Loftbrú eru loftfimleikar með almannafé Björn Leví Gunnarsson skrifar 11. september 2020 10:30 Hin svokallaða Loftbrú, eða niðurgreiðsla á flugfargjöldum fyrir íbúa sem búa ákveðið langt frá höfuðborgarsvæðinu, er gríðarleg sóun á almannafé. Það sem meira er: Það er ekkert sem tryggir að Loftbrúin fljúgi ofan í vasa almennings. Loftbrúin er yfirleitt útskýrð á þann hátt að hún geri fólki auðveldara að sækja þá þjónustu sem það þarfnast til höfuðborgarsvæðisins. Hið augljósa er hins vegar að Loftbrúin er í raun bara styrkur til flugfélaga innanlands. Það er þannig ekkert í hendi um að niðurgreiðslan gagnist farþegum. Allar líkur eru þess vegna á, til lengri tíma, að miðaverð hækki einfaldlega um þá upphæð sem er niðurgreidd af ríkinu, nákvæmlega eins og húsaleigubætur hækka leiguverð. Flugfélög innanlands eiga vissulega við vanda að etja. Það er hins vegar margt hægt að gera til þess að minnka kostnað fyrir flugfélögin áður en ríkið kemur með mótframlag á miðakaupum. Smári McCarthy fór vel yfir atriði sem væri hægt að huga að fyrst; svo sem „óeðlilegum kostnaði við eftirlit, leyfisveitingum, þungum lendingargjöldum, stöðugjöldum, flugleiðsögugjöldum, og svo jafnvel að aðlaga virðisaukaskatt og annað.“ Völdin heim í hérað Þegar þetta mál var afgreitt í gegnum fjárlög kom fram að einn og hálfur milljarður á ári ætti að fara í þetta þegar allt kæmi til alls. Ég spurði strax: Af hverju er þessi eini og hálfi milljarður ekki notaður til þess að byggja upp aðstöðu um allt land til þess að geta sinnt þeirri þjónustu í heimabyggð sem fólk leitar eftir á höfuðborgarsvæðinu? Af hverju er verið að ýta undir miðstýringu frá suðvesturhorninu enn einu sinni? Af hverju bjóða hinir sjálfskipuðu „landsbyggðarflokkar“ landsmönnum upp á þetta? Þessir flokkar hafa verið við stjórn meira og minna alltaf - og hver er niðurstaðan? Núverandi ástand. Viljum við að núverandi ástand sé flöskuháls á höfuðborgarsvæðinu? Nú þegar þetta mál er að komast til framkvæmda er búist við að kostnaðurinn verði um 600 milljónir á ári. Niðurgreiddar ferðir eru ekki eins margar og reiknað var með í upphafi, án þess að við höfum fengið að sjá rökstuðning fyrir því, ekki frekar en upphaflega áætlaðan fjölda ferða. Hvað sem því líður stendur eftir sú staðreynd að það má gera þó nokkuð fyrir 600 milljónir á ári í uppbyggingu þjónustuinnviða. Við verðum að fara að hugsa byggðamál upp á nýtt. Hvaða þjónusta er nauðsynleg í heimabyggð eða innan hvers atvinnusvæðis? Hvað þarf að gera til þess að auka þá þjónustu og gera hana skilvirkari? Í stað þess að sætta sig bara við þá þróun sem hefur orðið þá þurfum við að spyrja okkur hvað þarf að gera til þess að geta gert þetta betur. Píratar hafa spurt sig að því oft og mörgum sinnum og svörin eru fjölmörg. Mikilvægasta svarið felst í því að sveitarfélög eru alla jafna undirfjármögnuð miðað við þá þjónustu sem þeim er gert að sinna samkvæmt lögum. Það þarf að laga - og ekki bara með því að hækka tekjuskattsútsvar eða setja meira í einhvern jöfnunarsjóð sveitarfélaga. Vandinn er djúpstæðari en svo. Núverandi kerfi hvetur nefnilega til ákveðinnar uppbyggingarstefnu sem er hvorki sjálfbær né holl fyrir sveitarfélögin. Verið rík, búið stórt og ekki biðja um neitt Í dag fá sveitarfélögin tekjur í gegnum tekjuskatt einstaklinga og með fasteignagjöldum. Önnur gjöld eru nefskattar sem renna beint í ákveðin verkefni eins og holræsagjald, leikskólagjöld og þess háttar. Til þess að sinna almennum lögbundum verkefnum eins og rekstri grunnskóla hafa sveitarfélög bara útsvar og fasteignagjöld. Það þýðir að sveitarfélagið vill helst að þau sem búa í sveitarfélaginu hafi sem hæstar tekjur og búi í stórum húsum - en þiggi ekki þjónustu af sveitarfélaginu. Það þýðir líka að einu tekjurnar sem sveitarfélögin hafa af atvinnustarfsemi eru gjöld af því húsnæði sem sú atvinnustarfsemi notar. Þess vegna er stóriðjan svo mikilvæg víða, það er mikil búbót að fá risastórt húsnæði þó störfin sem eru þar á bak við séu fá. Fasteignagjöldin eru há en vinnustaðurinn þarf hins vegar hlutfallslega litla þjónustu frá sveitarfélaginu á móti. Allir hljóta að sjá hvað þetta eru óheilbrigðir hvatar til atvinnuuppbyggingar Loftbrú ekki lausnin Lausnin er fjölbreyttara útsvar sveitarfélaga. Að sveitarfélög fái útsvarshlutfall af virðisaukaskatti, fjármagnstekjum og fyrirtækjaskatti. Það myndi þýða að sveitarfélög fengju tekjur af starfsemi fyrirtækja sem eru ekki einu sinni með höfuðstöðvar í viðkomandi sveitarfélagi. Það myndi þýða að ferðamenn sem versla mjólk í búðinni borga útsvar til sveitarfélagsins. Það myndi þýða að atvinnuþróun sveitarfélaga myndi taka stakkaskiptum þar sem fleiri og smærri fyrirtæki myndu skila meiru til nærsamfélagsins en færri og stærri. Afleiðingin af því væri betri þjónusta og minni þörf á flugi til höfuðborgarinnar eftir miðstýrðu þjónustunni. Kannski er það þess vegna sem sú leið var ekki farin. Kannski vilja þessir plat-landsbyggðarflokkar bara geta flogið fram og til baka út á land? Nýta sér skort á þjónustu sem afsökun fyrir því að styrkja flugið, í staðinn fyrir að efla þjónustu um allt land? Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Byggðamál Alþingi Björn Leví Gunnarsson Fréttir af flugi Mest lesið „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Sjá meira
Hin svokallaða Loftbrú, eða niðurgreiðsla á flugfargjöldum fyrir íbúa sem búa ákveðið langt frá höfuðborgarsvæðinu, er gríðarleg sóun á almannafé. Það sem meira er: Það er ekkert sem tryggir að Loftbrúin fljúgi ofan í vasa almennings. Loftbrúin er yfirleitt útskýrð á þann hátt að hún geri fólki auðveldara að sækja þá þjónustu sem það þarfnast til höfuðborgarsvæðisins. Hið augljósa er hins vegar að Loftbrúin er í raun bara styrkur til flugfélaga innanlands. Það er þannig ekkert í hendi um að niðurgreiðslan gagnist farþegum. Allar líkur eru þess vegna á, til lengri tíma, að miðaverð hækki einfaldlega um þá upphæð sem er niðurgreidd af ríkinu, nákvæmlega eins og húsaleigubætur hækka leiguverð. Flugfélög innanlands eiga vissulega við vanda að etja. Það er hins vegar margt hægt að gera til þess að minnka kostnað fyrir flugfélögin áður en ríkið kemur með mótframlag á miðakaupum. Smári McCarthy fór vel yfir atriði sem væri hægt að huga að fyrst; svo sem „óeðlilegum kostnaði við eftirlit, leyfisveitingum, þungum lendingargjöldum, stöðugjöldum, flugleiðsögugjöldum, og svo jafnvel að aðlaga virðisaukaskatt og annað.“ Völdin heim í hérað Þegar þetta mál var afgreitt í gegnum fjárlög kom fram að einn og hálfur milljarður á ári ætti að fara í þetta þegar allt kæmi til alls. Ég spurði strax: Af hverju er þessi eini og hálfi milljarður ekki notaður til þess að byggja upp aðstöðu um allt land til þess að geta sinnt þeirri þjónustu í heimabyggð sem fólk leitar eftir á höfuðborgarsvæðinu? Af hverju er verið að ýta undir miðstýringu frá suðvesturhorninu enn einu sinni? Af hverju bjóða hinir sjálfskipuðu „landsbyggðarflokkar“ landsmönnum upp á þetta? Þessir flokkar hafa verið við stjórn meira og minna alltaf - og hver er niðurstaðan? Núverandi ástand. Viljum við að núverandi ástand sé flöskuháls á höfuðborgarsvæðinu? Nú þegar þetta mál er að komast til framkvæmda er búist við að kostnaðurinn verði um 600 milljónir á ári. Niðurgreiddar ferðir eru ekki eins margar og reiknað var með í upphafi, án þess að við höfum fengið að sjá rökstuðning fyrir því, ekki frekar en upphaflega áætlaðan fjölda ferða. Hvað sem því líður stendur eftir sú staðreynd að það má gera þó nokkuð fyrir 600 milljónir á ári í uppbyggingu þjónustuinnviða. Við verðum að fara að hugsa byggðamál upp á nýtt. Hvaða þjónusta er nauðsynleg í heimabyggð eða innan hvers atvinnusvæðis? Hvað þarf að gera til þess að auka þá þjónustu og gera hana skilvirkari? Í stað þess að sætta sig bara við þá þróun sem hefur orðið þá þurfum við að spyrja okkur hvað þarf að gera til þess að geta gert þetta betur. Píratar hafa spurt sig að því oft og mörgum sinnum og svörin eru fjölmörg. Mikilvægasta svarið felst í því að sveitarfélög eru alla jafna undirfjármögnuð miðað við þá þjónustu sem þeim er gert að sinna samkvæmt lögum. Það þarf að laga - og ekki bara með því að hækka tekjuskattsútsvar eða setja meira í einhvern jöfnunarsjóð sveitarfélaga. Vandinn er djúpstæðari en svo. Núverandi kerfi hvetur nefnilega til ákveðinnar uppbyggingarstefnu sem er hvorki sjálfbær né holl fyrir sveitarfélögin. Verið rík, búið stórt og ekki biðja um neitt Í dag fá sveitarfélögin tekjur í gegnum tekjuskatt einstaklinga og með fasteignagjöldum. Önnur gjöld eru nefskattar sem renna beint í ákveðin verkefni eins og holræsagjald, leikskólagjöld og þess háttar. Til þess að sinna almennum lögbundum verkefnum eins og rekstri grunnskóla hafa sveitarfélög bara útsvar og fasteignagjöld. Það þýðir að sveitarfélagið vill helst að þau sem búa í sveitarfélaginu hafi sem hæstar tekjur og búi í stórum húsum - en þiggi ekki þjónustu af sveitarfélaginu. Það þýðir líka að einu tekjurnar sem sveitarfélögin hafa af atvinnustarfsemi eru gjöld af því húsnæði sem sú atvinnustarfsemi notar. Þess vegna er stóriðjan svo mikilvæg víða, það er mikil búbót að fá risastórt húsnæði þó störfin sem eru þar á bak við séu fá. Fasteignagjöldin eru há en vinnustaðurinn þarf hins vegar hlutfallslega litla þjónustu frá sveitarfélaginu á móti. Allir hljóta að sjá hvað þetta eru óheilbrigðir hvatar til atvinnuuppbyggingar Loftbrú ekki lausnin Lausnin er fjölbreyttara útsvar sveitarfélaga. Að sveitarfélög fái útsvarshlutfall af virðisaukaskatti, fjármagnstekjum og fyrirtækjaskatti. Það myndi þýða að sveitarfélög fengju tekjur af starfsemi fyrirtækja sem eru ekki einu sinni með höfuðstöðvar í viðkomandi sveitarfélagi. Það myndi þýða að ferðamenn sem versla mjólk í búðinni borga útsvar til sveitarfélagsins. Það myndi þýða að atvinnuþróun sveitarfélaga myndi taka stakkaskiptum þar sem fleiri og smærri fyrirtæki myndu skila meiru til nærsamfélagsins en færri og stærri. Afleiðingin af því væri betri þjónusta og minni þörf á flugi til höfuðborgarinnar eftir miðstýrðu þjónustunni. Kannski er það þess vegna sem sú leið var ekki farin. Kannski vilja þessir plat-landsbyggðarflokkar bara geta flogið fram og til baka út á land? Nýta sér skort á þjónustu sem afsökun fyrir því að styrkja flugið, í staðinn fyrir að efla þjónustu um allt land? Höfundur er þingmaður Pírata.
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun