Foreldrar – tæmið öskubakkana og setjið börnin í bílstóla Guðný Helga Herbertsdóttir skrifar 18. mars 2025 12:00 Það er ótalmargt heillandi við níunda áratuginn og litagleðina sem honum fylgdi. Við sjáum enn áhrifin af tónlistinni og tískunni. Oft minnir hann okkur á tíma gleði og áhyggjuleysis. En þessum áratug fylgja líka staðreyndir sem okkur þykja jafnvel óhugsandi í dag. Hætturnar voru nefnilega miklu fleiri en eldfimt hár í nálægð við reykingar. Þegar VÍS réð forvarnafulltrúa til starfa fyrst tryggingarfélaga á Íslandi um miðjan níunda áratuginn mátti sjá auglýsingar þar sem foreldrar voru minntir á að tæma öskubakka um helgar vegna þess að þá daga voru eitranir hjá börnum algengastar. Árið 1985 sýndi könnun að 79% barna voru laus í bílum og talan var enn 30% árið 1994 þegar VÍS hóf að bjóða útleigu á barnabílstólum. Þegar þeirri þjónustu var hætt 25 árum síðar heyrði slíkt til undantekninga. Það sem þótti eðlilegt þá þykir galið í dag Forvarnir eru sjaldnast vinsælasta umræðuefnið í fermingarveislum og sumum finnst þær jafnvel óþarfar. Þannig var það t.a.m. með bílbeltanotkun þegar hún var gerð að skyldu fyrir rúmum 40 árum. Sumum þóttu bílbeltin óþörf, óþægileg og tímaþjófur. Einhverjir voru á því að þau gerðu lítið gagn og gætu jafnvel verið hættuleg ef fólk væri lengur að forða sér úr bílnum. Tölfræðin sýnir okkur að alvarlegum slysum og dauðsföllum fækkaði með tilkomu bílbeltaskyldunnar. Forvarnir hafa nefnilega þann eiginleika að eftir á erum við oftast þakklát og gætum ekki hugsað okkur hlutina öðruvísi, jafnvel þótt breytingarnar hafi ekki geðjast öllum á sínum tíma. Forvarnir spara samfélaginu mikið Það er þess vegna verulega ánægjulegt að sjá hvað við sem samfélag höfum stigið mörg skref fram á við í átt að auknu öryggi. Dæmin eru ótalmörg; notkun barnabílstóla, bílbelta, hjálma á vinnustöðum, hjálma barna á reiðhjólum, reykingar í almenningsrýmum og svo má endalaust telja. Allt eru þetta hlutir sem þykja algjörlega sjálfsagðir í dag og engum dettur í hug að snúa til baka. Nýjar áskoranir verða hins vegar til nánast á hverjum degi og við viljum stíga jöfn skref í átt að bættu öryggi. Við viljum öll að við sjálf og ástvinir okkar komum heil heim að degi loknum. Það eru sameiginlegir hagsmunir okkar allra að fækka slysum og óhöppum. Sýnt hefur verið fram á að hver króna sem sett er í forvarnir getur skilað sér allt að áttfalt til baka í samfélagslegum sparnaði. Slys sem hægt er að koma í veg fyrir geta haft gríðarlegan kostnað í för með sér. Undanfarinn áratug höfum við t.a.m. séð alvarlega bruna verða þegar verið er að leggja þakpappa. Skemmst er að minnast brunans í Kringlunni sem varð á síðasta ári og truflaði starfsemi fjölda verslana vikum og mánuðum saman. Þar urðu blessunarlega ekki slys á fólki en tjón geta engu að síður haft veruleg áhrif á líf fólks. Í kjölfarið hefur orðið umræða um að bæta þjálfun og upplýsingagjöf vegna slíkrar vinnu en Húsnæðis- og mannvirkjastofnun setti á síðasta ári, með aðstoð starfshóps sem innihélt fulltrúa helstu hagsmunaaðila, af stað vinnu við gerð svokallaðs Rb blaðs með leiðbeiningum vegna lagningu þakpappa. Vegna mikilla umsvifa í mannvirkjagerð, flutningum og samgöngum hefur störfum í þessum greinum fjölgað verulega. Slysatíðni virðist um leið fara hækkandi við þessi störf. Þarna er rík ástæða til að staldra við og skoða ástæðurnar. Stofnun Öryggisskóla iðnaðarins er mikilvægt skref til að bregðast við þessu og sýnir að stöðugt þarf að vera vakandi yfir því hvar aukinna forvarna er þörf. Færri rafskútuslys með hjálp forvarna Annað dæmi um nýjar áskoranir eru svo slys á rafskútum sem hafa orðið til sem alveg ný vá á fáum árum. Samgöngustofa var í samstarfi við VÍS fyrir herferð þar sem vakin var athygli á hættunni á óvarlegri notkun rafhlaupahjóla árin 2023 og ’24 undir yfirskriftinni „Ekki skúta upp á bak”. Með árveknisátaki, aukinni umræðu og strangari reglum hefur tekist að snúa þróuninni við. Slysum hefur fækkað um 26% milli ára og alvarlegum slysum um 35%. Tölur sýna sömuleiðis að mun færri stíga upp á rafskútur undir áhrifum. Þetta skiptir verulegu máli því þarna á bak við tölfræðina er fólk og við megum aldrei gleyma því. Forvarnaráðstefna VÍS haldin í 15. sinn Forvarnaráðstefna VÍS verður haldin nk. fimmtudag, þann 20. mars kl. 13-16 í Hörpu. Þetta er í 15. sinn sem ráðstefnan er haldin en á henni hafa öryggismál fyrirtækja verið rædd frá ýmsum hliðum í gegnum árin. Þar á sér stað samtal sem hefur hjálpað fjölda fyrirtækja að auka öryggi starfsmanna og viðskiptavina og koma þannig í veg fyrir slys og tjón. Við hvetjum öll sem brenna fyrir öryggismálum að skrá sig, gefa sér tíma til að mæta og hlusta á erindi um mikilvægi þess að vinna að öryggi alla daga, hvernig við náum öllum um borð á öryggisvagninn og hvernig mæta má því óvænta í lífi og störfum á vinnustöðum landsins. Ég hvet okkur líka öll til að gefa forvörnum gaum þegar þær ber á góma. Þær geta jafnvel bjargað einhverjum sem okkur þykir vænt um. Höfundur er forstjóri VÍS. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tryggingar Slysavarnir Börn og uppeldi Mest lesið Lokaviðvörun til ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur Magnús Magnússon Skoðun Að berja hausnum við steininn Páll Steingrímsson Skoðun Þegar (trans) kona fer í sund Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir Skoðun Fjármagnar þú þjóðarmorð þegar þú borgar skólagjöldin? Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger Skoðun Ísland er ekki í tísku frekar en Mósambík Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Úlfurinn gerður að fjárhirði Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Ef ekki hervæðing… hvað þá? Helga Þórólfsdóttir Skoðun Ákvörðun stjórnvalda leiðir til þess að endurhæfing fyrir ungt fólk verður lögð af! Guðbjörg Pálsdóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Magnús Þór Jónsson,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun 125 hjúkrunarrými til reiðu Aríel Pétursson Skoðun Köngulóarvefur kerfisins Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Málumhverfi íslenskra barna og áhrif þess á námárangur þeirra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Lokun Janusar er svikið kosningaloforð um geðheilbrigði Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Misskilningur frú Sæland Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Húrra fyrir félags- og húsnæðismálaráðherra! Anna Lára Steindal,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Alþjóðlegi hamingjudagurinn – hvað er hamingja? Lilja Björk Ketilsdóttir skrifar Skoðun Strandveiðar - afvegaleidd umræða Magnús Jónsson skrifar Skoðun Öll börn eiga rétt á öryggi Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stóráfangi í réttindabaráttu fatlaðs fólks Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð áhrif innviðagjalds mikil á Norðurlandi Arnheiður Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Lokaviðvörun til ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Fjármagnar þú þjóðarmorð þegar þú borgar skólagjöldin? Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger skrifar Skoðun Færeysk fjárhagsaðstoð til Gæslunnar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Nokkur atriði í örstuttu máli varðandi bókun 35 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Hvatvís grein um stöðu (að hluta) íslensku sem annars máls Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Tannheilsa skiptir höfuð máli Valdís Marselía Þórðardóttir skrifar Skoðun Félagslegir töfrar sem forsenda hamingju – í tilefni Hamingjudagsins Viðar Halldórsson skrifar Skoðun Jöklar á hverfanda hveli - Ákall um aðgerðir til þess að takmarka hlýnun Guðfinna Aðalgeirsdóttir,Hrafnhildur Hannesdóttir,Tinna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun 125 hjúkrunarrými til reiðu Aríel Pétursson skrifar Skoðun Ræktum framtíðina: Ungt fólk og matvælaframleiðsla Þórarinn Ingi Pétursson skrifar Skoðun Værum öruggari utan Schengen Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gerum góðverk á Alþjóðlega hamingjudeginum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Úlfurinn gerður að fjárhirði Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Byggð á Geldinganesi? Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Að toga í sömu átt Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Samfélagsleg ábyrgð Heinemann og Isavia Ólafur Stephensen skrifar Skoðun „Getur ferðaþjónustan og íslenska þrifist saman?“ Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Mikil tækifæri í Farsældartúni Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Sameinuð gegn landamæraofbeldi Hópur meðlima No Borders Iceland og tónlistarfólks skrifar Skoðun Hágæðaflug til Ísafjarðar Gylfi Ólafsson,Sigríður Ó. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Ákvörðun stjórnvalda leiðir til þess að endurhæfing fyrir ungt fólk verður lögð af! Guðbjörg Pálsdóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Magnús Þór Jónsson,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Sjá meira
Það er ótalmargt heillandi við níunda áratuginn og litagleðina sem honum fylgdi. Við sjáum enn áhrifin af tónlistinni og tískunni. Oft minnir hann okkur á tíma gleði og áhyggjuleysis. En þessum áratug fylgja líka staðreyndir sem okkur þykja jafnvel óhugsandi í dag. Hætturnar voru nefnilega miklu fleiri en eldfimt hár í nálægð við reykingar. Þegar VÍS réð forvarnafulltrúa til starfa fyrst tryggingarfélaga á Íslandi um miðjan níunda áratuginn mátti sjá auglýsingar þar sem foreldrar voru minntir á að tæma öskubakka um helgar vegna þess að þá daga voru eitranir hjá börnum algengastar. Árið 1985 sýndi könnun að 79% barna voru laus í bílum og talan var enn 30% árið 1994 þegar VÍS hóf að bjóða útleigu á barnabílstólum. Þegar þeirri þjónustu var hætt 25 árum síðar heyrði slíkt til undantekninga. Það sem þótti eðlilegt þá þykir galið í dag Forvarnir eru sjaldnast vinsælasta umræðuefnið í fermingarveislum og sumum finnst þær jafnvel óþarfar. Þannig var það t.a.m. með bílbeltanotkun þegar hún var gerð að skyldu fyrir rúmum 40 árum. Sumum þóttu bílbeltin óþörf, óþægileg og tímaþjófur. Einhverjir voru á því að þau gerðu lítið gagn og gætu jafnvel verið hættuleg ef fólk væri lengur að forða sér úr bílnum. Tölfræðin sýnir okkur að alvarlegum slysum og dauðsföllum fækkaði með tilkomu bílbeltaskyldunnar. Forvarnir hafa nefnilega þann eiginleika að eftir á erum við oftast þakklát og gætum ekki hugsað okkur hlutina öðruvísi, jafnvel þótt breytingarnar hafi ekki geðjast öllum á sínum tíma. Forvarnir spara samfélaginu mikið Það er þess vegna verulega ánægjulegt að sjá hvað við sem samfélag höfum stigið mörg skref fram á við í átt að auknu öryggi. Dæmin eru ótalmörg; notkun barnabílstóla, bílbelta, hjálma á vinnustöðum, hjálma barna á reiðhjólum, reykingar í almenningsrýmum og svo má endalaust telja. Allt eru þetta hlutir sem þykja algjörlega sjálfsagðir í dag og engum dettur í hug að snúa til baka. Nýjar áskoranir verða hins vegar til nánast á hverjum degi og við viljum stíga jöfn skref í átt að bættu öryggi. Við viljum öll að við sjálf og ástvinir okkar komum heil heim að degi loknum. Það eru sameiginlegir hagsmunir okkar allra að fækka slysum og óhöppum. Sýnt hefur verið fram á að hver króna sem sett er í forvarnir getur skilað sér allt að áttfalt til baka í samfélagslegum sparnaði. Slys sem hægt er að koma í veg fyrir geta haft gríðarlegan kostnað í för með sér. Undanfarinn áratug höfum við t.a.m. séð alvarlega bruna verða þegar verið er að leggja þakpappa. Skemmst er að minnast brunans í Kringlunni sem varð á síðasta ári og truflaði starfsemi fjölda verslana vikum og mánuðum saman. Þar urðu blessunarlega ekki slys á fólki en tjón geta engu að síður haft veruleg áhrif á líf fólks. Í kjölfarið hefur orðið umræða um að bæta þjálfun og upplýsingagjöf vegna slíkrar vinnu en Húsnæðis- og mannvirkjastofnun setti á síðasta ári, með aðstoð starfshóps sem innihélt fulltrúa helstu hagsmunaaðila, af stað vinnu við gerð svokallaðs Rb blaðs með leiðbeiningum vegna lagningu þakpappa. Vegna mikilla umsvifa í mannvirkjagerð, flutningum og samgöngum hefur störfum í þessum greinum fjölgað verulega. Slysatíðni virðist um leið fara hækkandi við þessi störf. Þarna er rík ástæða til að staldra við og skoða ástæðurnar. Stofnun Öryggisskóla iðnaðarins er mikilvægt skref til að bregðast við þessu og sýnir að stöðugt þarf að vera vakandi yfir því hvar aukinna forvarna er þörf. Færri rafskútuslys með hjálp forvarna Annað dæmi um nýjar áskoranir eru svo slys á rafskútum sem hafa orðið til sem alveg ný vá á fáum árum. Samgöngustofa var í samstarfi við VÍS fyrir herferð þar sem vakin var athygli á hættunni á óvarlegri notkun rafhlaupahjóla árin 2023 og ’24 undir yfirskriftinni „Ekki skúta upp á bak”. Með árveknisátaki, aukinni umræðu og strangari reglum hefur tekist að snúa þróuninni við. Slysum hefur fækkað um 26% milli ára og alvarlegum slysum um 35%. Tölur sýna sömuleiðis að mun færri stíga upp á rafskútur undir áhrifum. Þetta skiptir verulegu máli því þarna á bak við tölfræðina er fólk og við megum aldrei gleyma því. Forvarnaráðstefna VÍS haldin í 15. sinn Forvarnaráðstefna VÍS verður haldin nk. fimmtudag, þann 20. mars kl. 13-16 í Hörpu. Þetta er í 15. sinn sem ráðstefnan er haldin en á henni hafa öryggismál fyrirtækja verið rædd frá ýmsum hliðum í gegnum árin. Þar á sér stað samtal sem hefur hjálpað fjölda fyrirtækja að auka öryggi starfsmanna og viðskiptavina og koma þannig í veg fyrir slys og tjón. Við hvetjum öll sem brenna fyrir öryggismálum að skrá sig, gefa sér tíma til að mæta og hlusta á erindi um mikilvægi þess að vinna að öryggi alla daga, hvernig við náum öllum um borð á öryggisvagninn og hvernig mæta má því óvænta í lífi og störfum á vinnustöðum landsins. Ég hvet okkur líka öll til að gefa forvörnum gaum þegar þær ber á góma. Þær geta jafnvel bjargað einhverjum sem okkur þykir vænt um. Höfundur er forstjóri VÍS.
Fjármagnar þú þjóðarmorð þegar þú borgar skólagjöldin? Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger Skoðun
Ákvörðun stjórnvalda leiðir til þess að endurhæfing fyrir ungt fólk verður lögð af! Guðbjörg Pálsdóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Magnús Þór Jónsson,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Skoðun Málumhverfi íslenskra barna og áhrif þess á námárangur þeirra Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Húrra fyrir félags- og húsnæðismálaráðherra! Anna Lára Steindal,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Fjármagnar þú þjóðarmorð þegar þú borgar skólagjöldin? Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger skrifar
Skoðun Hvatvís grein um stöðu (að hluta) íslensku sem annars máls Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Félagslegir töfrar sem forsenda hamingju – í tilefni Hamingjudagsins Viðar Halldórsson skrifar
Skoðun Jöklar á hverfanda hveli - Ákall um aðgerðir til þess að takmarka hlýnun Guðfinna Aðalgeirsdóttir,Hrafnhildur Hannesdóttir,Tinna Þórarinsdóttir skrifar
Skoðun Mikil tækifæri í Farsældartúni Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákvörðun stjórnvalda leiðir til þess að endurhæfing fyrir ungt fólk verður lögð af! Guðbjörg Pálsdóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Magnús Þór Jónsson,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Fjármagnar þú þjóðarmorð þegar þú borgar skólagjöldin? Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger Skoðun
Ákvörðun stjórnvalda leiðir til þess að endurhæfing fyrir ungt fólk verður lögð af! Guðbjörg Pálsdóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Magnús Þór Jónsson,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun