Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar 20. september 2024 10:31 Fjárlagafrumvarp næsta árs var lagt fram á Alþingi í sl. viku. Fjármálaráðherra kynnti það undir yfirskriftinni „Þetta er allt að koma“. Af frumvarpinu má ráða að við eigum að bíða frekari áhrifa stýrivaxta Seðlabankans og vona að verðbólgumarkmiði bankans um 2,5% árlega verðbólgu verði náð sem er óvíst. Ríkisfjármálunum er ekki beitt markvisst til að ná niður verðbólgu, hvorki til að draga úr þenslu og peningamagni í umferð né til að mæta mikilli eftirspurn eftir húsnæði á viðráðanlegu verði á tímum fordæmalausrar íbúafjölgunar. Tekjur ríkissjóðs eru áætlaðar 1.448 ma.kr. á næsta ári eða 29,6% af vergri landsframleiðslu (VLF). Heildarútgjöld ríkissjóðs eru áætluð 1.552 ma.kr, sem er 61 ma.kr. hækkun. Vaxtagjöld, fjórði hæsti útgjaldaliðurinn, eru 98 ma.kr. og samsvara 300 þús.kr. á íbúa. Skuldir ríkissjóðs verða 1.906 ma.kr. á næsta ári eða 39% af VLF, hafa einungis minnkað um eitt prósent á ári sl. ár þrátt fyrir árlega 100 milljörðum betri afkomu en áætlað var þrjú ár í röð. Þessa betri afkomu má að stórum hluta rekja til verðbólgu, t.d. hærri virðisaukaskatti með hærra vöruverði og fjármagnstekjuskatti af verðbótum. Verðbólgan mælist nú 6%, en án húsnæðisliðarins er hún um 3,6% eða við vikmörk verðbólgumarkmiðs. Seðlabankanum ber að gera ríkisstjórninni grein fyrir ástæðum þess víki verðbólgan meira en 1,5% frá 2% verðbólgumarkmiði. Ríkisstjórnin getur þá brugðist við en í stefnuleysi sínu hefur hún ekki gert það, einungis sagst styðja við stefnu Seðlabankans sem er ekki gert í hallarekstri. Drifkraftar verðbólgunnar eru þrír; hnökrar á framboðshlið í hagkerfinu, mikil eftirspurn og verðbólguvæntingar sem geta verið sjálfnærandi og viðhaldið henni um langt skeið. Í fjárlagafrumvarpinu segir að markvert aðhald sem hlutfall af VLF muni minnka árið 2025. Meðaltal þriggja mælikvarða aðhalds sýnir að markvert aðhald fer úr 1,6% af VLF 2024 í 0,9% af VLF 2025. Auknum útgjöldum vegna Grindavíkur, hælisleitenda og kjarasamningspakka er ekki mætt með sérstökum tekjum. Halli ríkissjóðs verður 41 ma.kr. eða 0,8% af VLF. Allt eykur þetta verðbólguvæntingar. Það er rétt sem segir í fjárlagafrumvarpinu að stærsta áskorun samfélagsins í húsnæðismálum á næstu árum snýr að því að tryggja nægt framboð á húsnæði. Hér er átt við húsnæði á viðráðanlegu verði til að mæta þörfum lág- og millitekjufólks og fyrstu kaupenda, ekki lúxusíbúðir fyrir efnafólk á rándýrum lóðum í miðborg Reykjavíkur. Íbúafjölgun á Íslandi hefur verið um 15% frá 2017. Vegna náttúruhamfara hurfu um 1.200 íbúðir í Grindavík af húsnæðismarkaði. Gríðarleg fjölgun hælisleitenda sl. ár hefur aukið eftirspurn eftir húsnæði. Umsóknir þeirra hér á landi hafa verið hlutfallslega margfalt fleiri en annars staðar á Norðurlöndum og í þriðja sæti yfir hlutfallslega flestar umsóknir í Evrópu. Í frumvarpinu segir að hægar hafi gengið að vinda ofan af verðbólgu en vonir stóðu til. Bagalegasta birtingarmynd þess sé hátt vaxtastig og meiri vaxtabyrði heimila og fyrirtækja en geti gengið til lengdar. Heimili og fyrirtæki geta ekki búið við vaxtabyrði sem byggist á 9,25% stýrivöxtum. Frá áramótum hafa alvarleg vanskil heimilanna vaxið um 20,1% frá áramótum samkvæmt upplýsingum frá milliinnheimtufyrirtækinu Motus. Setja á 7,3 ma.kr. í stofnframlög til að styðja við byggingu 1.000 íbúða. Sá fjöldi íbúða nær ekki þeim fjölda íbúða sem hurfu í Grindavík, vantar þar 200 íbúðir. Ríkisstjórnin er ekki að tryggja nægt framboð á húsnæði á viðráðanlegu verði. Húsnæðisliðurinn verður því áfram helsti drifkraftur verðbólgunnar á næsta ári. Fjárlagafrumvarpið breytir því ekki. Samkvæmt þjóðhagsspá verður verðbólga rúmlega 5% í lok þessa árs og 4% í árslok 2025. Íbúum Íslands fækkar ekki og húsnæðisliðurinn gæti orðið helmingur verðbólgu í árslok. Skuldsett heimili bera byrðar verðbólgu í hærra vöruverði og stórkostlegum hækkunum afborgana húsnæðislána, sem líkist skatti á lág- og millitekjufólk og ungt fólk. Fjármagnseigendur og skuldlaust eignafólk er hins vegar varið og nýtur hins háa vaxtastigs. Byrðum baráttunnar við verðbólguna er mjög misskipt og fela í sér gríðarlega eignatilfærslu. Skuldsett heimili flýja háar lánaafborganir vaxtastigsins með töku verðtryggðra lána og tilheyrandi höfuðstólshækkunum. Það dregur úr virkni stýrivaxta og á þátt í hærri stýrivöxtum en ella. Ástæður eru fyrir því að stýrivextir á Íslandi eru 9,25% en 4,5% í Noregi, svo tekið sé dæmi. Það er ekki bara ríkið sem fær auknar tekjur á verðbólgutímum. Fasteignagjöld sveitarfélaga hækkuðu um 12,7% að meðaltali milli ára, en þau byggja á fasteignamati og gagnverði fasteigna. Á höfuðborgarsvæðinu nam meðaltalshækkunin 10%. Undanfarinn áratug hefur meðaltal fasteignagjalda fyrir viðmiðunareign farið úr 314 þúsund krónum árið 2014 í 437 þúsund í ár, sem er 39% hækkun á landinu öllu. Lóðaskortur í borginni sl. ár hefur verið stórfurðulegur. Þétting byggðar leysir hann ekki og brjóta þarf nýtt land undir ný hverfi. Draga má í efa þörf á að meta neysluútgjöld vegna eigin húsnæðis í vísitölu neysluverðs. Innan ESB er þessum lið sleppt í samræmdri neysluverðsvísitölu, sem er notuð til samanburðar innan ESB. Efast má um gæði gagna um þróun leiguverðs á Íslandi. Kostur fyrri aðferðar var að ekki var þörf á að safna gögnum um leigumarkaðinn því sú aðferð byggist ekki á að til staðar sé virkur leigumarkaður. Verðbólga á Íslandi og stýrivextir eru alltaf skoðaðir í samanburði við innri markað EES og nágrannaríkin. Ljóst er að fjárlagafrumvarpið tekur ekki á rótum verðbólgunnar, markvert aðhald minnkar og hallarekstur dregur ekki úr verðbólgu. Ríkisfjármálunum er ekki beitt til að draga úr verðbólguvæntingum, eftirspurn og framboðsskorti á húsnæði fyrir venjulegt fólk. Þetta er ekki allt að koma í baráttunni við verðbólguna með fjárlagafrumvarpinu. Við höldum áfram að bíða og fylgjumst með áhrifum hæstu stýrivaxta á Vesturlöndum. Það sem er að koma og samfélagið bíður eftir eru kosningar. Höfundur er þingmaður fyrir Flokk fólksins og 2. varaformaður fjárlaganefndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eyjólfur Ármannsson Flokkur fólksins Fjárlagafrumvarp 2025 Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Fjárlagafrumvarp næsta árs var lagt fram á Alþingi í sl. viku. Fjármálaráðherra kynnti það undir yfirskriftinni „Þetta er allt að koma“. Af frumvarpinu má ráða að við eigum að bíða frekari áhrifa stýrivaxta Seðlabankans og vona að verðbólgumarkmiði bankans um 2,5% árlega verðbólgu verði náð sem er óvíst. Ríkisfjármálunum er ekki beitt markvisst til að ná niður verðbólgu, hvorki til að draga úr þenslu og peningamagni í umferð né til að mæta mikilli eftirspurn eftir húsnæði á viðráðanlegu verði á tímum fordæmalausrar íbúafjölgunar. Tekjur ríkissjóðs eru áætlaðar 1.448 ma.kr. á næsta ári eða 29,6% af vergri landsframleiðslu (VLF). Heildarútgjöld ríkissjóðs eru áætluð 1.552 ma.kr, sem er 61 ma.kr. hækkun. Vaxtagjöld, fjórði hæsti útgjaldaliðurinn, eru 98 ma.kr. og samsvara 300 þús.kr. á íbúa. Skuldir ríkissjóðs verða 1.906 ma.kr. á næsta ári eða 39% af VLF, hafa einungis minnkað um eitt prósent á ári sl. ár þrátt fyrir árlega 100 milljörðum betri afkomu en áætlað var þrjú ár í röð. Þessa betri afkomu má að stórum hluta rekja til verðbólgu, t.d. hærri virðisaukaskatti með hærra vöruverði og fjármagnstekjuskatti af verðbótum. Verðbólgan mælist nú 6%, en án húsnæðisliðarins er hún um 3,6% eða við vikmörk verðbólgumarkmiðs. Seðlabankanum ber að gera ríkisstjórninni grein fyrir ástæðum þess víki verðbólgan meira en 1,5% frá 2% verðbólgumarkmiði. Ríkisstjórnin getur þá brugðist við en í stefnuleysi sínu hefur hún ekki gert það, einungis sagst styðja við stefnu Seðlabankans sem er ekki gert í hallarekstri. Drifkraftar verðbólgunnar eru þrír; hnökrar á framboðshlið í hagkerfinu, mikil eftirspurn og verðbólguvæntingar sem geta verið sjálfnærandi og viðhaldið henni um langt skeið. Í fjárlagafrumvarpinu segir að markvert aðhald sem hlutfall af VLF muni minnka árið 2025. Meðaltal þriggja mælikvarða aðhalds sýnir að markvert aðhald fer úr 1,6% af VLF 2024 í 0,9% af VLF 2025. Auknum útgjöldum vegna Grindavíkur, hælisleitenda og kjarasamningspakka er ekki mætt með sérstökum tekjum. Halli ríkissjóðs verður 41 ma.kr. eða 0,8% af VLF. Allt eykur þetta verðbólguvæntingar. Það er rétt sem segir í fjárlagafrumvarpinu að stærsta áskorun samfélagsins í húsnæðismálum á næstu árum snýr að því að tryggja nægt framboð á húsnæði. Hér er átt við húsnæði á viðráðanlegu verði til að mæta þörfum lág- og millitekjufólks og fyrstu kaupenda, ekki lúxusíbúðir fyrir efnafólk á rándýrum lóðum í miðborg Reykjavíkur. Íbúafjölgun á Íslandi hefur verið um 15% frá 2017. Vegna náttúruhamfara hurfu um 1.200 íbúðir í Grindavík af húsnæðismarkaði. Gríðarleg fjölgun hælisleitenda sl. ár hefur aukið eftirspurn eftir húsnæði. Umsóknir þeirra hér á landi hafa verið hlutfallslega margfalt fleiri en annars staðar á Norðurlöndum og í þriðja sæti yfir hlutfallslega flestar umsóknir í Evrópu. Í frumvarpinu segir að hægar hafi gengið að vinda ofan af verðbólgu en vonir stóðu til. Bagalegasta birtingarmynd þess sé hátt vaxtastig og meiri vaxtabyrði heimila og fyrirtækja