Grýlur, mýtur og stjórnarmyndun Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 14. desember 2020 08:31 Ég tek eftir því að skeggræður eru hafnar um það hvernig ríkisstjórn menn vilja sjá að kosningum loknum. Þetta er ágæt umræða þótt enn flokkist hún undir samkvæmisleik, enda langt til kosninga. Fyrst og síðast þurfum við nú að klára veirutímabilið með stórum skrefum þannig að viðspyrna íslensks efnahags- og atvinnulífs verði sem kröftugust. Þessar bollaleggingar eru að því leyti heldur ekki tímabærar þar sem áherslur allra flokka eiga eftir að skýrast betur. Hér hjá okkur Íslendingum er ekki unnt að draga upp jafn skýrar línur eins og í Skandinavíu því við búum ekki við þá hefð sem er fyrir rauðum og bláum blokkum, eins og gildir þar. Aðalatriðið er að málefnin verði mikilvægari en bæði fólk og flokkar. Eðlilega munum við í Viðreisn að loknum kosningum reyna að nálgast þá sem næst okkur standa í skoðunum. En við munum ekki útiloka neinn flokk fyrirfram. Það er skýrt. Ég hef sterka sannfæringu fyrir því að næstu kosningar eigi og þurfi reyndar að vera öðru vísi en við venjulegar aðstæður. Hvað á ég við með því? Jú, við verðum að horfa lengra fram á veginn en við erum vön. Við komumst ekki hjá því að huga að ýmsum grundvallar leikreglum og innviðum í efnahagslífinu og velferðarkerfinu. Þar mega íhaldssemi og fordómar ekki verða að hindrunum fyrir okkur Íslendinga við endurreisn íslensks efnahags- og atvinnulífs. Sú endurreisn verður þungamiðja stjórnmála næstu ára. Skýrari kostir Þegar upp er staðið held ég að stjórnarsamstarfið hafi leitt til þess að hugmyndafræðilegar línur eru nú skarpari en þær hafa verið í langan tíma. Ástæðan fyrir því að samstarf VG lengst til vinstri og Sjálfstæðisflokksins lengst til hægri hefur verið jafn þétt og árekstrarlítið og raun ber vitni er sú að íhaldselement beggja flokka hafa smám saman orðið yfirsterkari þeim frjálslyndu og róttæku. Sigríður Andersen staðfesti líka þessa sterku íhaldstaug á milli VG og Sjálfstæðisflokks fyrir skömmu í viðtali á Hringbraut og hversu stutt í raun væri á milli þessara stjórnarflokka. Þessir flokkar mynda því ákveðinn kjarna um íhaldssemi og óbreytt ástand. Stjórnarsáttmáli slíkra flokka getur verið skaðlítill í góðæri. Veikleikar stjórnarinnar, sem reist var á þeirri einu hugsun að halda hlutum óbreyttum, verða hins vegar augljósir þegar óvæntar aðstæður og áskoranir koma upp. Og slíkur stjórnarsáttmáli dugar hvergi nærri til að leggja nýjar línur fyrir komandi áratug uppbyggingar. Virðist hins vegar sem báðir flokkarnir ætli að ganga með þann hugmyndafræðilega grundvöll til kosninga. Viðreisn býður fram krafta sína til þess að frjálslynd hugmyndafræði komist aftur til áhrifa. Réttilega má finna samhljóm innan annarra flokka um ákveðna grundvallarþætti sem eru á dagskrá Viðreisnar. Eins og alþjóðlegt samstarf, nýr gjaldmiðill, umhverfismál, mannréttindi, umbætur á sjávarútvegskerfinu og varðstöðu um velferð. Það er mat Viðreisnar að leiðin til að ryðja hindrunum úr vegi og gefa atvinnulífinu kost á að hlaupa hraðar þurfi að beita sér fyrir grundvallarbreytingum á þjóðarbúskapnum og tengja þær meðal annars nýjum skrefum í alþjóðlegri samvinnu. Það styrkir velferðarkerfið og fjölbreyttari stoðir undir atvinnulífið. Fyrir enn frekari vöxt nýsköpunar skiptir þetta einnig höfuðmáli. Viðreisn hefur ítrekað bent á þá landlægu kerfisvillu sem fylgir gjaldmiðlinum okkar og hvernig sú villa hefur komið niður á heimilum og fyrirtækjum í