Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar 20. september 2024 10:31 Fjárlagafrumvarp næsta árs var lagt fram á Alþingi í sl. viku. Fjármálaráðherra kynnti það undir yfirskriftinni „Þetta er allt að koma“. Af frumvarpinu má ráða að við eigum að bíða frekari áhrifa stýrivaxta Seðlabankans og vona að verðbólgumarkmiði bankans um 2,5% árlega verðbólgu verði náð sem er óvíst. Ríkisfjármálunum er ekki beitt markvisst til að ná niður verðbólgu, hvorki til að draga úr þenslu og peningamagni í umferð né til að mæta mikilli eftirspurn eftir húsnæði á viðráðanlegu verði á tímum fordæmalausrar íbúafjölgunar. Tekjur ríkissjóðs eru áætlaðar 1.448 ma.kr. á næsta ári eða 29,6% af vergri landsframleiðslu (VLF). Heildarútgjöld ríkissjóðs eru áætluð 1.552 ma.kr, sem er 61 ma.kr. hækkun. Vaxtagjöld, fjórði hæsti útgjaldaliðurinn, eru 98 ma.kr. og samsvara 300 þús.kr. á íbúa. Skuldir ríkissjóðs verða 1.906 ma.kr. á næsta ári eða 39% af VLF, hafa einungis minnkað um eitt prósent á ári sl. ár þrátt fyrir árlega 100 milljörðum betri afkomu en áætlað var þrjú ár í röð. Þessa betri afkomu má að stórum hluta rekja til verðbólgu, t.d. hærri virðisaukaskatti með hærra vöruverði og fjármagnstekjuskatti af verðbótum. Verðbólgan mælist nú 6%, en án húsnæðisliðarins er hún um 3,6% eða við vikmörk verðbólgumarkmiðs. Seðlabankanum ber að gera ríkisstjórninni grein fyrir ástæðum þess víki verðbólgan meira en 1,5% frá 2% verðbólgumarkmiði. Ríkisstjórnin getur þá brugðist við en í stefnuleysi sínu hefur hún ekki gert það, einungis sagst styðja við stefnu Seðlabankans sem er ekki gert í hallarekstri. Drifkraftar verðbólgunnar eru þrír; hnökrar á framboðshlið í hagkerfinu, mikil eftirspurn og verðbólguvæntingar sem geta verið sjálfnærandi og viðhaldið henni um langt skeið. Í fjárlagafrumvarpinu segir að markvert aðhald sem hlutfall af VLF muni minnka árið 2025. Meðaltal þriggja mælikvarða aðhalds sýnir að markvert aðhald fer úr 1,6% af VLF 2024 í 0,9% af VLF 2025. Auknum útgjöldum vegna Grindavíkur, hælisleitenda og kjarasamningspakka er ekki mætt með sérstökum tekjum. Halli ríkissjóðs verður 41 ma.kr. eða 0,8% af VLF. Allt eykur þetta verðbólguvæntingar. Það er rétt sem segir í fjárlagafrumvarpinu að stærsta áskorun samfélagsins í húsnæðismálum á næstu árum snýr að því að tryggja nægt framboð á húsnæði. Hér er átt við húsnæði á viðráðanlegu verði til að mæta þörfum lág- og millitekjufólks og fyrstu kaupenda, ekki lúxusíbúðir fyrir efnafólk á rándýrum lóðum í miðborg Reykjavíkur. Íbúafjölgun á Íslandi hefur verið um 15% frá 2017. Vegna náttúruhamfara hurfu um 1.200 íbúðir í Grindavík af húsnæðismarkaði. Gríðarleg fjölgun hælisleitenda sl. ár hefur aukið eftirspurn eftir húsnæði. Umsóknir þeirra hér á landi hafa verið hlutfallslega margfalt fleiri en annars staðar á Norðurlöndum og í þriðja sæti yfir hlutfallslega flestar umsóknir í Evrópu. Í frumvarpinu segir að hægar hafi gengið að vinda ofan af verðbólgu en vonir stóðu til. Bagalegasta birtingarmynd þess sé hátt vaxtastig og meiri vaxtabyrði heimila og fyrirtækja en geti gengið