en geti gengið til lengdar. Heimili og fyrirtæki geta ekki búið við vaxtabyrði sem byggist á 9,25% stýrivöxtum. Frá áramótum hafa alvarleg vanskil heimilanna vaxið um 20,1% frá áramótum samkvæmt upplýsingum frá milliinnheimtufyrirtækinu Motus. Setja á 7,3 ma.kr. í stofnframlög til að styðja við byggingu 1.000 íbúða. Sá fjöldi íbúða nær ekki þeim fjölda íbúða sem hurfu í Grindavík, vantar þar 200 íbúðir. Ríkisstjórnin er ekki að tryggja nægt framboð á húsnæði á viðráðanlegu verði. Húsnæðisliðurinn verður því áfram helsti drifkraftur verðbólgunnar á næsta ári. Fjárlagafrumvarpið breytir því ekki. Samkvæmt þjóðhagsspá verður verðbólga rúmlega 5% í lok þessa árs og 4% í árslok 2025. Íbúum Íslands fækkar ekki og húsnæðisliðurinn gæti orðið helmingur verðbólgu í árslok. Skuldsett heimili bera byrðar verðbólgu í hærra vöruverði og stórkostlegum hækkunum afborgana húsnæðislána, sem líkist skatti á lág- og millitekjufólk og ungt fólk. Fjármagnseigendur og skuldlaust eignafólk er hins vegar varið og nýtur hins háa vaxtastigs. Byrðum baráttunnar við verðbólguna er mjög misskipt og fela í sér gríðarlega eignatilfærslu. Skuldsett heimili flýja háar lánaafborganir vaxtastigsins með töku verðtryggðra lána og tilheyrandi höfuðstólshækkunum. Það dregur úr virkni stýrivaxta og á þátt í hærri stýrivöxtum en ella. Ástæður eru fyrir því að stýrivextir á Íslandi eru 9,25% en 4,5% í Noregi, svo tekið sé dæmi. Það er ekki bara ríkið sem fær auknar tekjur á verðbólgutímum. Fasteignagjöld sveitarfélaga hækkuðu um 12,7% að meðaltali milli ára, en þau byggja á fasteignamati og gagnverði fasteigna. Á höfuðborgarsvæðinu nam meðaltalshækkunin 10%. Undanfarinn áratug hefur meðaltal fasteignagjalda fyrir viðmiðunareign farið úr 314 þúsund krónum árið 2014 í 437 þúsund í ár, sem er 39% hækkun á landinu öllu. Lóðaskortur í borginni sl. ár hefur verið stórfurðulegur. Þétting byggðar leysir hann ekki og brjóta þarf nýtt land undir ný hverfi. Draga má í efa þörf á að meta neysluútgjöld vegna eigin húsnæðis í vísitölu neysluverðs. Innan ESB er þessum lið sleppt í samræmdri neysluverðsvísitölu, sem er notuð til samanburðar innan ESB. Efast má um gæði gagna um þróun leiguverðs á Íslandi. Kostur fyrri aðferðar var að ekki var þörf á að safna gögnum um leigumarkaðinn því sú aðferð byggist ekki á að til staðar sé virkur leigumarkaður. Verðbólga á Íslandi og stýrivextir eru alltaf skoðaðir í samanburði við innri markað EES og nágrannaríkin. Ljóst er að fjárlagafrumvarpið tekur ekki á rótum verðbólgunnar, markvert aðhald minnkar og hallarekstur dregur ekki úr verðbólgu. Ríkisfjármálunum er ekki beitt til að draga úr verðbólguvæntingum, eftirspurn og framboðsskorti á húsnæði fyrir venjulegt fólk. Þetta er ekki allt að koma í baráttunni við verðbólguna með fjárlagafrumvarpinu. Við höldum áfram að bíða og fylgjumst með áhrifum hæstu stýrivaxta á Vesturlöndum. Það sem er að koma og samfélagið bíður eftir eru kosningar. Höfundur er þingmaður fyrir Flokk fólksins og 2. varaformaður fjárlaganefndar.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun