Mikið hefur verið rætt um leghálsskimanir eftir að fyrirkomulagið breyttist hér á landi. Þó að ýmislegt hafi breyst hvað varðar skimanir er jafn mikilvægt og áður að fá góða mætingu í þessar skimanir.
Andrea Eyland og Hanna Lilja Oddgeirsdóttir ræddu um kvenheilsu í hlaðvarpinu Kviknar. Það er einstaklega viðeigandi að þátturinn fari í loftið núna, því það er alþjóðleg leghálsskimanavika.
Of lágt til að ná árangri
Auðvitað eins og allt annað breytist þetta og þróast, en leghálskrabbameinsskimanin byggir á því að greina forstig á krabbameini. Það eru ekki mörg krabbamein sem að hafa forstig.
„Með því að greina þetta forstig er mögulega hægt að koma í veg fyrir alvarlegan sjúkdóm eins og leghálskrabbamein. Eftir að skimun hófst þá lækkaði dánartíðni leghálskrabbameins og hefur haldist lág. Út á það gengur skimunin, að konur mæti í skimun.“
Sigrún segir að það sé stefnt að því að það mæti lágmark 75 prósent kvenna í þessar skimanir til að halda dánartíðninni niðri.
„Skimun er samt aldrei hundrað prósent. Ef að skimun er 90 prósent næm þá þykir það mjög góð skimun, af því skimun byggir á því að skima heilbrigt fólk. Við erum ekki með konur með einkenni því það er allt annar hópur.“
Því miður mæti þó ekki allar konur í reglulegar skimanir.
„Mætingin hefur verið lækkandi á síðustu tíu árum og var komið undir 70 prósent, var um 65 til 68 prósent síðustu árin, sem er of lágt til að við sem samfélag náum árangri og lækka þessa dánartíðni.“

Ákveðinn hópur sinnir ekki forvörnum
Eftir að leghálsskimanir voru færðar frá Krabbameinsfélaginu yfir á heilsugæslurnar, lækkaði gjaldið fyrir sýnatökuna. Það var áður um 4.500 en Sigrún segir að nú greiði konur aðeins komugjaldið á sína heilsugæslustöð.
Sigrún segir að það sé samt ekki kostnaðurinn sem hafi valdið þessum lágu mætingartölum.
„Það er bara ákveðinn hópur sem sinnir ekki lýðheilsu og forvörnum. Þó svo að fólk fái áminningarbréf, endurtekin áminningarbréf, þá er bara ákveðinn hluti af fólki sem að þiggur það ekki. Þetta er boð en ekki skipun, þetta er val.“
Hanna Lilja bendir á að það geti legið ýmsar ástæður að baki.
„Þú þarft að panta tíma og mæta. Sumum vex bara í augum að fara í svona kvenskoðun. Finnst það bara hræðileg tilhugsun. Svo eru sumir sem tala um að þetta sé vont, þetta strok.“
Því séu sumir sem ráða bara ekki við þetta eða vilja ekki gera þetta. Hugsanlega munu sjálftökuprófin hjálpa þessum hópi. Þau eru komin á markað erlendis og Sigrún telur að þau verði komin í notkun hér á landi í lok árs.
„Á þennan hátt gætum við náð til þeirra kvenna,“ segir Hanna Lilja.
Smokkurinn ekki nóg
Í þættinum ræða þær einnig um HPV veiruna, kynsjúkdóma og bólusetningar. Þar kemur meðal annars fram að flest allir smitist af veirunni á einhverjum tímapunkti eftir að þeir byrja að stunda kynlíf en flestir lækna sig sjálfir. HPV er kynsjúkdómur og er mikilvægt að vita að smokkurinn einn og sér dugir ekki sem vörn.
„HPV getur valdið krabbameini á fleiri stöðum en í leghálsi,“ ítrekar Hanna Lilja.
„Meðal annars í ytri kynfærum kvenna, munni og hálsi, getnaðarlim og endaþarmi. HPV smitast auðveldlega á milli bólfélaga með snertingu, húð í húð eða slímhúð í slímhúð. Karlmenn fá þennan vírus alveg jafn oft og konur og mynda einnig mótefni gegn þeim í langflestum tilfellum. Það er þó ekki komin nein aðferð til að skima fyrir HPV tengdu krabbameini hjá karlmönnum en mikilvægt að leita læknis ef einkenni eins og kláði, blæðing, verkir eða eitla stækkanir gera vart við sig. Frá 2011 hefur öllum stúlkum í 7.bekk hér á landi verið boðin HPV bólusetning. Í sumum löndum er líka verið að bólusetja drengi en það er ekki í kerfinu hér á landi. Það er möguleiki að óska eftir bólusetningu fyrir stráka og borga þá fyrir það sjálfur. “
Þáttinn má heyra á Spotify og í spilaranum hér ofar í fréttinni.
Kviknar birtist á Vísi og á öðrum efnisveitum eins og Spotify, Eldri þætti má finna hér.
Hlaðvarpið Kviknar fjallar um getnað, meðgöngu, fæðingu og sængurlegu. Það fjallar líka um raunina eftir að barnið er komið í heiminn. Eðvarð Egilsson sér um tónlistina í þáttunum en umsjónarkona Kviknar er Andrea Eyland.