til lengdar. Heimili og fyrirtæki geta ekki búið við vaxtabyrði sem byggist á 9,25% stýrivöxtum. Frá áramótum hafa alvarleg vanskil heimilanna vaxið um 20,1% frá áramótum samkvæmt upplýsingum frá milliinnheimtufyrirtækinu Motus. Setja á 7,3 ma.kr. í stofnframlög til að styðja við byggingu 1.000 íbúða. Sá fjöldi íbúða nær ekki þeim fjölda íbúða sem hurfu í Grindavík, vantar þar 200 íbúðir. Ríkisstjórnin er ekki að tryggja nægt framboð á húsnæði á viðráðanlegu verði. Húsnæðisliðurinn verður því áfram helsti drifkraftur verðbólgunnar á næsta ári. Fjárlagafrumvarpið breytir því ekki. Samkvæmt þjóðhagsspá verður verðbólga rúmlega 5% í lok þessa árs og 4% í árslok 2025. Íbúum Íslands fækkar ekki og húsnæðisliðurinn gæti orðið helmingur verðbólgu í árslok. Skuldsett heimili bera byrðar verðbólgu í hærra vöruverði og stórkostlegum hækkunum afborgana húsnæðislána, sem líkist skatti á lág- og millitekjufólk og ungt fólk. Fjármagnseigendur og skuldlaust eignafólk er hins vegar varið og nýtur hins háa vaxtastigs. Byrðum baráttunnar við verðbólguna er mjög misskipt og fela í sér gríðarlega eignatilfærslu. Skuldsett heimili flýja háar lánaafborganir vaxtastigsins með töku verðtryggðra lána og tilheyrandi höfuðstólshækkunum. Það dregur úr virkni stýrivaxta og á þátt í hærri stýrivöxtum en ella. Ástæður eru fyrir því að stýrivextir á Íslandi eru 9,25% en 4,5% í Noregi, svo tekið sé dæmi. Það er ekki bara ríkið sem fær auknar tekjur á verðbólgutímum. Fasteignagjöld sveitarfélaga hækkuðu um 12,7% að meðaltali milli ára, en þau byggja á fasteignamati og gagnverði fasteigna. Á höfuðborgarsvæðinu nam meðaltalshækkunin 10%. Undanfarinn áratug hefur meðaltal fasteignagjalda fyrir viðmiðunareign farið úr 314 þúsund krónum árið 2014 í 437 þúsund í ár, sem er 39% hækkun á landinu öllu. Lóðaskortur í borginni sl. ár hefur verið stórfurðulegur. Þétting byggðar leysir hann ekki og brjóta þarf nýtt land undir ný hverfi. Draga má í efa þörf á að meta neysluútgjöld vegna eigin húsnæðis í vísitölu neysluverðs. Innan ESB er þessum lið sleppt í samræmdri neysluverðsvísitölu, sem er notuð til samanburðar innan ESB. Efast má um gæði gagna um þróun leiguverðs á Íslandi. Kostur fyrri aðferðar var að ekki var þörf á að safna gögnum um leigumarkaðinn því sú aðferð byggist ekki á að til staðar sé virkur leigumarkaður. Verðbólga á Íslandi og stýrivextir eru alltaf skoðaðir í samanburði við innri markað EES og nágrannaríkin. Ljóst er að fjárlagafrumvarpið tekur ekki á rótum verðbólgunnar, markvert aðhald minnkar og hallarekstur dregur ekki úr verðbólgu. Ríkisfjármálunum er ekki beitt til að draga úr verðbólguvæntingum, eftirspurn og framboðsskorti á húsnæði fyrir venjulegt fólk. Þetta er ekki allt að koma í baráttunni við verðbólguna með fjárlagafrumvarpinu. Við höldum áfram að bíða og fylgjumst með áhrifum hæstu stýrivaxta á Vesturlöndum. Það sem er að koma og samfélagið bíður eftir eru kosningar. Höfundur er þingmaður fyrir Flokk fólksins og 2. varaformaður fjárlaganefndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eyjólfur Ármannsson Flokkur fólksins Fjárlagafrumvarp 2025 Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Fjárlagafrumvarp næsta árs var lagt fram á Alþingi í sl. viku. Fjármálaráðherra kynnti það undir yfirskriftinni „Þetta er allt að koma“. Af frumvarpinu má ráða að við eigum að bíða frekari áhrifa stýrivaxta Seðlabankans og vona að verðbólgumarkmiði bankans um 2,5% árlega verðbólgu verði náð sem er óvíst. Ríkisfjármálunum er ekki beitt markvisst til að ná niður verðbólgu, hvorki til að draga úr þenslu og peningamagni í umferð né til að mæta mikilli eftirspurn eftir húsnæði á viðráðanlegu verði á tímum fordæmalausrar íbúafjölgunar. Tekjur ríkissjóðs eru áætlaðar 1.448 ma.kr. á næsta ári eða 29,6% af vergri landsframleiðslu (VLF). Heildarútgjöld ríkissjóðs eru áætluð 1.552 ma.kr, sem er 61 ma.kr. hækkun. Vaxtagjöld, fjórði hæsti útgjaldaliðurinn, eru 98 ma.kr. og samsvara 300 þús.kr. á íbúa. Skuldir ríkissjóðs verða 1.906 ma.kr. á næsta ári eða 39% af VLF, hafa einungis minnkað um eitt prósent á ári sl. ár þrátt fyrir árlega 100 milljörðum betri afkomu en áætlað var þrjú ár í röð. Þessa betri afkomu má að stórum hluta rekja til verðbólgu, t.d. hærri virðisaukaskatti með hærra vöruverði og fjármagnstekjuskatti af verðbótum. Verðbólgan mælist nú 6%, en án húsnæðisliðarins er hún um 3,6% eða við vikmörk verðbólgumarkmiðs. Seðlabankanum ber að gera ríkisstjórninni grein fyrir ástæðum þess víki verðbólgan meira en 1,5% frá 2% verðbólgumarkmiði. Ríkisstjórnin getur þá brugðist við en í stefnuleysi sínu hefur hún ekki gert það, einungis sagst styðja við stefnu Seðlabankans sem er ekki gert í hallarekstri. Drifkraftar verðbólgunnar eru þrír; hnökrar á framboðshlið í hagkerfinu, mikil eftirspurn og verðbólguvæntingar sem geta verið sjálfnærandi og viðhaldið henni um langt skeið. Í fjárlagafrumvarpinu segir að markvert aðhald sem hlutfall af VLF muni minnka árið 2025. Meðaltal þriggja mælikvarða aðhalds sýnir að markvert aðhald fer úr 1,6% af VLF 2024 í 0,9% af VLF 2025. Auknum útgjöldum vegna Grindavíkur, hælisleitenda og kjarasamningspakka er ekki mætt með sérstökum tekjum. Halli ríkissjóðs verður 41 ma.kr. eða 0,8% af VLF. Allt eykur þetta verðbólguvæntingar. Það er rétt sem segir í fjárlagafrumvarpinu að stærsta áskorun samfélagsins í húsnæðismálum á næstu árum snýr að því að tryggja nægt framboð á húsnæði. Hér er átt við húsnæði á viðráðanlegu verði til að mæta þörfum lág- og millitekjufólks og fyrstu kaupenda, ekki lúxusíbúðir fyrir efnafólk á rándýrum lóðum í miðborg Reykjavíkur. Íbúafjölgun á Íslandi hefur verið um 15% frá 2017. Vegna náttúruhamfara hurfu um 1.200 íbúðir í Grindavík af húsnæðismarkaði. Gríðarleg fjölgun hælisleitenda sl. ár hefur aukið eftirspurn eftir húsnæði. Umsóknir þeirra hér á landi hafa verið hlutfallslega margfalt fleiri en annars staðar á Norðurlöndum og í þriðja sæti yfir hlutfallslega flestar umsóknir í Evrópu. Í frumvarpinu segir að hægar hafi gengið að vinda ofan af verðbólgu en vonir stóðu til. Bagalegasta birtingarmynd þess sé hátt vaxtastig og meiri vaxtabyrði heimila og fyrirtækja en geti gengið til lengdar. Heimili og fyrirtæki geta ekki búið við vaxtabyrði sem byggist á 9,25% stýrivöxtum. Frá áramótum hafa alvarleg vanskil heimilanna vaxið um 20,1% frá áramótum samkvæmt upplýsingum frá milliinnheimtufyrirtækinu Motus. Setja á 7,3 ma.kr. í stofnframlög til að styðja við byggingu 1.000 íbúða. Sá fjöldi íbúða nær ekki þeim fjölda íbúða sem hurfu í Grindavík, vantar þar 200 íbúðir. Ríkisstjórnin er ekki að tryggja nægt framboð á húsnæði á viðráðanlegu verði. Húsnæðisliðurinn verður því áfram helsti drifkraftur verðbólgunnar á næsta ári. Fjárlagafrumvarpið breytir því ekki. Samkvæmt þjóðhagsspá verður verðbólga rúmlega 5% í lok þessa árs og 4% í árslok 2025. Íbúum Íslands fækkar ekki og húsnæðisliðurinn gæti orðið helmingur verðbólgu í árslok. Skuldsett heimili bera byrðar verðbólgu í hærra vöruverði og stórkostlegum hækkunum afborgana húsnæðislána, sem líkist skatti á lág- og millitekjufólk og ungt fólk. Fjármagnseigendur og skuldlaust eignafólk er hins vegar varið og nýtur hins háa vaxtastigs. Byrðum baráttunnar við verðbólguna er mjög misskipt og fela í sér gríðarlega eignatilfærslu. Skuldsett heimili flýja háar lánaafborganir vaxtastigsins með töku verðtryggðra lána og tilheyrandi höfuðstólshækkunum. Það dregur úr virkni stýrivaxta og á þátt í hærri stýrivöxtum en ella. Ástæður eru fyrir því að stýrivextir á Íslandi eru 9,25% en 4,5% í Noregi, svo tekið sé dæmi. Það er ekki bara ríkið sem fær auknar tekjur á verðbólgutímum. Fasteignagjöld sveitarfélaga hækkuðu um 12,7% að meðaltali milli ára, en þau byggja á fasteignamati og gagnverði fasteigna. Á höfuðborgarsvæðinu nam meðaltalshækkunin 10%. Undanfarinn áratug hefur meðaltal fasteignagjalda fyrir viðmiðunareign farið úr 314 þúsund krónum árið 2014 í 437 þúsund í ár, sem er 39% hækkun á landinu öllu. Lóðaskortur í borginni sl. ár hefur verið stórfurðulegur. Þétting byggðar leysir hann ekki og brjóta þarf nýtt land undir ný hverfi. Draga má í efa þörf á að meta neysluútgjöld vegna eigin húsnæðis í vísitölu neysluverðs. Innan ESB er þessum lið sleppt í samræmdri neysluverðsvísitölu, sem er notuð til samanburðar innan ESB. Efast má um gæði gagna um þróun leiguverðs á Íslandi. Kostur fyrri aðferðar var að ekki var þörf á að safna gögnum um leigumarkaðinn því sú aðferð byggist ekki á að til staðar sé virkur leigumarkaður. Verðbólga á Íslandi og stýrivextir eru alltaf skoðaðir í samanburði við innri markað EES og nágrannaríkin. Ljóst er að fjárlagafrumvarpið tekur ekki á rótum verðbólgunnar, markvert aðhald minnkar og hallarekstur dregur ekki úr verðbólgu. Ríkisfjármálunum er ekki beitt til að draga úr verðbólguvæntingum, eftirspurn og framboðsskorti á húsnæði fyrir venjulegt fólk. Þetta er ekki allt að koma í baráttunni við verðbólguna með fjárlagafrumvarpinu. Við höldum áfram að bíða og fylgjumst með áhrifum hæstu stýrivaxta á Vesturlöndum. Það sem er að koma og samfélagið bíður eftir eru kosningar. Höfundur er þingmaður fyrir Flokk fólksins og 2. varaformaður fjárlaganefndar.
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun