Fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna? Ólafur Ísleifsson skrifar 16. maí 2021 09:00 Frumvarp heilbrigðisráðherra um að heimila kaup og vörslu á neysluskömmtum ávana- og fíkniefna, hefur kallað fram hörð viðbrögð í samfélaginu. Efni frumvarpsins er sótt til pírata sem hafa beitt sér fyrir því af ofurkappi undanfarin ár. Til að frumvarpið yrði lagt fram á Alþingi hefur VG þurft að afla samþykkis Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í ríkisstjórn. Bera þeir flokkar að þessu leyti ábyrgð á málinu. Orðum eins og skaðaminnkun og refsileysi sýnist beitt í fegrunarskyni. Nú þegar hefur verið stigið stórt skref með skaðaminnkun að leiðarljósi fyrir þá sem neyta fíkniefna að staðaldri með því að bjóða aðgang að neyslurýmum. Rakið er í umsögnum lögreglu um frumvarpið að ekki verði talið að hörð refsistefna ríki hér á landi þegar kemur að refsingu fyrir vörslu neysluskammta, í raun þvert á móti. Telur lögregla að meðalhófs sé gætt, að sektarrefsing sé með þeim hætti að höggva ekki of nærri viðkomandi, en á sama tíma til þess fallin að hafa sértæk varnaðaráhrif á einstaklinginn sem er sektaður. Ekki sýnist því ástæða til að afglæpavæða kaup og vörslu neysluskammta af þeirri ástæðu. Þörf á heildaryfirsýn Í umsögn sinni um frumvarpið bendir embætti landlæknis á að nálgast þurfi málefni þeirra sem eiga í vanda vegna notkunar eða misnotkunar vímuefna fyrst og fremst sem heilbrigðisvanda. Samhliða leggur embættið áherslu á að allar breytingar á þessu sviði kalli á heildræna nálgun og víðtækt samráð. Embættið telur hvergi koma skýrt fram í frumvarpinu tillögu eða áætlun um auknar forvarnir og bendir á að þegar gerðar voru sambærilegar breytingar í Portúgal var gerð langtímaáætlun og ákveðið að fjármagn til málaflokksins skyldi tvöfaldað á fimm ára tímabili. Samhliða afglæpavæðingu hafi Portúgalar gert metnaðarfullar fjárfestingar í heilbrigðisþjónustu auk þess sem þeir settu fram umfangsmikla heildræna stefnu. Embætti landlæknis vísar í umsögn sinni til yfirmanns ávana- og vímuefnavarna í Portúgal sem segir að það hafi ekki verið afglæpavæðingin sem skipti sköpum því ef einungis væri gripið til hennar þá versni ástandið. Í umsögn embættisins er þannig áhersla lögð á að afglæpavæðing ein og sér skili engu og spyr hinnar augljósu spurningar: Hver er ávinningurinn af þessu frumvarpi? Áfangi að lögleiðingu? Samtökin Fræðsla og forvarnir (FRÆ) leggja fram athyglisverða umsögn um frumvarp heilbrigðisráðherra og benda þar á þá staðreynd að afglæpavæðing sé iðulega undanfari endanlegrar lögleiðingar ávana- og vímuefna. Þetta hafi reynst raunin í þeim löndum þar sem þessi skref hafi verið stigin sem og í ýmsum ríkjum Bandaríkjanna, sem hafi lögleitt fíkniefni. FRÆ bendir réttilega á í umsögn sinni að kalla þurfi eftir skýringum á því við umföllun málsins í velferðarnefnd Alþingis hvort lögleiðing fíkniefna sé hið endanlega markmið með því skrefi sem hér er leitast við að stíga. Röksemdafærslan hér hafi orðið sú að ótækt sé að það megi kaupa og eiga neysluskammta en ekki flytja inn, framleiða og selja. Hvað er neysluskammtur? Í frumvarpinu er hvergi að finna skilgreiningu á hugtakinu neysluskammtur. Um þetta segir í umsögn lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu: „Þannig er ekki tilgreint í athugasemdum með frumvarpinu hvort um sé að ræða neysluskammt hverju sinni, eða neysluskammt sem miðast við dagsskammt, eða vikuskammt, mánaðarskammt, ársskammt, eða 10 daga skammt líkt og gert er í Portúgal. Eftirláta á ráðherra að taka ákvörðun um það, sem verður að teljast afar misráðið.“ Á að leyfa allar tegundir fíkniefna? Um tegundir efna segir lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra: „Þá þykir of langt gengið með frumvarpinu þar sem það tekur til allra tegunda fíkniefna en ekki einstakra efna. Ekki skal lagt mat á það hér hvaða fíkniefni er minnst skaðlegt enda ljóst að þau eru öll skaðleg. Þó hafa önnur ríki farið þá leið sérstaklega í Bandaríkjunum að heimila vörslur á kannabis. Það þætti kannski eðlilegra skref að stíga við slíka stefnubreytingu og meta afleiðingar þess í stað þess að varsla neysluskammta allra efna t.d.; kókaíns, amfetamíns, MDMA, heróíns, metamfetamíns, krakks ofl. verði gerð refsilaus á einu bretti. Embættið varar við þessu.“ Ætli einhverjum bregði ekki við að lesa þessa upptalningu? Lögregla svipt úrræðum Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu segir að verði frumvarpið að lögum geti allir þeir sem verða ákærðir fyrir vörslur í sölu- og hagnaðarskyni borið því við að um sé að ræða efni til eigin nota, og þá neysluskammta sem dugi um einhvern tiltekinn tíma. Þetta eigi við um alla sem eru teknir við þá iðju, líka þá sem selja fíkniefni nálægt skólalóðum, segir lögreglustjórinn. Lögregla hefur þá ekkert í höndunum til að hrekja þá staðreynd, og vegna óskýrleika refsiákvæðis í lögunum, verði frumvarpið að lögum, telur lögreglustjórinn miklar líkur á því að óskýrleiki refsiákvæðis verði skýrður sakborningi í hag og hann því sýknaður. Ákvæði í reglugerð dugir ekki til að fella á mann refsingu, skýra þarf í lögunum sjálfum hvað átt er við um magn til eigin nota. Í greinargerð með frumvarpinu segir að lögregla eigi ekki að haldleggja efnin. Lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra bendir á að ef lögregla á að geta kannað hvort um neysluskammt er að ræða eða ekki er henni nauðsyn á að haldleggja efnið. Að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi Að mati ríkislögreglustjóra er með því að gera vörslu fíkniefna refsilausa gengið lengra en markmið frumvarpsins um svonefnda afglæpavæðingu neysluskammta til eigin nota felur í sér. Ríkislögreglustjóri leiðir í ljós með skýrum hætti að í þeim ríkjum sem hafa hvað mildasta löggjöf um fíkniefni, þar á meðal Norðurlöndin, er varsla fíkniefna refsiverð. Í umsögnum lögreglu kemur glöggt fram að hörðum refsingum er ekki beitt fyrir vörslur fíkniefna á Íslandi. Neysla er ekki óheimil heldur varsla, sala, kaup auk annarra atriða. Lögreglan tekur skýrt fram að við vörslubrotum fíkniefna liggur sektarrefsing þar sem fjárhæð miðast við magn. Fangelsisrefsingar eru ekki dæmdar fyrir vörslur fíkniefna. Annað getur gilt um sölu fíkniefna en ekki er óalgengt að fyrir sölu séu þó dæmdar sektir. Sektir undir 100.000 kr. fara ekki á sakaskrá. Hin boðaða stefna frumvarpsins um að hverfa frá hörðum refsingum tekur ekki mið af veruleikanum eins og sést af umsögnum lögregluembætta. Með frumvarpinu á að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi: Um harðar refsingar er ekki að ræða. En verði frumvarpið að lögum skapast ástand sem við hljótum öll að vilja varast, ekki síst ef frumvarpið felur í sér fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna eins og erlend reynsla hefur sýnt. Er þetta framtíðarsýn sem okkur hugnast? Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Miðflokkurinn Ólafur Ísleifsson Fíkn Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Frumvarp heilbrigðisráðherra um að heimila kaup og vörslu á neysluskömmtum ávana- og fíkniefna, hefur kallað fram hörð viðbrögð í samfélaginu. Efni frumvarpsins er sótt til pírata sem hafa beitt sér fyrir því af ofurkappi undanfarin ár. Til að frumvarpið yrði lagt fram á Alþingi hefur VG þurft að afla samþykkis Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í ríkisstjórn. Bera þeir flokkar að þessu leyti ábyrgð á málinu. Orðum eins og skaðaminnkun og refsileysi sýnist beitt í fegrunarskyni. Nú þegar hefur verið stigið stórt skref með skaðaminnkun að leiðarljósi fyrir þá sem neyta fíkniefna að staðaldri með því að bjóða aðgang að neyslurýmum. Rakið er í umsögnum lögreglu um frumvarpið að ekki verði talið að hörð refsistefna ríki hér á landi þegar kemur að refsingu fyrir vörslu neysluskammta, í raun þvert á móti. Telur lögregla að meðalhófs sé gætt, að sektarrefsing sé með þeim hætti að höggva ekki of nærri viðkomandi, en á sama tíma til þess fallin að hafa sértæk varnaðaráhrif á einstaklinginn sem er sektaður. Ekki sýnist því ástæða til að afglæpavæða kaup og vörslu neysluskammta af þeirri ástæðu. Þörf á heildaryfirsýn Í umsögn sinni um frumvarpið bendir embætti landlæknis á að nálgast þurfi málefni þeirra sem eiga í vanda vegna notkunar eða misnotkunar vímuefna fyrst og fremst sem heilbrigðisvanda. Samhliða leggur embættið áherslu á að allar breytingar á þessu sviði kalli á heildræna nálgun og víðtækt samráð. Embættið telur hvergi koma skýrt fram í frumvarpinu tillögu eða áætlun um auknar forvarnir og bendir á að þegar gerðar voru sambærilegar breytingar í Portúgal var gerð langtímaáætlun og ákveðið að fjármagn til málaflokksins skyldi tvöfaldað á fimm ára tímabili. Samhliða afglæpavæðingu hafi Portúgalar gert metnaðarfullar fjárfestingar í heilbrigðisþjónustu auk þess sem þeir settu fram umfangsmikla heildræna stefnu. Embætti landlæknis vísar í umsögn sinni til yfirmanns ávana- og vímuefnavarna í Portúgal sem segir að það hafi ekki verið afglæpavæðingin sem skipti sköpum því ef einungis væri gripið til hennar þá versni ástandið. Í umsögn embættisins er þannig áhersla lögð á að afglæpavæðing ein og sér skili engu og spyr hinnar augljósu spurningar: Hver er ávinningurinn af þessu frumvarpi? Áfangi að lögleiðingu? Samtökin Fræðsla og forvarnir (FRÆ) leggja fram athyglisverða umsögn um frumvarp heilbrigðisráðherra og benda þar á þá staðreynd að afglæpavæðing sé iðulega undanfari endanlegrar lögleiðingar ávana- og vímuefna. Þetta hafi reynst raunin í þeim löndum þar sem þessi skref hafi verið stigin sem og í ýmsum ríkjum Bandaríkjanna, sem hafi lögleitt fíkniefni. FRÆ bendir réttilega á í umsögn sinni að kalla þurfi eftir skýringum á því við umföllun málsins í velferðarnefnd Alþingis hvort lögleiðing fíkniefna sé hið endanlega markmið með því skrefi sem hér er leitast við að stíga. Röksemdafærslan hér hafi orðið sú að ótækt sé að það megi kaupa og eiga neysluskammta en ekki flytja inn, framleiða og selja. Hvað er neysluskammtur? Í frumvarpinu er hvergi að finna skilgreiningu á hugtakinu neysluskammtur. Um þetta segir í umsögn lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu: „Þannig er ekki tilgreint í athugasemdum með frumvarpinu hvort um sé að ræða neysluskammt hverju sinni, eða neysluskammt sem miðast við dagsskammt, eða vikuskammt, mánaðarskammt, ársskammt, eða 10 daga skammt líkt og gert er í Portúgal. Eftirláta á ráðherra að taka ákvörðun um það, sem verður að teljast afar misráðið.“ Á að leyfa allar tegundir fíkniefna? Um tegundir efna segir lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra: „Þá þykir of langt gengið með frumvarpinu þar sem það tekur til allra tegunda fíkniefna en ekki einstakra efna. Ekki skal lagt mat á það hér hvaða fíkniefni er minnst skaðlegt enda ljóst að þau eru öll skaðleg. Þó hafa önnur ríki farið þá leið sérstaklega í Bandaríkjunum að heimila vörslur á kannabis. Það þætti kannski eðlilegra skref að stíga við slíka stefnubreytingu og meta afleiðingar þess í stað þess að varsla neysluskammta allra efna t.d.; kókaíns, amfetamíns, MDMA, heróíns, metamfetamíns, krakks ofl. verði gerð refsilaus á einu bretti. Embættið varar við þessu.“ Ætli einhverjum bregði ekki við að lesa þessa upptalningu? Lögregla svipt úrræðum Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu segir að verði frumvarpið að lögum geti allir þeir sem verða ákærðir fyrir vörslur í sölu- og hagnaðarskyni borið því við að um sé að ræða efni til eigin nota, og þá neysluskammta sem dugi um einhvern tiltekinn tíma. Þetta eigi við um alla sem eru teknir við þá iðju, líka þá sem selja fíkniefni nálægt skólalóðum, segir lögreglustjórinn. Lögregla hefur þá ekkert í höndunum til að hrekja þá staðreynd, og vegna óskýrleika refsiákvæðis í lögunum, verði frumvarpið að lögum, telur lögreglustjórinn miklar líkur á því að óskýrleiki refsiákvæðis verði skýrður sakborningi í hag og hann því sýknaður. Ákvæði í reglugerð dugir ekki til að fella á mann refsingu, skýra þarf í lögunum sjálfum hvað átt er við um magn til eigin nota. Í greinargerð með frumvarpinu segir að lögregla eigi ekki að haldleggja efnin. Lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra bendir á að ef lögregla á að geta kannað hvort um neysluskammt er að ræða eða ekki er henni nauðsyn á að haldleggja efnið. Að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi Að mati ríkislögreglustjóra er með því að gera vörslu fíkniefna refsilausa gengið lengra en markmið frumvarpsins um svonefnda afglæpavæðingu neysluskammta til eigin nota felur í sér. Ríkislögreglustjóri leiðir í ljós með skýrum hætti að í þeim ríkjum sem hafa hvað mildasta löggjöf um fíkniefni, þar á meðal Norðurlöndin, er varsla fíkniefna refsiverð. Í umsögnum lögreglu kemur glöggt fram að hörðum refsingum er ekki beitt fyrir vörslur fíkniefna á Íslandi. Neysla er ekki óheimil heldur varsla, sala, kaup auk annarra atriða. Lögreglan tekur skýrt fram að við vörslubrotum fíkniefna liggur sektarrefsing þar sem fjárhæð miðast við magn. Fangelsisrefsingar eru ekki dæmdar fyrir vörslur fíkniefna. Annað getur gilt um sölu fíkniefna en ekki er óalgengt að fyrir sölu séu þó dæmdar sektir. Sektir undir 100.000 kr. fara ekki á sakaskrá. Hin boðaða stefna frumvarpsins um að hverfa frá hörðum refsingum tekur ekki mið af veruleikanum eins og sést af umsögnum lögregluembætta. Með frumvarpinu á að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi: Um harðar refsingar er ekki að ræða. En verði frumvarpið að lögum skapast ástand sem við hljótum öll að vilja varast, ekki síst ef frumvarpið felur í sér fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna eins og erlend reynsla hefur sýnt. Er þetta framtíðarsýn sem okkur hugnast? Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun