinu. Það var einmitt afdrifaríkt og óafturkræft mál. Hins vegar má almennt telja óheppilegt að samherjar úr stjórnmálum andi ofan í hálsmálið á forseta, þegar hann veitir stjórnarmyndunarumboð eða tekur ákvörðun um að vísa lögum í þjóðaratkvæði. Eftir því sem hlutverk forseta í stjórnskipan hefur hlotið meira vægi, hefur orðið æ mikilvægara að forsetinn sé óháður pólitískum öflum. En hann þarf auðvitað að hafa gott samstarf við stjórnsýsluna og hafa góða ráðgjafa í fræðasamfélaginu. Ef forseti vill auka samhug í samfélaginu ætti hann að forðast að taka opinbera afstöðu í pólitískum deilumálum. Rétti vettvangurinn til þess er niðri á Alþingi. Ef forseti heldur skoðunum ákveðins hóps fram, hlýtur hann að gera öðrum hluta þjóðarinnar gramt í geði. Sundurlyndi er ekki það sem íslensk þjóð hefur þörf fyrir nú. Á hinn bóginn tel ég mikilvægt að hann sé traustur vörður lýðræðis og mannréttinda í ræðu og riti, vegna þess að þetta eru réttindi sem mannkynið hefur þurft að berjast fyrir með blóði, svita og tárum og auðvelt er að skerða þau, eins og mannkynssagan sýnir. Forseti þarf að hafa ríka samlíðan, vera hógvær, hafa hæfileika til að tengja ólíka hópa og vera laus við að fara í manngreinarálit. Hann á að vera snobb- og yfirlætislaus með öllu og taka öllum jafn vel, enda erum við öll jafn mikilvæg. Ótal margt fleira hefur borið á góma á snúðakökufundunum; samskipti við umheiminn, samstarf með viðskiptalífi, svo eitthvað sé nefnt, en ég læt hér staðar numið. Ég treysti því að við berum gæfu til að velja forseta sem við getum öll verið stolt af. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Forsetakosningar 2016 Forsetakosningar 2016 Skoðun Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Ég hélt að það væri grín þegar einhver orðaði mig við forsetaembættið. Forsetarnir sem þjóðin hefur kosið sér til þessa hafa verið mikilhæfir, hver á sinn hátt og ég verð bara vandræðalegur í framan ef ég reyni að bera mig saman við þá. En það var ekki grín. Undanfarnar vikur hefur verið gríðarlegur gestagangur hjá okkur Albert, snúðakökur bakaðar í bunum, mikið líf í tuskunum og hrókasamræður um hlutverk forseta. Í gegnum þetta ferli hef ég velt hlutverkinu gaumgæfilega fyrir mér og reifa hér nokkrar af þeim vangaveltum. Að minni hyggju orkar tvímælis að tala um forseta sem sameiningartákn. Aftur á móti getur hann verið afl til samstöðu! Síðastliðin 30 ár hef ég starfað við að tengjast fólki, skilja fólk og hjálpa fólki að tengjast með ákveðnum hughrifum. Ég hef hitt tugþúsundir Íslendinga við störf mín, á stundum gleði og sorgar, þar sem sálin er opnust. Það hafa verið forréttindi að fá að koma inn á heimili við alls kyns tilefni, svo sem skírnarveislur og afmælisveislur. Jarðarfarir og brúðkaup út um landið upp í risastórar samkomur og allt þar á milli, hafa verið minn starfsvettvangur. Ég tel mig því þekkja þjóðina vel og eftir hin margvíslegu kynni mín af henni þykir mér vænna um hana en orð fá lýst. Ég veit að auðvelt er að kalla fram þann kraft, samheldni og velvilja sem býr í okkur öllum, ef líf er talað inn í tilveruna með von, gleði og bjartsýni. 