landinu. Hvernig lífsgæðum er skipt er ekki einkamál sumra. Ekki frekar en að frelsið sé fyrir fáa útvalda, hvað þá stöðugleikinn. Því ef ekkert breytist hér er það á endanum almenningur sem borgar brúsann. Það eru því margar góðar ástæður til að hreyfa við hlutum og gera betur fyrir framtíðina. En ekki síður að vera vakandi gagnvart því að veruleiki veirutímans verði ekki nýttur til að standa vörð um kyrrstöðuna og jafnvel skerða frelsi til athafna og viðskipta til lengri tíma. Tvær grýlur dauðar… Frá því að ég man eftir mér hafa tvær grýlur ráðið umræðum um stjórnarmyndun fyrir kosningar. Annars vegar hefur Sjálfstæðisflokkurinn hrætt frjálslynda kjósendur á miðjunni með hættunni á vinstri stjórn með VG. Hins vegar hefur VG hrætt frjálslynda kjósendur á miðjunni með ógninni af hræðilegri auðvaldsstjórn með Sjálfstæðisflokknum. Nú eru báðar þessar grýlur dauðar af augljósum ástæðum. Það er nýtt. Blessunarlega. …og mýtan farin Fyrir síðustu kosningar varð sú kenning ráðandi að það þyrfti stóran flokk til að skapa festu í stjórnarsamstarfi. Svo fór að meira að segja VG keypti þessa kenningu. Í núverandi stjórnarsamstarfi hefur hins vegar komið í ljós að stærsti flokkurinn hefur verið klofinn og er bæði með og á móti ýmsum veigamiklum grundvallarmálum. Lausagangurinn er mikill. Það sama gildir um borgina þar sem við upplifum þrí- eða fjórklofinn Sjálfstæðisflokk. Mýtan um kjölfestuna er orðið hjóm eitt. Hún er mölbrotin. Í þinginu höfum við séð þessa málefnalegu lausu skrúfu í umræðum um mál eins og þriðja orkupakkann, borgarlínu, Mannréttindadómstól Evrópu og nú síðast sóttvarnarráðstafanir. Hin meinta frelsisást, sem flaggað er korteri fyrir kosningar, hefur síðan legið í dvala allt kjörtímabilið. Í þessari stjórnarsambúð hafa þingmenn Sjálfstæðisflokksins greitt atkvæði gegn einföldum en skýrum frelsismálum. Þeir hafa kosið gegn auknu kvenfrelsi með breytingum á lögum um þungunarrof, kosið gegn frelsi um mannanöfn, gegn auknu frelsi í lausasölu tiltekinna lyfja, gegn því að frelsi markaðarins ráði verði aflaheimilda og gegn því að grynnka á biðlistum fyrir liðskiptaaðgerðir og aðrar sérfræðiþjónustu, með samvinnu við sjálfstætt starfandi heilbrigðisfólk. Líkt og biðlistar séu að verða að lífsstíl þessarar ríkisstjórnar. Það getur verið að Sjálfstæðisþingmenn telji að aflátsbréf þeirra í Morgunblaðið hafi einhverja þýðingu fyrir frelsið. Það er mikill misskilningur. Það gerir hins vegar rauði takkinn á Alþingi sem er orðinn þeim að góðu kunnur. Þar er andstöðuna við frelsið helst að finna. Það sama gildir um Vinstri græn sem hafa sýnt grátlegt metnaðarleysi og meðalmennsku þegar kemur að umhverfis- og loftslagsmálum í stjórnarsamstarfinu. Réttlætingin á þessari kúvendingu og tvískinnungshætti stjórnarflokkana er sögð málamiðlun, sem er lítið annað en kyrrstaða og óbreytt ástand um kunnuglega hagsmuni. Til viðbótar þessum tvískinnungshætti varpar þetta kjörtímabil nú skýru ljósi á þann nýja veruleika í pólitíkinni að stærsti flokkurinn er ekki lengur sjálfkrafa forsenda fyrir málefnalegri festu. Sú kenning heyrir sögunni til, hafi hún á annað borð verið sönn. Það er augljós breyting. Mýtur hafa því verið brotnar og gamalkunnugar grýlur eru dauðar. Steindauðar. Mikið vatn á vissulega eftir að renna til sjávar áður en kemur að stjórnarmyndun að ári. Það er deginum ljósara. En svona blasir myndin við mér í dag í sunnudagspælingum yfir pottunum. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Alþingi Skoðun: Kosningar 2021 Alþingiskosningar 2021 Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Ég tek eftir því að skeggræður eru hafnar um það hvernig ríkisstjórn menn vilja sjá að kosningum loknum. Þetta er ágæt umræða þótt enn flokkist hún undir samkvæmisleik, enda langt til kosninga. Fyrst og síðast þurfum við nú að klára veirutímabilið með stórum skrefum þannig að viðspyrna íslensks efnahags- og atvinnulífs verði sem kröftugust. Þessar bollaleggingar eru að því leyti heldur ekki tímabærar þar sem áherslur allra flokka eiga eftir að skýrast betur. Hér hjá okkur Íslendingum er ekki unnt að draga upp jafn skýrar línur eins og í Skandinavíu því við búum ekki við þá hefð sem er fyrir rauðum og bláum blokkum, eins og gildir þar. Aðalatriðið er að málefnin verði mikilvægari en bæði fólk og flokkar. Eðlilega munum við í Viðreisn að loknum kosningum reyna að nálgast þá sem næst okkur standa í skoðunum. En við munum ekki útiloka neinn flokk fyrirfram. Það er skýrt. Ég hef sterka sannfæringu fyrir því að næstu kosningar eigi og þurfi reyndar að vera öðru vísi en við venjulegar aðstæður. Hvað á ég við með því? Jú, við verðum að horfa lengra fram á veginn en við erum vön. Við komumst ekki hjá því að huga að ýmsum grundvallar leikreglum og innviðum í efnahagslífinu og velferðarkerfinu. Þar mega íhaldssemi og fordómar ekki verða að hindrunum fyrir okkur Íslendinga við endurreisn íslensks efnahags- og atvinnulífs. Sú endurreisn verður þungamiðja stjórnmála næstu ára. Skýrari kostir Þegar upp er staðið held ég að stjórnarsamstarfið hafi leitt til þess að hugmyndafræðilegar línur eru nú skarpari en þær hafa verið í langan tíma. Ástæðan fyrir því að samstarf VG lengst til vinstri og Sjálfstæðisflokksins lengst til hægri hefur verið jafn þétt og árekstrarlítið og raun ber vitni er sú að íhaldselement beggja flokka hafa smám saman orðið yfirsterkari þeim frjálslyndu og róttæku. Sigríður Andersen staðfesti líka þessa sterku íhaldstaug á milli VG og Sjálfstæðisflokks fyrir skömmu í viðtali á Hringbraut og hversu stutt í raun væri á milli þessara stjórnarflokka. Þessir flokkar mynda því ákveðinn kjarna um íhaldssemi og óbreytt ástand. Stjórnarsáttmáli slíkra flokka getur verið skaðlítill í góðæri. Veikleikar stjórnarinnar, sem reist var á þeirri einu hugsun að halda hlutum óbreyttum, verða hins vegar augljósir þegar óvæntar aðstæður og áskoranir koma upp. Og slíkur stjórnarsáttmáli dugar hvergi nærri til að leggja nýjar línur fyrir komandi áratug uppbyggingar. Virðist hins vegar sem báðir flokkarnir ætli að ganga með þann hugmyndafræðilega grundvöll til kosninga. Viðreisn býður fram krafta sína til þess að frjálslynd hugmyndafræði komist aftur til áhrifa. Réttilega má finna samhljóm innan annarra flokka um ákveðna grundvallarþætti sem eru á dagskrá Viðreisnar. Eins og alþjóðlegt samstarf, nýr gjaldmiðill, umhverfismál, mannréttindi, umbætur á sjávarútvegskerfinu og varðstöðu um velferð. Það er mat Viðreisnar að leiðin til að ryðja hindrunum úr vegi og gefa atvinnulífinu kost á að hlaupa hraðar þurfi að beita sér fyrir grundvallarbreytingum á þjóðarbúskapnum og tengja þær meðal annars nýjum skrefum í alþjóðlegri samvinnu. Það styrkir velferðarkerfið og fjölbreyttari stoðir undir atvinnulífið. Fyrir enn frekari vöxt nýsköpunar skiptir þetta einnig höfuðmáli. Viðreisn hefur ítrekað bent á þá landlægu kerfisvillu sem fylgir gjaldmiðlinum okkar og hvernig sú villa hefur komið niður á heimilum og fyrirtækjum í landinu. Hvernig lífsgæðum er skipt er ekki einkamál sumra. Ekki frekar en að frelsið sé fyrir fáa útvalda, hvað þá stöðugleikinn. Því ef ekkert breytist hér er það á endanum almenningur sem borgar brúsann. Það eru því margar góðar ástæður til að hreyfa við hlutum og gera betur fyrir framtíðina. En ekki síður að vera vakandi gagnvart því að veruleiki veirutímans verði ekki nýttur til að standa vörð um kyrrstöðuna og jafnvel skerða frelsi til athafna og viðskipta til lengri tíma. Tvær grýlur dauðar… Frá því að ég man eftir mér hafa tvær grýlur ráðið umræðum um stjórnarmyndun fyrir kosningar. Annars vegar hefur Sjálfstæðisflokkurinn hrætt frjálslynda kjósendur á miðjunni með hættunni á vinstri stjórn með VG. Hins vegar hefur VG hrætt frjálslynda kjósendur á miðjunni með ógninni af hræðilegri auðvaldsstjórn með Sjálfstæðisflokknum. Nú eru báðar þessar grýlur dauðar af augljósum ástæðum. Það er nýtt. Blessunarlega. …og mýtan farin Fyrir síðustu kosningar varð sú kenning ráðandi að það þyrfti stóran flokk til að skapa festu í stjórnarsamstarfi. Svo fór að meira að segja VG keypti þessa kenningu. Í núverandi stjórnarsamstarfi hefur hins vegar komið í ljós að stærsti flokkurinn hefur verið klofinn og er bæði með og á móti ýmsum veigamiklum grundvallarmálum. Lausagangurinn er mikill. Það sama gildir um borgina þar sem við upplifum þrí- eða fjórklofinn Sjálfstæðisflokk. Mýtan um kjölfestuna er orðið hjóm eitt. Hún er mölbrotin. Í þinginu höfum við séð þessa málefnalegu lausu skrúfu í umræðum um mál eins og þriðja orkupakkann, borgarlínu, Mannréttindadómstól Evrópu og nú síðast sóttvarnarráðstafanir. Hin meinta frelsisást, sem flaggað er korteri fyrir kosningar, hefur síðan legið í dvala allt kjörtímabilið. Í þessari stjórnarsambúð hafa þingmenn Sjálfstæðisflokksins greitt atkvæði gegn einföldum en skýrum frelsismálum. Þeir hafa kosið gegn auknu kvenfrelsi með breytingum á lögum um þungunarrof, kosið gegn frelsi um mannanöfn, gegn auknu frelsi í lausasölu tiltekinna lyfja, gegn því að frelsi markaðarins ráði verði aflaheimilda og gegn því að grynnka á biðlistum fyrir liðskiptaaðgerðir og aðrar sérfræðiþjónustu, með samvinnu við sjálfstætt starfandi heilbrigðisfólk. Líkt og biðlistar séu að verða að lífsstíl þessarar ríkisstjórnar. Það getur verið að Sjálfstæðisþingmenn telji að aflátsbréf þeirra í Morgunblaðið hafi einhverja þýðingu fyrir frelsið. Það er mikill misskilningur. Það gerir hins vegar rauði takkinn á Alþingi sem er orðinn þeim að góðu kunnur. Þar er andstöðuna við frelsið helst að finna. Það sama gildir um Vinstri græn sem hafa sýnt grátlegt metnaðarleysi og meðalmennsku þegar kemur að umhverfis- og loftslagsmálum í stjórnarsamstarfinu. Réttlætingin á þessari kúvendingu og tvískinnungshætti stjórnarflokkana er sögð málamiðlun, sem er lítið annað en kyrrstaða og óbreytt ástand um kunnuglega hagsmuni. Til viðbótar þessum tvískinnungshætti varpar þetta kjörtímabil nú skýru ljósi á þann nýja veruleika í pólitíkinni að stærsti flokkurinn er ekki lengur sjálfkrafa forsenda fyrir málefnalegri festu. Sú kenning heyrir sögunni til, hafi hún á annað borð verið sönn. Það er augljós breyting. Mýtur hafa því verið brotnar og gamalkunnugar grýlur eru dauðar. Steindauðar. Mikið vatn á vissulega eftir að renna til sjávar áður en kemur að stjórnarmyndun að ári. Það er deginum ljósara. En svona blasir myndin við mér í dag í sunnudagspælingum yfir pottunum. Höfundur er formaður Viðreisnar.
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun