Skoðun

Ekkert svigrúm fyrir „vandræðagemsann“

Ingólfur Sigurðsson skrifar
„Fótbolti er ekki fyrir konur, ekki frekar en fyrir homma, og hvað þá geðsjúklinga.“ – höf. óþekktur.

Sástu fréttina í dag? Nei. Líklega ekki. Steven Caulker ætti þó að vera áhugamönnum um enska boltann að góðu kunnur. Hann braust ungur fram á sjónvarsviðið hjá Tottenham og skoraði í sínum fyrsta og eina landsleik fyrir England. Góð byrjun ferilsins gaf falskar vonir um hvað var í vændum því undanfarin ár hafa reynst mögur hjá varnarmanninn stæðilega. Hann yfirgaf QPR í desember eftir að hafa komið aðeins fjórum sinnum við sögu það sem af er vetrar. Nú er hann mættur til æfinga hjá Luton, sem leikur í D-deild, og viðbrögð stuðningsmanna félagsins eru flest á neikvæðum nótum.

„Hvað er þessi vandræðagemsi að vilja til okkar?“ spyrja margir þeirra sig.

Og hver ætli ástæðan sé fyrir þessum viðvörunarbjöllum stuðningsmanna? Jú, í júní í fyrra, opinberaði Caulker baráttu sína gegn kvíða og þunglyndi í einlægu viðtali í The Guardian. Þar sagði hann jafnframt frá óhóflegri áfengisneyslu sinni og fjárhættuspilum fram eftir nóttu sem voru aðeins misheppnaðar tilraunir til að deyfa sársaukann innra með honum um stundarsakir. Enga útgönguleið var að finna nema taka eigið líf. Sem betur fer leitaði hann sér hjálpar áður en hann lét til skarar skríða.

Ég þekki það af eigin raun að opinbera eigin glímu við andleg veikindi. Það eru að verða fjögur ár síðan ég kom fram með kvíðaröskun mína í viðtali við Morgunblaðið, en þá hafði ég gert þrjár tilraunir til þess að leika sem atvinnumaður í fótbolta, sem allar enduðu með því að ég sneri aftur til Íslands sökum veikinda.

Frá þeim tíma hef ég haldið áfram að leika fótbolta í næstefstu deild á Íslandi. Það var meðvituð ákvörðun að færa mig niður um þrep – ég vildi fá aukið svigrúm til þess að takast á við sjálfan mig. Samhliða fótboltanum hef ég haldið marga tugi fyrirlestra um reynslu mína og geðheilbrigði almennt. Áhugann á slíkum erindum hef ég fengið alls staðar frá, ekki aðeins í fótboltaheiminum, heldur einnig í grunn- og menntaskólum og ýmsum stofnunum.

Einn fyrirlesturinn vakti meiri athygli en aðrir. Það var sá sem ég hélt á vel heppnuðu málþingi um andlega líðan íþróttamanna á vegum HR, ÍSÍ og KSÍ árið 2015. Fyrirlestrinum var gerð góð skil í fjölmiðlum en hann má sjá í heild sinni á Vimeo. Í kjölfarið hvatti ég bæði ÍSÍ og KSÍ til þess að ræða þetta málefni frekar vegna þess að fordómar eða fáfræði á andlegum sjúkdómum á ekki að koma í veg fyrir að iðkendur geti stundað sína íþrótt. Ég bauðst meira að segja til þess að hjálpa með einhverju móti, ef þess væri óskað. Ég hef hvorki heyrt frá sérsamböndunum né orðið var við að þau hafi gert málefninu nokkur skil.

Á sama tíma hef ég öðlast mikla reynslu af því hvernig það er að vera í fótbolta á Íslandi og hafa opinberað andleg veikindi. Það er meira en að segja það að gefa höggstað á sér í samfélagi íþrótta sem er því miður ekki samstiga öðrum stéttum samfélagsins.

Allir íþróttamenn kannast við að vilja ekki sýna veikleikamerki. Við viljum bæta okkur, njóta trausts, vera valin í liðið, verða best, verða fyrirmyndir. Ég hjó strax eftir því að viðmótið breyttist eftir að ég sagði sögu mína. Það var settur ákveðinn fyrirvari við mig. Ég upplifði það dálítið eins og ég nyti ekki fulls trausts. Kannski hafði frásögnin hreyft við karllægum gildum fótboltans. Á maður ekki annars að fara allt á hnefunum?

Ég hef skipt um lið á hverju ári síðan 2014 og notið leiðsagnar fjögurra þjálfara. Allir fóru þeir með sömu möntruna við mig um meint þekkingarleysi sitt á geðsjúkdómum. Þeir yrðu bara að viðurkenna að þeir þekktu einfaldlega ekki til geðsjúkdóma eins og kvíðaröskunar eða þunglyndis. Reyndar veit ég ekki hvað stóð í vegi þeirra að sækja sér þá vitneskju. Ef maður er fáfróður um slíkt er það ekki nema einu gúgli í burtu.

Fáfræðin ein elur af sér fordóma og stundum gerist það án þess að maður átti sig sérstaklega á því.

Í fyrrasumar var efsta fréttin á Vísi einn daginn um hvernig ég brást ókvæða við skiptingu í leik. Með fréttinni fylgdi myndband þar sem sést hvernig ég missti stjórn á skapi mínu og henti vatnsbrúsa í jörðina af öllu afli. Sama kvöld fékk ég skilaboð frá þjálfaranum um að uppákoman hafi verið svo alvarleg að ég skyldi ekki mæta aftur á æfingu nema hann segði annað. Í samtali við aðstoðarþjálfara liðsins kvað hann, alveg óbeðinn, upp dóm um hegðun mína sem hann sagði „varða svo við að vera alvarleg geðröskun“.

Ég mætti aldrei aftur á æfingu hjá félaginu og stjórn knattspyrnudeildar kaus að verja ekki rétt samningsbundins leikmanns. Stjórnin vísaði mér af félagssvæðinu nokkrum vikum seinna að beiðni þjálfaranna þegar ég hafði mætt til að styðja við bakið á liðinu.

Það var eflaust áhrifaþáttur í ákvörðun félagsins að sumarið áður hafði ég komist í fjölmiðla vegna viðskilnaðar míns við annað lið. Ég var tekinn á fund með stjórnarmanni þar sem mér var tjáð að ég mætti yfirgefa félagið vegna þess að ég hafi verið til vandræða í hópnum. Það rímaði ekki við upplifun mína og margir liðsfélagar mínir tóku undir það. Þegar ég fór fram á að málið yrði tekið upp innan hópsins með þjálfara liðsins var það ekki til umræðu.

„Þú ert nú meiri helvítis geðsjúklingurinn,“ missti stjórnarmaður út úr sér við mig áður en hann bætti við. „Ég meinti það ekki þannig, sko ...“

Góður maður, sem þjálfar á Íslandi, sagði raunsær við mig eftir uppákomu síðasta sumars að þegar ég hafi opinberað andleg veikindi mín hafi ferli mínum á Íslandi þar með verið gott sem lokið. Veikleikamerkið væri of stórt. Sama hvað kæmi upp á, það yrði alltaf mitt hlutskipti að lúta í lægra haldi. Um mig yrði efast. Það væri ég sem þyrfti alltaf að synda á móti straumnum. Ég get ekki annað en gert orð hans að mínum eftir upplifanir mínar.

Í viðtalinu við Caulker er greinilegt að jafnvel á einu af stærstu sviðum fótboltans, þar sem fjárhæðirnar sem flæða um gætu fætt heimsálfu í hungursneið, er ekkert svigrúm fyrir andleg veikindi. „Það sýndi enginn skilning á því sem ég var að glíma við. Fótboltinn er ekki í stakk búinn að takast á við andleg veikindi. Kannski er það að breytast en yfirleitt eru meðferðarúrræðin hvergi að finna.“

„Vandræðagemsinn“ Caulker hefur verið á flakki á milli liða frá því að veikindin knúðu dyra. Hann nær hvergi að finna stöðugleika, samastað þar sem honum er tekið eins og hann er. Þar sem unnið er með honum, ekki gegn honum. Þar sem hindrunum er rutt úr vegi fyrir lausnum.

Og það er það sem fótboltinn þarf. Lausnir. Það á aldrei að vera háð geðslagi hvers þjálfara hvernig unnið er með iðkanda sem glímir við andleg veikindi. Þegar leikmaður tognar aftan í læri fer hann til sjúkraþjálfara. Stjórnarmaður með enga þekkingu á sjúkraþjálfun ákveður ekki hvað skuli gera. Ekkert frekar en þjálfarinn. Það er ekki verið að hanka menn til framtíðar á því að hafa meiðst. Viðkomandi nær sér góðum af meiðslunum og mætir síðan tvíefldur til baka. Það sama ætti að gilda um andleg veikindi.

Andleg veikindi eru hluti af íþróttum, rétt eins og lífinu sjálfu, og það skal enginn þurfa að bera einhverja grímu til þess að passa inn í aldagamlan og stórbrenglaðan ramma um hvernig hinn fullkomni íþróttamaður skuli vera. Því fyrr sem sérsamböndin og félögin grípa til raunverulegra aðgerða, því fyrr munu fordómarnir sem ríkja í þessum málaflokki mást út úr íþróttahreyfingunni hér á landi.


Tengdar fréttir

Ungir karlmenn sem vilja deyja

Við erum merktir sama liðinu, við erum allir liðsfélagar, og hvað sem bjátar á, þá skulum við standa uppi sem sigurvegarar.




Skoðun

Skoðun

BRCA

Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar

Sjá meira


×