Er nútímanum illa við börnin okkar? Geir Gunnar Markússon skrifar 30. maí 2022 11:00 Það er eins og nútíma borgarlíferni sé að reyna að granda blessuðum börnunum okkar (og okkur sjálfum í leiðinni). Allt of margt í okkar líferni er að gera okkur svo ótrúlega auðvelt að lifa, borða og tæknin er alltaf að „létta“ okkur lífið og skrefin. Undanfarin ár hef ég haldið fyrirlestra um heilbrigðan lífsstíl fyrir börn og ungmenni. Á einum slíkum fyrirlestri fyrir unglinga um daginn var ég alveg sleginn út af laginu. Það var varla að unglingarnir sem voru þarna á fræðslunni gætu haldið sér vakandi (þó reyndi ég að vera skemmtilegur), fæst þeirra sögðust borða morgunmat, allflest játuðu að nota orkudrykki og fáir voru í reglulegri hreyfingu. Það þarf vitundarvakningu og alvöru átak til að efla ungmenni þessa lands til heilbrigðis. Það er svo ótrúlega margt í þeirra umhverfi sem er að ýta undir óheilsusamlegan lífsstíl. Óholl fæða Þetta vitum við nú öll en nú til dags er framboð af sætindum, skyndibita, gosdrykkjum, „orkudrykkjum“ og annarri gervifæðu er svo yfirgengilegt og auglýsingum þessara „matvara“ er einnig beint að ungmennunum á samfélagsmiðlum. Fyrir 30-40 árum þegar ég var að alast upp var vissulega alveg eitthvað um sætindi en í svo miklu minna magni. Maður fékk t.d. nammi í lítinn grænan nammipoka í sjoppunni en ekki í risapoka í nammilandi þar sem hægt er að koma 2 kg af sætindum. Einnig voru reglulegri máltíðir og skyndibitastaðir voru mjög fáir fyrir nokkrum árum. Þrátt fyrir að ég fengi mér stundum sælgæti og sykraði Cheerios á morgnana þá drakk mikið af mjólk, borðaði fisk, kartöflur, kjöt, gulrætur, egg og alvöru fæðu. Skv. nýrri landskönnun á mataræði Íslendinga þá neyta einungis 1% ungra kvenna ráðleggingum að 2-3 fiskmáltíðum í viku. Hreyfingarleysi Ofan á allt framboðið af sætindunum, gosdrykkjunum og skyndibitanum bætist mikið hreyfingarleysi ungmenna nútímans. Af tali við félaga minn sem er íþróttakennari nemenda á unglingastigi í grunnskóla þá segir hann að leyfi/fjarvist í leikfimi vera sorglega algengt og eigi oft við um stóran hluta heilu bekkjanna. Börn og unglingar sjást mun minna úti að leika sér nú til dags því framboðið á afþreyingu í snjallsímum og tölvuleikjum er orðið svo mikið. Til að bæta gráu ofan á kolsvart þá er tæknigeirinn líka að reyna að fá börnin okkar til að hreyfa sig ekki neitt þegar þau fara utandyra með því að koma með á markað RAFMAGNShlaupahjól! Stundum mætti halda að nútímatækni væri að reyna að granda heilsu okkar. Koffínneysla Því miður er orkudrykkjaneysla ótrúlega töff í augum ungmenna okkar og því getum við þakkað íþróttastjörnum og áhrifavöldum sem auglýsa þessa drykki sem hollustudrykki í öllum miðlum. Koffín er örvandi og ávanabindandi efni, það þekkjum við sjálf hin fullorðnu og er fyrsti bollinn á morgnana oft góður Koffínneysla ungmenni eykur verulega líkur á kvíða og svefnleysi sem er eitthvað sem ungmenni okkar þurfa síst á að halda. Samkvæmt rannsóknum þá er kvíði unglinga að aukast og sérstaklega unglingsstúlkna. Þó að það sé kaldhæðið þá væri betra fyrir börnin okkar að setjast niður með okkur foreldrunum á morgnana með kaffibolla í stað þess að fá sér orkudrykkinn sinn. Kaffibaunin er með andoxunarefnum en orkudrykkurinn er með óæskilegri aukaefni s.s. sætuefni. Nikótínpúðar Það er eitt að börnin okkar og ungmenni séu orðin háð koffíni en nú hafa nikótínpúðar náð hæstu hæðum í vinsældum hjá ungmennum okkar. Svo ég vitni nú einu sinni enn í mína barnæsku þá voru það nokkrir „villingar“ í grunnskóla sem reyktu sígarettur og voru þannig að neyta nikótíns. Nú til dags er neyslan á nikótíni í formi hvítra nikótínpúða allt frá „villingunum“ til vinsælastu stelpunnar í bekknum. Nikótínpúðarnir eru auglýstir sem skaðlausir og eru fyrir framan ungmennin á miðlum þeirra og einnig eru foreldrar og fyrirmyndir þeirra að neyta þeirra. Þannig að það er ekkert skrítið að þau séu að neyta nikótíns á þennan hátt. Þessir púðar eru vissulega ekki með öll aukaefni sígarettu, veips eða íslenska neftóbaksins en það er ekki þar með sagt að þeir séu hollustuvara. Einn vinsælasti söluaðila nikótínpúða notar sænska tungu til auglýsing og auglýsir notkun á vörunni sem alltaf „brä“ eða alltaf hress! Þetta er siðlaus auglýsingamennska því nikótín er örvandi og ávanabindandi.Magnið af nikótíni sem er í púðum er líka oft mun meira en t.d. þegar fólk reykti, ekki það að við eigum samt að taka upp reykingar aftur í massavís.Í framtíðinni verður örugglega mikið af nikótínfíklum sem byrjuðu að neyta nikótíns í nikótínpúðum. Við ættum að kom af stað átaki þar sem nikótínpúðalausir 10. bekkir fá einhverja umbun frá skólayfirvöldum. Einnig þarf að kynna vel fyrir börnin og ungmennum skaðsemi af nikótíni. Hvað er til ráða? Ég biðla til þessa mikla tæknisamfélags sem við lifum í að gera eitthvað til að láta börnin okkar og ungmenni fara að hreyfa sig aftur, sofa betur, borða hollara og finnast orkudrykkir vera jafn ógeðslegir og fiskur í skólamötuneytinu. Við sem foreldrar verðum líka að fara að spyrna við og vera sjálf góðar fyrirmyndir. Það er engin von til að börnin hlusti á okkur ef við notum nikótínpúða, hreyfum okkur ekki, borðum ótæpilega af skyndibita og drekkum óhóflega af kaffi eða orkudrykkjum. Kosturinn við það vera fyrirmynd fyrir börnin sín er að heilsan mun einnig þakka okkur fyrir það. Höfundur er næringarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geir Gunnar Markússon Heilsa Börn og uppeldi Nikótínpúðar Mest lesið Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir Skoðun Að standa með konum og kerfisbreytingum Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vernd náttúrunnar er ákvörðun Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Milljarðarnir óteljandi og bókun 35 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir skrifar Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson skrifar Skoðun Yazan Tamimi – spegill á sjálfsmynd þjóðar Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Hvað er niðurskurðarstefna? Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin liggur í bættri nýtingu auðlinda Helga Kristín Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggi sjúklinga – gerum og greinum betur Alma D. Möller skrifar Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni er góður „business“ hjá Orkuveitunni Hólmfríður Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að standa með konum og kerfisbreytingum Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Lækkun gjalda fyrir barnafjölskyldur í Hveragerði Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Njörður Sigurðsson,Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi fjölskyldu- og parameðferðar – Að styrkja tengsl í flóknum heimi Helena Katrín Hjaltadóttir,Katrín Þrastardóttir skrifar Skoðun Er hvergi hægt að vera í friði? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Um ferðaþjónustu og ADHD Nanný Arna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að taka stjórn á eigin stefnu Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ákall um aðgerðir! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun „Mér finnst“ pólitíkin og vindmyllurnar Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Frumútboð og framhjáhöld Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Grænfáninn 30 ára Sigurlaug Arnardóttir,Guðrún Schmidt,Ósk Kristinsdóttir,Borghildur Gunnardóttir skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Sjá meira
Það er eins og nútíma borgarlíferni sé að reyna að granda blessuðum börnunum okkar (og okkur sjálfum í leiðinni). Allt of margt í okkar líferni er að gera okkur svo ótrúlega auðvelt að lifa, borða og tæknin er alltaf að „létta“ okkur lífið og skrefin. Undanfarin ár hef ég haldið fyrirlestra um heilbrigðan lífsstíl fyrir börn og ungmenni. Á einum slíkum fyrirlestri fyrir unglinga um daginn var ég alveg sleginn út af laginu. Það var varla að unglingarnir sem voru þarna á fræðslunni gætu haldið sér vakandi (þó reyndi ég að vera skemmtilegur), fæst þeirra sögðust borða morgunmat, allflest játuðu að nota orkudrykki og fáir voru í reglulegri hreyfingu. Það þarf vitundarvakningu og alvöru átak til að efla ungmenni þessa lands til heilbrigðis. Það er svo ótrúlega margt í þeirra umhverfi sem er að ýta undir óheilsusamlegan lífsstíl. Óholl fæða Þetta vitum við nú öll en nú til dags er framboð af sætindum, skyndibita, gosdrykkjum, „orkudrykkjum“ og annarri gervifæðu er svo yfirgengilegt og auglýsingum þessara „matvara“ er einnig beint að ungmennunum á samfélagsmiðlum. Fyrir 30-40 árum þegar ég var að alast upp var vissulega alveg eitthvað um sætindi en í svo miklu minna magni. Maður fékk t.d. nammi í lítinn grænan nammipoka í sjoppunni en ekki í risapoka í nammilandi þar sem hægt er að koma 2 kg af sætindum. Einnig voru reglulegri máltíðir og skyndibitastaðir voru mjög fáir fyrir nokkrum árum. Þrátt fyrir að ég fengi mér stundum sælgæti og sykraði Cheerios á morgnana þá drakk mikið af mjólk, borðaði fisk, kartöflur, kjöt, gulrætur, egg og alvöru fæðu. Skv. nýrri landskönnun á mataræði Íslendinga þá neyta einungis 1% ungra kvenna ráðleggingum að 2-3 fiskmáltíðum í viku. Hreyfingarleysi Ofan á allt framboðið af sætindunum, gosdrykkjunum og skyndibitanum bætist mikið hreyfingarleysi ungmenna nútímans. Af tali við félaga minn sem er íþróttakennari nemenda á unglingastigi í grunnskóla þá segir hann að leyfi/fjarvist í leikfimi vera sorglega algengt og eigi oft við um stóran hluta heilu bekkjanna. Börn og unglingar sjást mun minna úti að leika sér nú til dags því framboðið á afþreyingu í snjallsímum og tölvuleikjum er orðið svo mikið. Til að bæta gráu ofan á kolsvart þá er tæknigeirinn líka að reyna að fá börnin okkar til að hreyfa sig ekki neitt þegar þau fara utandyra með því að koma með á markað RAFMAGNShlaupahjól! Stundum mætti halda að nútímatækni væri að reyna að granda heilsu okkar. Koffínneysla Því miður er orkudrykkjaneysla ótrúlega töff í augum ungmenna okkar og því getum við þakkað íþróttastjörnum og áhrifavöldum sem auglýsa þessa drykki sem hollustudrykki í öllum miðlum. Koffín er örvandi og ávanabindandi efni, það þekkjum við sjálf hin fullorðnu og er fyrsti bollinn á morgnana oft góður Koffínneysla ungmenni eykur verulega líkur á kvíða og svefnleysi sem er eitthvað sem ungmenni okkar þurfa síst á að halda. Samkvæmt rannsóknum þá er kvíði unglinga að aukast og sérstaklega unglingsstúlkna. Þó að það sé kaldhæðið þá væri betra fyrir börnin okkar að setjast niður með okkur foreldrunum á morgnana með kaffibolla í stað þess að fá sér orkudrykkinn sinn. Kaffibaunin er með andoxunarefnum en orkudrykkurinn er með óæskilegri aukaefni s.s. sætuefni. Nikótínpúðar Það er eitt að börnin okkar og ungmenni séu orðin háð koffíni en nú hafa nikótínpúðar náð hæstu hæðum í vinsældum hjá ungmennum okkar. Svo ég vitni nú einu sinni enn í mína barnæsku þá voru það nokkrir „villingar“ í grunnskóla sem reyktu sígarettur og voru þannig að neyta nikótíns. Nú til dags er neyslan á nikótíni í formi hvítra nikótínpúða allt frá „villingunum“ til vinsælastu stelpunnar í bekknum. Nikótínpúðarnir eru auglýstir sem skaðlausir og eru fyrir framan ungmennin á miðlum þeirra og einnig eru foreldrar og fyrirmyndir þeirra að neyta þeirra. Þannig að það er ekkert skrítið að þau séu að neyta nikótíns á þennan hátt. Þessir púðar eru vissulega ekki með öll aukaefni sígarettu, veips eða íslenska neftóbaksins en það er ekki þar með sagt að þeir séu hollustuvara. Einn vinsælasti söluaðila nikótínpúða notar sænska tungu til auglýsing og auglýsir notkun á vörunni sem alltaf „brä“ eða alltaf hress! Þetta er siðlaus auglýsingamennska því nikótín er örvandi og ávanabindandi.Magnið af nikótíni sem er í púðum er líka oft mun meira en t.d. þegar fólk reykti, ekki það að við eigum samt að taka upp reykingar aftur í massavís.Í framtíðinni verður örugglega mikið af nikótínfíklum sem byrjuðu að neyta nikótíns í nikótínpúðum. Við ættum að kom af stað átaki þar sem nikótínpúðalausir 10. bekkir fá einhverja umbun frá skólayfirvöldum. Einnig þarf að kynna vel fyrir börnin og ungmennum skaðsemi af nikótíni. Hvað er til ráða? Ég biðla til þessa mikla tæknisamfélags sem við lifum í að gera eitthvað til að láta börnin okkar og ungmenni fara að hreyfa sig aftur, sofa betur, borða hollara og finnast orkudrykkir vera jafn ógeðslegir og fiskur í skólamötuneytinu. Við sem foreldrar verðum líka að fara að spyrna við og vera sjálf góðar fyrirmyndir. Það er engin von til að börnin hlusti á okkur ef við notum nikótínpúða, hreyfum okkur ekki, borðum ótæpilega af skyndibita og drekkum óhóflega af kaffi eða orkudrykkjum. Kosturinn við það vera fyrirmynd fyrir börnin sín er að heilsan mun einnig þakka okkur fyrir það. Höfundur er næringarfræðingur.
Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir skrifar
Skoðun Lækkun gjalda fyrir barnafjölskyldur í Hveragerði Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Njörður Sigurðsson,Sandra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Mikilvægi fjölskyldu- og parameðferðar – Að styrkja tengsl í flóknum heimi Helena Katrín Hjaltadóttir,Katrín Þrastardóttir skrifar
Skoðun Grænfáninn 30 ára Sigurlaug Arnardóttir,Guðrún Schmidt,Ósk Kristinsdóttir,Borghildur Gunnardóttir skrifar