Skaðaminnkun bjargar lífum Halldóra Mogensen skrifar 2. júní 2023 12:00 Fólk hefur frá örófi alda sóst í vímu. Kannski ekki skrítið í ljósi þess að vímuefni vaxa í náttúrunni allt í kring um okkur, í öllum löndum heims. Manneskjan þróaðist samhliða þessum efnum, við erum með móttakara í líkamanum fyrir þeim. Margir vilja meina að notkun efnanna eigi stóran þátt í þróun mannsins og samfélaga okkar. Það er í eðli okkar að sækjast í breytta vitund, að víkka hug okkar og sjá heiminn frá nýju og spennandi sjónarhorni. Þessi löngun er sterk strax frá ungum aldri. Við sjáum það á börnunum okkar þegar þau hringsnúast þar til þau detta í gólfið í hláturskasti. Þessi löngun vex ekkert af okkur. En flest okkar hafa hemil á henni og hún veldur þar af leiðandi engum vanda. Verum raunsæ Þroskaferli ungs fólks er fjölbreytt og mismunandi. Fyrir mörg þá er áhættuhegðun á tímabili eðlilegur þáttur í þessu þroskaferli. Mörg prufa sig áfram með mismunandi efni. Það hefur sýnt sig að bönn og refsingar hafa lítil sem engin áhrif. Þau koma ekki í veg fyrir fikt og þau koma ekki í veg fyrir að fólk þrói með sér vímuefnavanda. Við getum ekki komið í veg fyrir vímuefnanotkun en með réttum aðgerðum getum við dregið úr skaðanum og hættu á dauðsföllum. Tryggjum að ungt fólk sem er að fikta hafi þann möguleika að sannreyna öryggi þeirra efna sem þau ætla að nota. Aðgengileg vímuefnapróf eru mikilvægt skaðaminnkandi úrræði sem bjarga lífum. Tryggjum að notendur ópíóðalyfja hafi greiðan aðgang að mótefninu Naloxone sem er notað gegn ofskömmtun. Best væri að leyfa Naloxone í lausasölu. Tryggjum að fólk þori að hringja í sjúkrabíl ef eitthvað fer úrskeiðis, t.d. ef einhver ofskammtar. Í dag er fólk hrætt við að hringja í viðbragðsaðila vegna þess að það er samkvæmt lögum að fremja glæp og getur átt von á að lögreglan mæti. Að afnema refsingar á vímuefnum sem eru til eigin nota bjargar lífum. Mætum fólki með mannúð Fólk sem á við vímuefnavanda að stríða en er ekki tilbúið að hætta að nota vímuefni á að sjálfsögðu að fá greitt aðgengi að meðferð. Edrú módelið hentar sumum en margir munu halda áfram að nota vímuefni en geta samt náð töluverðum bata og aukið lífslíkur með réttri aðstoð. Aðrir munu hætta á eigin forsendum með réttri aðstoð. Í dag er alltof mörgum hent á götuna og engin aðstoð veitt ef þeir falla og nota vímuefni í meðferðinni. Skaðaminnkun snýst um að viðurkenna að fólk mun nota vímuefni hvort sem okkur líkar betur eða verr og refsilöggjöfin er ekki að koma í veg fyrir það. Hugmyndafræði skaðaminnkunar krefst þess að við horfumst í augu við þann veruleika og setjum lög og reglur í samræmi við þann veruleika vegna þess að okkur er annt um fólk og það skiptir okkur máli sem samfélag að koma í veg fyrir dauðsföll. Að koma í veg fyrir skaða. Við gerum það með því að tryggja aðgengi að skaðaminnkandi úrræðum. En fyrst og fremst gerum við það með því að hætta að láta refsikerfið díla við vanda sem er í grunninn félagslegur. Hugmyndafræði skaðaminnkunar neyðir okkur til að horfa á dýpri vandann og þegar við áttum okkur á áföllunum sem liggja að baki vímuefnavandanum þá skiljum við hversu mikil vanþekking og hversu miklir fordómar felast í því að ætla að refsa vímuefnanotendum til hlýðni. Leggjum niður vopnin Lögreglan telur að 40 manns hafi látist aðeins fyrstu þrjá mánuði þessa árs vegna lyfjatengdra andláta. Það eru nánast jafn margir og létust allt árið 2021 og þó voru það óvenju mörg andlát. Þetta er ógnvænleg þróun. Þetta er þróun sem á sér stað þrátt fyrir og jafnvel vegna þeirra bann- og refsistefnu sem viðgengst hefur í alltof mörg ár. Stríðið gegn vímuefnum er stríð gegn fólki, stríð gegn vímuefnanotendum. Afleiðing stríðsins er sú harða refsistefna sem hefur verið við lýði á Íslandi í áratugi. Við sjáum engan árangur af þessari refsistefnu, bara dauðsföll. Hættum að heyja stríð gegn unga fólkinu og jaðarsetta fólkinu í samfélaginu okkar. Setjum orkuna okkar og fjármagn frekar í að draga úr þjáningu. Byggjum upp meðferðarúrræði sem grundvallast á því að vinna úr áföllum og bjóða upp á lausnir sem leysa líkamlega, andlega og félagslega vandann sem skapar fíknina. En fyrst og fremst mætum fólki þar sem það er, með samkennd og skilning og opnum faðm. Það er þannig sem við náum árangri. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Halldóra Mogensen Fíkn Alþingi Píratar Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Fólk hefur frá örófi alda sóst í vímu. Kannski ekki skrítið í ljósi þess að vímuefni vaxa í náttúrunni allt í kring um okkur, í öllum löndum heims. Manneskjan þróaðist samhliða þessum efnum, við erum með móttakara í líkamanum fyrir þeim. Margir vilja meina að notkun efnanna eigi stóran þátt í þróun mannsins og samfélaga okkar. Það er í eðli okkar að sækjast í breytta vitund, að víkka hug okkar og sjá heiminn frá nýju og spennandi sjónarhorni. Þessi löngun er sterk strax frá ungum aldri. Við sjáum það á börnunum okkar þegar þau hringsnúast þar til þau detta í gólfið í hláturskasti. Þessi löngun vex ekkert af okkur. En flest okkar hafa hemil á henni og hún veldur þar af leiðandi engum vanda. Verum raunsæ Þroskaferli ungs fólks er fjölbreytt og mismunandi. Fyrir mörg þá er áhættuhegðun á tímabili eðlilegur þáttur í þessu þroskaferli. Mörg prufa sig áfram með mismunandi efni. Það hefur sýnt sig að bönn og refsingar hafa lítil sem engin áhrif. Þau koma ekki í veg fyrir fikt og þau koma ekki í veg fyrir að fólk þrói með sér vímuefnavanda. Við getum ekki komið í veg fyrir vímuefnanotkun en með réttum aðgerðum getum við dregið úr skaðanum og hættu á dauðsföllum. Tryggjum að ungt fólk sem er að fikta hafi þann möguleika að sannreyna öryggi þeirra efna sem þau ætla að nota. Aðgengileg vímuefnapróf eru mikilvægt skaðaminnkandi úrræði sem bjarga lífum. Tryggjum að notendur ópíóðalyfja hafi greiðan aðgang að mótefninu Naloxone sem er notað gegn ofskömmtun. Best væri að leyfa Naloxone í lausasölu. Tryggjum að fólk þori að hringja í sjúkrabíl ef eitthvað fer úrskeiðis, t.d. ef einhver ofskammtar. Í dag er fólk hrætt við að hringja í viðbragðsaðila vegna þess að það er samkvæmt lögum að fremja glæp og getur átt von á að lögreglan mæti. Að afnema refsingar á vímuefnum sem eru til eigin nota bjargar lífum. Mætum fólki með mannúð Fólk sem á við vímuefnavanda að stríða en er ekki tilbúið að hætta að nota vímuefni á að sjálfsögðu að fá greitt aðgengi að meðferð. Edrú módelið hentar sumum en margir munu halda áfram að nota vímuefni en geta samt náð töluverðum bata og aukið lífslíkur með réttri aðstoð. Aðrir munu hætta á eigin forsendum með réttri aðstoð. Í dag er alltof mörgum hent á götuna og engin aðstoð veitt ef þeir falla og nota vímuefni í meðferðinni. Skaðaminnkun snýst um að viðurkenna að fólk mun nota vímuefni hvort sem okkur líkar betur eða verr og refsilöggjöfin er ekki að koma í veg fyrir það. Hugmyndafræði skaðaminnkunar krefst þess að við horfumst í augu við þann veruleika og setjum lög og reglur í samræmi við þann veruleika vegna þess að okkur er annt um fólk og það skiptir okkur máli sem samfélag að koma í veg fyrir dauðsföll. Að koma í veg fyrir skaða. Við gerum það með því að tryggja aðgengi að skaðaminnkandi úrræðum. En fyrst og fremst gerum við það með því að hætta að láta refsikerfið díla við vanda sem er í grunninn félagslegur. Hugmyndafræði skaðaminnkunar neyðir okkur til að horfa á dýpri vandann og þegar við áttum okkur á áföllunum sem liggja að baki vímuefnavandanum þá skiljum við hversu mikil vanþekking og hversu miklir fordómar felast í því að ætla að refsa vímuefnanotendum til hlýðni. Leggjum niður vopnin Lögreglan telur að 40 manns hafi látist aðeins fyrstu þrjá mánuði þessa árs vegna lyfjatengdra andláta. Það eru nánast jafn margir og létust allt árið 2021 og þó voru það óvenju mörg andlát. Þetta er ógnvænleg þróun. Þetta er þróun sem á sér stað þrátt fyrir og jafnvel vegna þeirra bann- og refsistefnu sem viðgengst hefur í alltof mörg ár. Stríðið gegn vímuefnum er stríð gegn fólki, stríð gegn vímuefnanotendum. Afleiðing stríðsins er sú harða refsistefna sem hefur verið við lýði á Íslandi í áratugi. Við sjáum engan árangur af þessari refsistefnu, bara dauðsföll. Hættum að heyja stríð gegn unga fólkinu og jaðarsetta fólkinu í samfélaginu okkar. Setjum orkuna okkar og fjármagn frekar í að draga úr þjáningu. Byggjum upp meðferðarúrræði sem grundvallast á því að vinna úr áföllum og bjóða upp á lausnir sem leysa líkamlega, andlega og félagslega vandann sem skapar fíknina. En fyrst og fremst mætum fólki þar sem það er, með samkennd og skilning og opnum faðm. Það er þannig sem við náum árangri. Höfundur er þingmaður Pírata.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun