Erlent

Fólkið sem WHO vill að verði bólusett fyrst

Kristín Ólafsdóttir og Birgir Olgeirsson skrifa
Heilbrigðisstarfsfólk sem er í mikilli smithættu er ætíð efst á forgangslista í bólusetningu fyrir kórónuveirunni.
Heilbrigðisstarfsfólk sem er í mikilli smithættu er ætíð efst á forgangslista í bólusetningu fyrir kórónuveirunni. Vísir/Vilhelm

Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) birti í október ráðgefandi lista yfir þá hópa sem ættu að vera í forgangi við bólusetningu fyrir kórónuveirunni. Settar eru fram þrjár sviðsmyndir, sem eru mismunandi eftir því hvernig staðan er á faraldrinum hverju sinni. Heilbrigðisstarfsmenn sem teljast í mikilli smithættu eru efstir á forgangslistanum í öllum tilfellum.

Miklar vendingar hafa orðið í bóluefnismálum í vikunni. Lyfjafyrirtækið Pfizer tilkynnti í fyrradag að bóluefni sem það hefur verið með í þróun veiti 90 prósent vörn gegn veirunni. Efnið virðist öruggt og vonir eru bundnar við að hægt verði að gefa fyrstu skammtana strax um áramótin.

Ítarlegar leiðbeiningar WHO

En hverjir munu fá bóluefni fyrst? Framlínustarfsfólk og fólk í áhættuhópum vegna undirliggjandi sjúkdóma hefur hingað til helst verið nefnt til sögunnar í þeim efnum. Fleiri starfsstéttir og áhættuhópar ættu þó einnig að njóta forgangs í bólusetningu, að mati Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar. 

Í leiðarvísi WHO sem birtur var í október má finna afar ítarlegar leiðbeiningar um ýmsa þætti bólusetningar fyrir veirunni, sem mælt er með að ríki styðjist við þegar öruggt bóluefni hefur litið dagsins ljós.

Áréttað er að enn sé ekkert bóluefni komið fram sem hægt sé að mæla með til notkunar á þeim tíma sem leiðarvísirinn var ritaður, 7. október síðastliðinn – og sú staða er óbreytt nú.

Pfizer-bóluefnið er eitt rúmlega tíu efna sem eru á lokastigi prófana.Jakub Porzycki/NurPhoto/Getty

Þá leggur stofnunin áherslu á að skjalið beri einungis að nota til skipulagningar. WHO setur forgangsröðun sína jafnframt fram að því gefnu að bóluefnið sem notað er hafi öll tilskilin leyfi og uppfylli lágmarkskröfur.

Stofnunin miðar forgangsröðun sína við þrjár sviðsmyndir: Í fyrsta lagi að samfélagssmit sé í gangi, í öðru lagi stöku smit eða hópsýkingar og í þriðja lagi ekkert smit. Sviðsmyndunum er svo skipt í þrjú stig, eftir því hversu mikið bóluefni er til ráðstöfunar:

  • Stig I: Mjög takmarkað, skammtar til fyrir 1-10% þjóðar
  • Stig II: Takmarkað, skammtar til fyrir 11-20% þjóðar
  • Stig III: Í meðallagi, skammtar til fyrir 21-50% þjóðar

Fyrsta sviðsmynd

Lítum nú á forgangsröðun sem WHO leggur til miðað við fyrstu sviðsmyndina, þ.e. þegar miðað er við samfélagssmit.

Stig I:

  • Heilbrigðisstarfsmenn sem eru í mikilli eða mjög mikilli smithættu.
  • Fólk sem skilgreint er í áhættuhópi vegna aldurs. Aldursviðmiðið skuli hvert ríki ákveða fyrir sig.

Stig II:

  • Eldri einstaklingar sem ekki falla undir áðurnefnda hópinn.
  • Einstaklingar sem teljast í áhættuhópi með tilliti til alvarlegra sjúkdóma eða dauða, vegna undirliggjandi sjúkdóma á borð við hjarta- og æðasjúkdóma, lungnasjúkdóma, sykursýki og offitu eða annarra kvilla.
  • Þjóðfélagshópar sem teljast í áhættuhópi með tilliti til alvarlegra sjúkdóma eða dauða, til dæmis hópar sem mismunað er vegna kynþáttar, kyns, trúar eða kynferðis; fatlað fólk, sárafátækt fólk, heimilislausir og flóttamenn.
  • Heilbrigðisstarfsmenn sem sinna bólusetningum.
  • Kennarar og starfsfólk skóla sem teljast framlínustarfsmenn, til dæmis leikskólakennarar og kennarar barna sem erfitt er að kenna í fjarkennslu eða að uppfylltum fjarlægðarmörkum.

Stig III:

  • Aðrir kennarar og starfsfólk skóla.
  • Aðrir framlínustarfsmenn utan heilbrigðisstétta, til dæmis lögreglumenn og starfsmenn í matvælaiðnaði.
  • Ófrískar konur.
  • Heilbrigðisstarfsfólk sem telst í lítilli til miðlungs smithættu.
  • Starfsmenn við framleiðslu á bóluefni.
  • Þjóðfélagshópar og starfsstéttir sem lifa eða starfa þar sem erfitt getur verið að halda fjarlægðarmörk og teljast þannig í meiri smithættu en aðrir, til dæmis fangar, íbúar á heimavistum og í fátækrahverfum, heimilislausir. Þessa hópa skilgreini hvert ríki fyrir sig.

„Framlínuferðalangar“ efstir á lista

Forgangsröðunin er afar svipuð í annarri sviðsmyndinni, þ.e. þar sem búið er við stöku smit eða hópsýkingar. Þar er til dæmis miðað við sömu tvo hópana á stigi I og í fyrstu sviðsmyndinni.

Eini munurinn lýtur að því að einblínt verði á þessa hópa á skilgreindum áhættusvæðum, þ.e. þar sem smit er mikið eða gert er ráð fyrir að verði mikið. Einnig er miðað við að geyma þurfi neyðarforða af bóluefninu strax á stigi I, ef ske kynni að upp komi alvarleg hópsýking.

Forgangsröðun þriðju sviðsmyndarinnar, þar sem miðað er við engin smit, er nokkuð frábrugðin hinum tveimur. Þar er enda aðallega horft til þess að koma í veg fyrir að smit berist inn í landið.

Enn eru heilbrigðisstarfsmenn í mikilli smithættu efstir á forgangslistanum en með þeim á stigi I eru „framlínuferðalangar“ (e. essential travellers), sem eiga á hættu að smitast í útlöndum og bera veiruna inn í landið, til dæmis námsmenn, farandverkamenn, fólk í viðskiptaerindum og hjálparstarfsmenn. Því er beint til hvers ríkis fyrir sig að skilgreina þessa „framlínuferðalanga“ sérstaklega. Efstir á forgangslistanum eru einnig starfsmenn við landamæraskimun og fólk sem sinnir „viðbragði við faraldrinum“.

Þess má geta að fréttastofa spurði heilbrigðisráðherra hvort komið yrði á bólusetningarskyldu á Íslandi vegna kórónuveirunnar. Ráðherra telur ólíklegt að sú leið verði farin.

„Við erum þannig samfélag að við viljum byggja á hvatningu miklu frekar en skyldu," sagði Svandís Svavarsdóttir, heilbrigðisráðherra.


Tengdar fréttir

Aðgengi Íslands að bóluefni Pfizer tryggt

Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins undirritaði í dag samning við lyfjafyrirtækið Pfizer um kaup á 200 milljónum skammta af bóluefni fyrirtækisins við Covid-19.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×