Skoðun

Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir

Árni Sigurðsson skrifar

(í litlu landi er vont að vera langrækinn)

Í íslenskum barnamenningararfi eru „Dýrin í Hálsaskógi“ tákn um hvernig ólíkir hagsmunir, ólík dýr og ólík sjónarmið þurfa að læra að lifa saman í sama skógi. Þessi myndlíking á sér djúpa skírskotun til samfélags okkar í dag.

Ísland er lítið land, samfélagið er smátt í sniðum, og því verður sárara en ella þegar reiði, gremja og hatursorðræða fær að grafa undan trausti og samstöðu.

Vaxandi eitur í umræðunni:

Mannréttindasérfræðingar Sameinuðu þjóðanna hafa nýlega varað við því að hatursorðræða og rangfærslur hafi tekið að sækja í sig veðrið hér á landi, einkum á netinu. Þar verða innflytjendur, trúar- og kynþáttaminnihlutahópar og hinsegin fólk oft skotspónn.

Þrátt fyrir jákvæðan orðstír Íslands á sviði jafnréttis hefur innleiðing aðgerðaáætlunar stjórnvalda gegn hatursorðræðu dregist úr hömlu og mörg tólin sem til þurfa vantar enn í framkvæmd.

Í litlu samfélagi, þar sem allir þekkja alla, magnast áhrif orða:

Hatursorðræða sem birtist í litlum lokuðum hóp á netinu getur á örskotsstundu gert aðila útskúfaðan í vinnu, nágrenni eða skóla. Það er vont að vera langrækinn – en það er enn verra að leyfa slíkum meinum að festa sig í sessi.

Litla landið sem stórt prófverkefni:

Ísland hefur löngum státað af samstöðu þegar á reynir. Við þekkjum það úr sögunni: Þjóð sem safnaðist saman um að beisla orku, byggja upp velferð og sækja fram í menningu. En sú saga minnir okkur líka á hve brothætt jafnvægið er. Smæðin þýðir að lítils háttar skautun getur haft stór áhrif. Það er því ekki valkostur að sitja hjá – samfélagið sjálft krefst þess að við rísum gegn hatri, jafnvel í smæstu mynd þess.

Hvað er til ráða?

  • Ábyrgð á netinu: Félagsmiðlar og vefsamfélög þurfa að taka ábyrgð og stöðva hatursorðræðu, ekki fela sig á bak við hugmyndina um að „öllum sé heimilt að segja allt“.
  • Stjórnsýsla og lög: Brýnt er að hrinda í framkvæmd aðgerðaáætlun stjórnvalda frá 2023 og tryggja fjármagn og úrræði. Lög án framkvæmdar eru aðeins tómar línur á blaði.
  • Grasrótarstarf: Samtök eins og Samtökin ’78 sýna hvernig minnihlutahópar geta staðið vörð um eigin rétt og skapað skjól fyrir þá sem verða fyrir aðkasti. Slíkt starf þarf styrk og viðurkenningu.
  • Fræðsla og menning: Skólar, fjölmiðlar og leiklistarhópar ættu að nota kraft sagna – jafnvel barnaleikrita eins og „Dýrin í Hálsaskógi“ – til að minna á gildi vináttu, fjölbreytni og sameiginlegs skógar.
  • Sýnileg samstaða: Smáar, áþreifanlegar athafnir – hvort sem það eru viðburðir, sameiginlegar yfirlýsingar eða opinberar athafnir – geta sýnt að samfélagið stendur saman gegn hatri.

Samheldni í stað sérstöðu:

Í litlu landi er vont að vera langrækinn. Við höfum ekki efni á því að viðhalda deilum, fordómum eða langrækni sem dregur úr möguleikum fólks til að tilheyra. Eins og í skóginum í Hálsaskógi er hver og einn hluti af heildinni. Þegar eitt dýr verður útskúfað veikist allt vistkerfið.

Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir. Það er ekki barnaleg hugsjón – það er samfélagsleg nauðsyn.

Höfundur er fyrrverandi framkvæmdastjóri Stjórnunarfélags Íslands.




Skoðun

Sjá meira


×