99,9% af Íslendingum eru gott fólk, kjarnmikið, velviljað. Það fer því fyrir brjóstið á mér þegar því er haldið fram að við séum svo neikvæð. Við erum það alls ekki, en við höfum ríka réttlætiskennd. Ef við höfum trú á okkur og höldum utan um hvert annað, alveg eins og við gerum á miklum gleði- og sorgarstundum, köllum við fram það besta, þann samhug sem býr í okkur öllum. Gleðin yfir því að eiga hvert annað byggir okkur upp innan frá og gerir okkur hæfari til að gagnrýna og takast á við vandamál samtímans, rangsleitni og óréttlæti, af festu og hlutlægni. En reiðin endar oft illa! Það er því mikilvægt að við missum ekki sjónar á þeim sérstæðu fjölskyldu- og vinatengslum sem fámennið skapar. Þau styrkja okkur. Þetta fann ég svo áþreifanlega um daginn þegar við fjölskyldan fórum að skoða staðinn þar sem Pourquoi-pas strandaði. Í byggðinni í grennd hittum við fólk sem bauð okkur inn í kaffispjall um strandið og sýndi okkur einlæga vináttu, bláókunnugu fólki. Svona andrúmslofti trausts og samheldni mætir maður hvarvetna á landinu. Þess vegna er forgangsverkefni hjá forseta Íslands að viðhalda þessari samheldni, byggja brýr á milli okkar, hjálpa okkur að tengjast hvert öðru, tala líf inn í tilveruna, von, gleði og bjartsýni. Ég hef ég sungið stjórnarskrána ótal sinnum, kynnt mér lög um Stjórnarráð Íslands o.s.frv. með leiðsögn sérfræðinga. Það er brýnt að við fáum nýja stjórnarskrá, sem meðal annars tekur af öll tvímæli um hlutverk forseta. Hvað sem því líður virkjaði Ólafur Ragnar Grímsson málskotsrétt þótt fræðimenn væru ekki allir sammála um réttmæti þess. Það hefur mælst vel fyrir, enda hefur krafa um aukið beint lýðræði aukist í samfélaginu upp á síðkastið. Oft eru forsetaefni spurð um skoðanir á hinum og þessum pólitísku málefnum. Þannig virðist talið líklegt að skoðanir þeirra skipti máli þegar lögum er vísað til þjóðarinnar. Þetta tel ég varhugavert. Að mínu mati er þýðingarmikið að forseta sé treystandi til að setja sínar skoðanir og tilfinningar til hliðar. Mikilvægt er að forsetaefnin gefi skýra forskrift að því hvenær þau telji að málskotsrétti skuli beitt. Ljóst þarf að vera að ólga sé í samfélaginu vegna lagasetningarinnar, málið þarf að vera afdrifaríkt fyrir þjóðina og óafturkræft. Þar sem forseti er fyrst og fremst fulltrúi þjóðarinnar í þessu efni, finnst mér ekki ákjósanlegt að hann hafi bakgrunn í pólitískri baráttu, þótt allir ættu að geta verið sammála um að Ólafur Ragnar hafi notað málskotsrétt af skynsemi og góðri dómgreind í Icesave málinu. Það var einmitt afdrifaríkt og óafturkræft mál. Hins vegar má almennt telja óheppilegt að samherjar úr stjórnmálum andi ofan í hálsmálið á forseta, þegar hann veitir stjórnarmyndunarumboð eða tekur ákvörðun um að vísa lögum í þjóðaratkvæði. Eftir því sem hlutverk forseta í stjórnskipan hefur hlotið meira vægi, hefur orðið æ mikilvægara að forsetinn sé óháður pólitískum öflum. En hann þarf auðvitað að hafa gott samstarf við stjórnsýsluna og hafa góða ráðgjafa í fræðasamfélaginu. Ef forseti vill auka samhug í samfélaginu ætti hann að forðast að taka opinbera afstöðu í pólitískum deilumálum. Rétti vettvangurinn til þess er niðri á Alþingi. Ef forseti heldur skoðunum ákveðins hóps fram, hlýtur hann að gera öðrum hluta þjóðarinnar gramt í geði. Sundurlyndi er ekki það sem íslensk þjóð hefur þörf fyrir nú. Á hinn bóginn tel ég mikilvægt að hann sé traustur vörður lýðræðis og mannréttinda í ræðu og riti, vegna þess að þetta eru réttindi sem mannkynið hefur þurft að berjast fyrir með blóði, svita og tárum og auðvelt er að skerða þau, eins og mannkynssagan sýnir. Forseti þarf að hafa ríka samlíðan, vera hógvær, hafa hæfileika til að tengja ólíka hópa og vera laus við að fara í manngreinarálit. Hann á að vera snobb- og yfirlætislaus með öllu og taka öllum jafn vel, enda erum við öll jafn mikilvæg. Ótal margt fleira hefur borið á góma á snúðakökufundunum; samskipti við umheiminn, samstarf með viðskiptalífi, svo eitthvað sé nefnt, en ég læt hér staðar numið. Ég treysti því að við berum gæfu til að velja forseta sem við getum öll verið stolt af.
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar