Nám fyrir alla: Jafnræði í menntun Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar 13. september 2023 09:31 Úr 17. grein lögum um grunnskóla: „Nemendur eiga rétt á að komið sé til móts við námsþarfir þeirra í almennum grunnskóla án aðgreiningar, án tillits til líkamlegs eða andlegs atgervis“. Mér er reglulega hugsað til þessarar greinar þegar ég hugsa um nemendur sem eru með fatlanir sem ekki sjást utan á þeim, og baráttu sem á sér stað í þessu kassalaga kerfi okkar. Ef ég hugsa um einstakling sem er lamaður, þá fær hann ekki á hæfnikortið sitt: „Þarnast þjálfunar“ í hlaupi heldur er fundin leið fyrir þennan einstakling til þess að hæfniviðmið í íþróttum markist af færni hans og getu. En þegar það er komið að barni sem er með ósjáanlega fötlun þá þarf stöðugt að benda á hver er fötlun hans og minna á hvað hann getur og hvað ekki. Svo eru þessir einstaklingar flokkaðir í kassa. Við sem samfélag erum stöðugt að setja einstaklinga í hólf. Hverjir geta farið í áframhaldandi nám, hverjir eiga að „læra“ að vinna og koma sér út á vinnumarkaðinn. Það eru nokkrir sem “fá” það tækifæri að velja það sem þeir vilja læra og þeir vilja gera. Þetta er ekki spurning um hvað ég vil að barnið mitt læri, heldur hvað því langar að gera. Ég ólst upp við það að eiga systur sem var í Heyrnleysingjaskólanum í Reykjavík, það voru ekki margir í skólanum sem fóru í áframhaldandi nám, þess þó heldur að velja hvað þau vildu gera. En foreldrar mínir voru engu að síður staðráðin í því að systir mín fengi þetta val. Systur minni langaði að læra á hljóðfæri, það var af og frá hún var heyrnarskert, hún „heyrði“ ekki tónlist en lærði á orgel hjá afa mínum og var lagviss. Hún einnig lærði nokkur grip á gítar. Það var ekki hægt að kenna Döff einstaklingum dans, því þau heyrðu ekki í tónlistinni en svo kom danskennari og kenndi afró dans í Kramhúsinu og hópur, þar á meðal systir mín, fóru í danskennslu. Systir mín var ein af þeim fyrstu Döff manneskum hóf nám á kokkabrautinni í Fjölbraut í Breiðholti, hún ætlaði að verða kokkur alveg eins og pabbi sinn og opna veitingastað. Því miður náðum við ekki að sjá þennan draum rætast því hún dó í bílslysi ári eftir að hún byrjaði í náminu sínu. En þetta var barátta hjá foreldrum mínum og þau fórnuðu heilmiklu til þess að draumur systur minnar yrði að veruleika. Þess má geta að lögin sem ég vitnaði í hér að ofan voru ekki komin í gildi þegar systir mín dó, sumarið 1990. En þessi lög er í gildi í dag og búin að vera í gildi síðan 2009 hið minnsta. Og ég er enn að berjast fyrir því að barn sem er á grunnskólaaldri sé metið út frá getu og hæfni þess og muni ekki hafa áhrif á áframhaldandi nám barnsins. Þegar strákurinn minn á í erfiðleikum með að læra Íslendingasögurnar þá fær hann „Þarnast þjálfunar“. Hann skilur ekki afhverju hann á lesa þennan texta sem hann tengir ekki við. „Þarfnast þjálfunar“ þegar viðmiðið er “ Tjáð sig skýrt og heyrilega fyrir framan hóp af fólki” – fötlun hans er málröskun og hann er búinn að vera í talkennslu frá því hann var fjögra ára. Svar sem við fáum – hann gæti fengið stjörnumerkingar en ekki hægt að sníða þetta viðmið að honum. Og annað svar var að menntaskólarnir væru ekki að taka mið af fötlun einstaklinga en lögin segja til um: „Á framhaldsskólastigi skal veita nemendum með fötlun, sbr. 2. gr. laga nr. 59/1992, um málefni [fatlaðs fólks], 1) og nemendum með tilfinningalega eða félagslega örðugleika kennslu og sérstakan stuðning í námi. Látin skal í té sérfræðileg aðstoð og viðeigandi aðbúnaður eftir því sem þörf krefur. Nemendur með fötlun skulu stunda nám við hlið annarra nemenda eftir því sem kostur er“. Það eiga allir rétt á því að fá stunda nám sem þeir vilja leggja fyrir sig. Og einnig stendur þetta: „Framhaldsskólar skulu leitast við að veita þeim nemendum sérstakan stuðning sem eiga við sértæka námsörðugleika að stríða eða veikindi“. Barn á einhverfurófi á rétt á því að fá sömu menntun og aðrir og það sé tekið tillit til þeirra fötlunar. Það á ekki að setja þau í box og ákveða fyrir þau hvað þau eiga að gera í framtíðinni. Það á að aðlaga matið að þeim en ekki öfugt. Það á að aðlaga námið að þeim en ekki þau að náminu. Ég fékk eitt sinn að heyra frá kennara að það hefði séð barn eða fullorðinn einstakling sem væri svo líkur syni mínum vera að vinna í kerrudeildinni í Hagkaup og lýsti því hvað þessi einstaklingur stæði sig vel í sínu starfi. Ég efast ekki um að hann hafi staðið sig vel, en ég varð kjaftstopp og mig blöskraði því þessi einstaklingur er kennari og sá þetta fyrir sér fyrir barnið mitt. Það var þegar búið að setja barnið mitt í box og ákveða hvað hann gæti gert og hvað ekki. Einhverfir einstaklingar og aðrir geta það sem þeir ætla sér og hafa áhuga á. Áður en allar þessar greiningar komu, var fullt af einstaklingum sem fór í gegnum menntakerfið án þess að hugsað væri eitthvað út í hvort það væri á rófinu eða ekki. Ég á örugglega fullt af vinum sem eru vel á rófinu og ég er það kannski sjálf og það er bara allt í lagi. Ég á æðislega vini og þeir eru í öllum gerðum og frábærir og það þarf ekki að flokka þá. Við aðlögum okkur að kostum og göllum hvers annars, afhverju getur skólinn það ekki líka? Greiningar áttu að auðvelda þennan hluta, ekki að draga fólk í dilka. Höfundur er kennari, þjóðfræðingur og safnafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Grunnskólar Jafnréttismál Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun Skoðun Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Sjá meira
Úr 17. grein lögum um grunnskóla: „Nemendur eiga rétt á að komið sé til móts við námsþarfir þeirra í almennum grunnskóla án aðgreiningar, án tillits til líkamlegs eða andlegs atgervis“. Mér er reglulega hugsað til þessarar greinar þegar ég hugsa um nemendur sem eru með fatlanir sem ekki sjást utan á þeim, og baráttu sem á sér stað í þessu kassalaga kerfi okkar. Ef ég hugsa um einstakling sem er lamaður, þá fær hann ekki á hæfnikortið sitt: „Þarnast þjálfunar“ í hlaupi heldur er fundin leið fyrir þennan einstakling til þess að hæfniviðmið í íþróttum markist af færni hans og getu. En þegar það er komið að barni sem er með ósjáanlega fötlun þá þarf stöðugt að benda á hver er fötlun hans og minna á hvað hann getur og hvað ekki. Svo eru þessir einstaklingar flokkaðir í kassa. Við sem samfélag erum stöðugt að setja einstaklinga í hólf. Hverjir geta farið í áframhaldandi nám, hverjir eiga að „læra“ að vinna og koma sér út á vinnumarkaðinn. Það eru nokkrir sem “fá” það tækifæri að velja það sem þeir vilja læra og þeir vilja gera. Þetta er ekki spurning um hvað ég vil að barnið mitt læri, heldur hvað því langar að gera. Ég ólst upp við það að eiga systur sem var í Heyrnleysingjaskólanum í Reykjavík, það voru ekki margir í skólanum sem fóru í áframhaldandi nám, þess þó heldur að velja hvað þau vildu gera. En foreldrar mínir voru engu að síður staðráðin í því að systir mín fengi þetta val. Systur minni langaði að læra á hljóðfæri, það var af og frá hún var heyrnarskert, hún „heyrði“ ekki tónlist en lærði á orgel hjá afa mínum og var lagviss. Hún einnig lærði nokkur grip á gítar. Það var ekki hægt að kenna Döff einstaklingum dans, því þau heyrðu ekki í tónlistinni en svo kom danskennari og kenndi afró dans í Kramhúsinu og hópur, þar á meðal systir mín, fóru í danskennslu. Systir mín var ein af þeim fyrstu Döff manneskum hóf nám á kokkabrautinni í Fjölbraut í Breiðholti, hún ætlaði að verða kokkur alveg eins og pabbi sinn og opna veitingastað. Því miður náðum við ekki að sjá þennan draum rætast því hún dó í bílslysi ári eftir að hún byrjaði í náminu sínu. En þetta var barátta hjá foreldrum mínum og þau fórnuðu heilmiklu til þess að draumur systur minnar yrði að veruleika. Þess má geta að lögin sem ég vitnaði í hér að ofan voru ekki komin í gildi þegar systir mín dó, sumarið 1990. En þessi lög er í gildi í dag og búin að vera í gildi síðan 2009 hið minnsta. Og ég er enn að berjast fyrir því að barn sem er á grunnskólaaldri sé metið út frá getu og hæfni þess og muni ekki hafa áhrif á áframhaldandi nám barnsins. Þegar strákurinn minn á í erfiðleikum með að læra Íslendingasögurnar þá fær hann „Þarnast þjálfunar“. Hann skilur ekki afhverju hann á lesa þennan texta sem hann tengir ekki við. „Þarfnast þjálfunar“ þegar viðmiðið er “ Tjáð sig skýrt og heyrilega fyrir framan hóp af fólki” – fötlun hans er málröskun og hann er búinn að vera í talkennslu frá því hann var fjögra ára. Svar sem við fáum – hann gæti fengið stjörnumerkingar en ekki hægt að sníða þetta viðmið að honum. Og annað svar var að menntaskólarnir væru ekki að taka mið af fötlun einstaklinga en lögin segja til um: „Á framhaldsskólastigi skal veita nemendum með fötlun, sbr. 2. gr. laga nr. 59/1992, um málefni [fatlaðs fólks], 1) og nemendum með tilfinningalega eða félagslega örðugleika kennslu og sérstakan stuðning í námi. Látin skal í té sérfræðileg aðstoð og viðeigandi aðbúnaður eftir því sem þörf krefur. Nemendur með fötlun skulu stunda nám við hlið annarra nemenda eftir því sem kostur er“. Það eiga allir rétt á því að fá stunda nám sem þeir vilja leggja fyrir sig. Og einnig stendur þetta: „Framhaldsskólar skulu leitast við að veita þeim nemendum sérstakan stuðning sem eiga við sértæka námsörðugleika að stríða eða veikindi“. Barn á einhverfurófi á rétt á því að fá sömu menntun og aðrir og það sé tekið tillit til þeirra fötlunar. Það á ekki að setja þau í box og ákveða fyrir þau hvað þau eiga að gera í framtíðinni. Það á að aðlaga matið að þeim en ekki öfugt. Það á að aðlaga námið að þeim en ekki þau að náminu. Ég fékk eitt sinn að heyra frá kennara að það hefði séð barn eða fullorðinn einstakling sem væri svo líkur syni mínum vera að vinna í kerrudeildinni í Hagkaup og lýsti því hvað þessi einstaklingur stæði sig vel í sínu starfi. Ég efast ekki um að hann hafi staðið sig vel, en ég varð kjaftstopp og mig blöskraði því þessi einstaklingur er kennari og sá þetta fyrir sér fyrir barnið mitt. Það var þegar búið að setja barnið mitt í box og ákveða hvað hann gæti gert og hvað ekki. Einhverfir einstaklingar og aðrir geta það sem þeir ætla sér og hafa áhuga á. Áður en allar þessar greiningar komu, var fullt af einstaklingum sem fór í gegnum menntakerfið án þess að hugsað væri eitthvað út í hvort það væri á rófinu eða ekki. Ég á örugglega fullt af vinum sem eru vel á rófinu og ég er það kannski sjálf og það er bara allt í lagi. Ég á æðislega vini og þeir eru í öllum gerðum og frábærir og það þarf ekki að flokka þá. Við aðlögum okkur að kostum og göllum hvers annars, afhverju getur skólinn það ekki líka? Greiningar áttu að auðvelda þennan hluta, ekki að draga fólk í dilka. Höfundur er kennari, þjóðfræðingur og safnafræðingur.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun