Á­hrifa­valdar vilja að Neyt­enda­­stofa sé enn skýrari

Arna Þorsteinsdóttir er meðeigandi auglýsingastofunnar Sahara, sem starfað hefur með ýmsum áhrifavöldum. Hún segist telja að reglur um duldar auglýsingar séu ekki nógu skýrar. Samkvæmt lögum um eftirlit með viðskiptaháttum og markaðssetningu eiga auglýsendur að búa svo um hnútana að ljóst sé að efni sem þeir senda frá sér teljist til auglýsinga.

„Reglurnar eru kannski ekki svo aðgengilegar. Þær eru ekki nógu skýrar og þess vegna held ég að þessi misskilningur sé enn þá að gerast. Að færslur eru ekki rétt merktar eða eru ekki merktar yfir höfuð og svo framvegis,“ sagði Arna í viðtali við Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í gær.

Hún telur að samskiptum milli áhrifavalda og Neytendastofu, sem hefur heimild til að sekta fyrir brot gegn reglum um duldar auglýsingar, sé ábótavant.

Í gær var greint frá því að Neytendastofa hefði komist að þeirri niðurstöðu að leikkonan Kristín Pétursdóttir hefði gerst sek um að auglýsa á Instagram-síðu sinni án þess að fram komi með skýrum hætti að um auglýsingar sé að ræða.

Fjöldi annarra áhrifavalda hefur lent í Neytendastofu með svipuðum hætti, eins og Emmsjé Gauti, Sólrún Diego, Fanney Ingvarsdóttir, Svana Lovísa á Trendnet og Tinna Alavis.

Veltir því upp hvar ábyrgðin eigi að liggja

Arna segist vita til þess að einhverjir áhrifavaldar og fyrirtæki þeim tengd hefðu óskað eftir betri leiðbeinandi reglum, en ekki hafi verið orðið við því.

„Svo koma upp svona mál þar sem einhver er bara tekinn fyrir og tekinn á teppið. Sem á þá kannski að vera leiðbeinandi, þessi sé búinn að læra og kominn í skammarkrókinn.“

Arna segir vanta skilgreiningu á því hver teljist áhrifavaldur, hvernig hann megi haga sér innan ramma laganna og fleira. Hún tekur sem dæmi mál Kristínar, sem fékk sendan blómvönd frá fyrirtækinu Blómahönnun, án þess að hafa falast eftir því. Henni hafi þótt blómin falleg og deilt mynd af þeim og merkt fyrirtækið á myndina.

„Þarna finnst mér ábyrgðin liggja rosalega mikið hjá lögaðilanum. Því leiðbeiningarnar ganga á báða bóga, bæði einstaklinginn og lögaðilann.“

Arna segir sérlega óskýrt hver teljist til áhrifavalds og hver ekki. Henni þyki ekki nóg að miða við að um opinbera persónu sé að ræða. Þá hafi hún einhvers staðar séð miðað við að einstaklingur sé með eitt þúsund fylgjendur eða fleiri á samfélagsmiðlum.

Neytendastofa hefur þó gefið út sérstakar leiðbeiningar um auðþekkjanlegar auglýsingar. Í þeim er meðal annars að finna umfjöllun um markmið laga um eftirlit með viðskiptaháttum og markaðssetningu, leiðbeiningar um hvenær eigi að merkja auglýsingar, um hvern lögin gilda og viðurlög við því að brjóta gegn lögunum. Viðurlögin geta meðal annars verið sektir, en Neytendastofa hefur áður sektað áhrifavalda að merkja ekki auglýsingar sínar eða merkja þær illa.

Í leiðbeiningunum segir meðal annars:

Þannig virðist ekki skipta máli hvort um eiginlegan áhrifavald er að ræða, heldur eingöngu hvort viðkomandi hafi fengið greitt í einhverju formi fyrir að fjalla um vöru eða þjónustu. Eðli málsins samkvæmt má þó ætla að einstaklingar með meira fylgi en gengur og gerist á samfélagsmiðlum fái fleiri beiðnir um að auglýsa á miðlum sínum heldur en aðrir.

Þá er í leiðbeiningunum sérstaklega tekið fram að merkja þurfi auglýsingar sem slíkar, hvort sem fyrirtækið sem vill auglýsa hafði samband við viðkomandi, eða öfugt.

Ekki fyrsta ákall áhrifavalda

Arna segist ekki telja að það komi umbjóðendum auglýsingastofunnar á óvart að verið sé að „taka áhrifavalda aftur fyrir.“

Hún bendir á að auglýsingar í sjónvarpsþáttum séu aðeins merktar sem slíkar í upphafi, en ekki séu gegnumgangandi í þættinum.

„Svo eru liðnar tíu mínútur inn í sjónvarpsþáttinn og ég fer og horfi á, sé þessa vöru kannski X-oft en hef ekki hugmynd um að hún sé kostuð. Á það sama ekki við um Instagram-story?“ spyr Arna.

Hún segist telja að það myndi einfalda öllum lífið ef reglur yrðu skýrari, jafnvel Neytendastofu. Hún segist sjálf vera tilbúin að taka þátt í vinnu við auglýsingaherferð um slíkt.

Þetta er ekki í fyrsta sinn sem fram kemur ákall um skýrari reglur frá áhrifavöldum, en árið 2018 birtist færsla á bloggsíðunni Trendnet undir yfirskriftinni „Skýrari reglur og áfram gakk!“ Tilefnið var að Neytendastofa hafði birt ákvörðun þar sem bloggurunum Svönu Lovísu Kristjánsdóttur og Fanneyju Ingvarsdóttur var bannað að nota duldar auglýsingar.