Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 20. júní 2025 07:01 Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra segir frumvarp um hækkun á veiðigjaldi vera vel og faglega unnið. Sú fullyrðing er í mótsögn við staðreyndir málsins. Það endurspeglast vel í því að áhrif frumvarpsins á hagaðila, sem eru fjölmargir, hafa hvorki verið metin af opinberri stofnun né af hennar eigin ráðuneyti. Þegar gera á stórfelldar breytingar á rekstrarumhverfi einnar helstu undirstöðuatvinnugreinar þjóðarinnar, þá eiga hagaðilar rétt á því að stjórnvöld í það minnsta reyni að gera sér grein fyrir afleiðingunum. Frumvarpið mun hafa áhrif á mörg þúsund manns. Aðrir hafa unnið heimavinnuna Þær greiningar sem þó hafa verið gerðar eru á vegum annarra. Samtök sjávarútvegssveitarfélaga létu KPMG vinna skýrslu um áhrif hækkunarinnar á sveitarfélög innan sinna raða. Að áeggjan ráðherra opnuðu fyrirtæki í sjávarútvegi bækur sínar og Deloitte vann úttekt á áhrifum frumvarpsins á 26 stærstu fyrirtækin, bæði í heild og fyrir hvert þeirra sérstaklega. Þrátt fyrir að úttektin sýni að í sumum tilfellum taki ríkið allan hagnað fyrirtækjanna og ríflega það hreyfir það í engu við ráðherra. Jakobsson Capital vann líka skýrslu um áhrif hækkunar á veiðigjaldi á skráð félög í kauphöll. Þar tapa til dæmis lífeyrissjóðir landsmanna tugum milljarða króna og arðsemi félaganna verður óviðunandi, gangi áform frumvarpsins eftir. Þegar frumvarpið var kynnt opinberlega gáfu ráðherrar atvinnuvega og fjármála sterklega í skyn að fyrirtæki í sjávarútvegi hefðu árum saman starfað með óheiðarlegum hætti. Fyrirtækin stæðu í raun í skuld við þjóðina, þar sem þau hefðu ekki greitt „rétt“ gjald fyrir auðlindina. Í því samhengi kynntu þau hugtakið „leiðrétting á veiðigjaldi“. Þar settu stjórnvöld fram sína eigin útreikninga og forsendur um „rétt“ markaðsverð á þorski, ýsu, síld, kolmunna og makríl. Þessi verð eru í engu samræmi við raunveruleikann og hafa ítrekað verið hrakin af aðilum innan sjávarútvegs, norskum og íslenskum sérfræðingum og fiskmörkuðum beggja vegna hafs. Ekki má heldur gleyma efasemdum sérfræðinga atvinnuvegaráðuneytisins sjálfs í rituðum minnisblöðum sem afhent voru formönnum stjórnarflokkanna í aðdraganda stjórnarmyndunar. Dularfulli Norðmaðurinn Til að réttlæta þessar ásakanir sögðust ráðherrarnir meðal annars hafa látið framkvæma ítarlega samanburðargreiningu í útlöndum. Þar var kynntur til leiks, að sögn, einn helsti sérfræðingur Noregs í verðmyndun á uppsjávartegundum. Honum var einnig teflt fram í frumvarpinu. Staðreyndin er þó sú að enginn slíkur sérfræðingur vann samanburð fyrir íslensk stjórnvöld, hvorki norskur né íslenskur. Því er full ástæða til að hvetja ráðherrana til að lesa skýrslu Trond Bjørndal, prófessors og eins virtasta auðlindahagfræðings Noregs, sem vann raunverulega samanburðargreiningu. Í sem skemmstu máli komst hann að þeirri afdráttarlausu niðurstöðu að verið væri að bera saman epli og appelsínur. Skýrsla hans fylgdi umsögn SFS við frumvarpið. Skatturinn réttir kúrsinn SFS lagði tvívegis mat á áhrif boðaðra breytinga og studdist ávallt við fyrirliggjandi forsendur í frumvarpinu. Fyrst samkvæmt upphaflegu frumvarpsdrögunum og svo samkvæmt breyttri aðferðafræði sem birtist í frumvarpinu þegar það var lagt fyrir þing. Útreikningar ráðuneytisins á hækkun veiðigjaldsins voru hins vegar óbreyttir í báðum tilvikum þrátt fyrir veigamikla breytingu á aðferðafræði. Í báðum tilvikum var talsverður munur á mati SFS og ráðuneytisins. Atvinnuveganefnd vildi útskýringu á þessum mun og fór fram á það við Skattinn, sem er vinnsluaðili útreikninga á veiðigjaldi, að hann reiknaði út áhrifin samkvæmt frumvarpinu. SFS töldu frá upphafi að ráðherra væri á villigötum með sína niðurstöðu um áhrif frumvarpsins og að um verulegt vanmat væri að ræða. Ósk um aðgang að útreikningum ráðuneytisins var neitað og það oftar en einu sinni. Niðurstaða Skattsins staðfesti svo verulegt vanmat og áhrifin voru mun meiri en ráðherra hafði haldið fram. Þetta er ekki til vitnis um vönduð vinnubrögð ráðherra. Þarna kann þó að leynast skýringin á því af hverju ráðherra synjaði SFS um aðgang að útreikningum ráðuneytis hennar. Eftir að atvinnuveganefnd óskaði eftir útreikningi frá Skattinum, samkvæmt fyrirliggjandi frumvarpi, og þar til niðurstaðan var afhent, hafði atvinnuvegaráðuneytið komist í málið. Í einföldu máli svaraði Skatturinn ekki fyrirspurninni í samræmi við fyrirliggjandi frumvarp, heldur virðist hann hafa tekið mið af nýjum upplýsingum frá ráðuneytinu. Gögnin sem voru afhent voru því í ósamræmi við forsendur frumvarpsins, sem glögglega sést í þeim gögnum sem nefndin fékk afhent. Hvað ætli hafi orðið til þess að atvinnuvegaráðherra kom því til leiðar að ríkisstofnun, sem ráðherrann hefur ekki forræði yfir, var falið að breyta forsendum sem frumvarp ráðherrans byggðist á? Ráðherra svarar...ekki Þegar SFS bentu á þetta í grein á heimasíðu sinni brást ráðherra við með allmiklu þjósti í grein á Vísi, án þess að svara í nokkru athugasemdunum sem settar voru fram. Nú sem fyrr vill ráðherra ekki ræða efnisatriði málsins, en kemst þó að þessari niðurstöðu: „Þær gerast varla alvarlegri ásakanirnar og þeim verður svarað á öðrum vettvangi.“ Á hvaða vettvangi ætlar ráðherra að svara þeim ábendingum sem settar voru fram af hálfu SFS? Á öðrum vettvangi, hvað þýðir það? Á öllum stigum málsins hefur ráðherra neitað að hlusta og horfast í augu við gögn og staðreyndir. Það sem ákveðið var við stjórnarmyndunarborðið skal ná fram að ganga hverjar sem afleiðingarnar verða. Engin greining, ekkert áhrifamat og á engan skal hlustað. Eftir situr hins vegar sú áleitna spurning hvernig á því standi að ráðherra hafi unnið málið svo dapurlega, að hækkun á þorski var ekki 59% eins og frumvarp hennar byggðist á, heldur reyndist hún 125% eftir kennslustund Skattsins. Þessa óþægilegu staðreynd, ásamt fjölmörgum öðrum, ætlar ráðherra að reyna að leiða hjá sér með því að veitast að SFS með dylgjum og ósannindum fyrir að benda á hið rétta. Höfundur er framvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Breytingar á veiðigjöldum Sjávarútvegur Mest lesið Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Leiðtogi sem nær árangri Birkir Jón Jónsson Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Græðgin sem hlífir engum Snæbjörn Brynjarsson og Þórólfur Júlían Dagsson Skoðun Skoðun Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Sjá meira
Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra segir frumvarp um hækkun á veiðigjaldi vera vel og faglega unnið. Sú fullyrðing er í mótsögn við staðreyndir málsins. Það endurspeglast vel í því að áhrif frumvarpsins á hagaðila, sem eru fjölmargir, hafa hvorki verið metin af opinberri stofnun né af hennar eigin ráðuneyti. Þegar gera á stórfelldar breytingar á rekstrarumhverfi einnar helstu undirstöðuatvinnugreinar þjóðarinnar, þá eiga hagaðilar rétt á því að stjórnvöld í það minnsta reyni að gera sér grein fyrir afleiðingunum. Frumvarpið mun hafa áhrif á mörg þúsund manns. Aðrir hafa unnið heimavinnuna Þær greiningar sem þó hafa verið gerðar eru á vegum annarra. Samtök sjávarútvegssveitarfélaga létu KPMG vinna skýrslu um áhrif hækkunarinnar á sveitarfélög innan sinna raða. Að áeggjan ráðherra opnuðu fyrirtæki í sjávarútvegi bækur sínar og Deloitte vann úttekt á áhrifum frumvarpsins á 26 stærstu fyrirtækin, bæði í heild og fyrir hvert þeirra sérstaklega. Þrátt fyrir að úttektin sýni að í sumum tilfellum taki ríkið allan hagnað fyrirtækjanna og ríflega það hreyfir það í engu við ráðherra. Jakobsson Capital vann líka skýrslu um áhrif hækkunar á veiðigjaldi á skráð félög í kauphöll. Þar tapa til dæmis lífeyrissjóðir landsmanna tugum milljarða króna og arðsemi félaganna verður óviðunandi, gangi áform frumvarpsins eftir. Þegar frumvarpið var kynnt opinberlega gáfu ráðherrar atvinnuvega og fjármála sterklega í skyn að fyrirtæki í sjávarútvegi hefðu árum saman starfað með óheiðarlegum hætti. Fyrirtækin stæðu í raun í skuld við þjóðina, þar sem þau hefðu ekki greitt „rétt“ gjald fyrir auðlindina. Í því samhengi kynntu þau hugtakið „leiðrétting á veiðigjaldi“. Þar settu stjórnvöld fram sína eigin útreikninga og forsendur um „rétt“ markaðsverð á þorski, ýsu, síld, kolmunna og makríl. Þessi verð eru í engu samræmi við raunveruleikann og hafa ítrekað verið hrakin af aðilum innan sjávarútvegs, norskum og íslenskum sérfræðingum og fiskmörkuðum beggja vegna hafs. Ekki má heldur gleyma efasemdum sérfræðinga atvinnuvegaráðuneytisins sjálfs í rituðum minnisblöðum sem afhent voru formönnum stjórnarflokkanna í aðdraganda stjórnarmyndunar. Dularfulli Norðmaðurinn Til að réttlæta þessar ásakanir sögðust ráðherrarnir meðal annars hafa látið framkvæma ítarlega samanburðargreiningu í útlöndum. Þar var kynntur til leiks, að sögn, einn helsti sérfræðingur Noregs í verðmyndun á uppsjávartegundum. Honum var einnig teflt fram í frumvarpinu. Staðreyndin er þó sú að enginn slíkur sérfræðingur vann samanburð fyrir íslensk stjórnvöld, hvorki norskur né íslenskur. Því er full ástæða til að hvetja ráðherrana til að lesa skýrslu Trond Bjørndal, prófessors og eins virtasta auðlindahagfræðings Noregs, sem vann raunverulega samanburðargreiningu. Í sem skemmstu máli komst hann að þeirri afdráttarlausu niðurstöðu að verið væri að bera saman epli og appelsínur. Skýrsla hans fylgdi umsögn SFS við frumvarpið. Skatturinn réttir kúrsinn SFS lagði tvívegis mat á áhrif boðaðra breytinga og studdist ávallt við fyrirliggjandi forsendur í frumvarpinu. Fyrst samkvæmt upphaflegu frumvarpsdrögunum og svo samkvæmt breyttri aðferðafræði sem birtist í frumvarpinu þegar það var lagt fyrir þing. Útreikningar ráðuneytisins á hækkun veiðigjaldsins voru hins vegar óbreyttir í báðum tilvikum þrátt fyrir veigamikla breytingu á aðferðafræði. Í báðum tilvikum var talsverður munur á mati SFS og ráðuneytisins. Atvinnuveganefnd vildi útskýringu á þessum mun og fór fram á það við Skattinn, sem er vinnsluaðili útreikninga á veiðigjaldi, að hann reiknaði út áhrifin samkvæmt frumvarpinu. SFS töldu frá upphafi að ráðherra væri á villigötum með sína niðurstöðu um áhrif frumvarpsins og að um verulegt vanmat væri að ræða. Ósk um aðgang að útreikningum ráðuneytisins var neitað og það oftar en einu sinni. Niðurstaða Skattsins staðfesti svo verulegt vanmat og áhrifin voru mun meiri en ráðherra hafði haldið fram. Þetta er ekki til vitnis um vönduð vinnubrögð ráðherra. Þarna kann þó að leynast skýringin á því af hverju ráðherra synjaði SFS um aðgang að útreikningum ráðuneytis hennar. Eftir að atvinnuveganefnd óskaði eftir útreikningi frá Skattinum, samkvæmt fyrirliggjandi frumvarpi, og þar til niðurstaðan var afhent, hafði atvinnuvegaráðuneytið komist í málið. Í einföldu máli svaraði Skatturinn ekki fyrirspurninni í samræmi við fyrirliggjandi frumvarp, heldur virðist hann hafa tekið mið af nýjum upplýsingum frá ráðuneytinu. Gögnin sem voru afhent voru því í ósamræmi við forsendur frumvarpsins, sem glögglega sést í þeim gögnum sem nefndin fékk afhent. Hvað ætli hafi orðið til þess að atvinnuvegaráðherra kom því til leiðar að ríkisstofnun, sem ráðherrann hefur ekki forræði yfir, var falið að breyta forsendum sem frumvarp ráðherrans byggðist á? Ráðherra svarar...ekki Þegar SFS bentu á þetta í grein á heimasíðu sinni brást ráðherra við með allmiklu þjósti í grein á Vísi, án þess að svara í nokkru athugasemdunum sem settar voru fram. Nú sem fyrr vill ráðherra ekki ræða efnisatriði málsins, en kemst þó að þessari niðurstöðu: „Þær gerast varla alvarlegri ásakanirnar og þeim verður svarað á öðrum vettvangi.“ Á hvaða vettvangi ætlar ráðherra að svara þeim ábendingum sem settar voru fram af hálfu SFS? Á öðrum vettvangi, hvað þýðir það? Á öllum stigum málsins hefur ráðherra neitað að hlusta og horfast í augu við gögn og staðreyndir. Það sem ákveðið var við stjórnarmyndunarborðið skal ná fram að ganga hverjar sem afleiðingarnar verða. Engin greining, ekkert áhrifamat og á engan skal hlustað. Eftir situr hins vegar sú áleitna spurning hvernig á því standi að ráðherra hafi unnið málið svo dapurlega, að hækkun á þorski var ekki 59% eins og frumvarp hennar byggðist á, heldur reyndist hún 125% eftir kennslustund Skattsins. Þessa óþægilegu staðreynd, ásamt fjölmörgum öðrum, ætlar ráðherra að reyna að leiða hjá sér með því að veitast að SFS með dylgjum og ósannindum fyrir að benda á hið rétta. Höfundur er framvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar