Þess vegna vantreystir þjóðin Alþingi Þröstur Ólafsson skrifar 27. nóvember 2015 07:00 Þjóðir vinna stríð eða tapa þeim. Þar fær enginn önnur verðlaun. List stjórnmálanna er hins vegar þríþætt. Hún liggur í sókn, tilslökun og síðan í málamiðlun. Stjórnmálamenn í lýðræðisríki sem leggja mál þannig upp að málamiðlun sé útilokuð, lenda óhjákvæmilega í átökum og að jafnaði gera þeir meiri óskunda en gagn. Í ríkisstjórn Jóhönnu bar mikið á heilagri sannfæringu einstakra alþingismanna, sem ekki þoldi neinn afslátt, enda voru lyktir þeirrar ríkisstjórnar heldur snautlegar. Þótt hrunið hafi vissulega átt sér erlenda tilsvörun, var það engu að síður íslensk hönnun. Það voru ekki bara bankamennirnir sem biluðu heldur brást einnig stjórnmálakerfi okkar. Alþingi, kjarni kerfisins, skarst úr leik, og áfallið lét ekki á sér standa. Heimssagan hermir að pólitísk stóráföll megi oft rekja til bresta í stjórnmálakerfi eða menningu. Þegar ríkisstjórnir og þjóðþing verða ofurseld blindri hugmyndafræði eða trúarórum, sem leyfa hvorki tilslökun né málamiðlun, er ófarnaður á næsta leiti. Öfgafyllsta dæmi slíks ástands er saga Þýskalands á fyrri helmingi síðustu aldar. Við Íslendingar flæktumst einnig í hugmyndafræðilegar hafvillur á áratugnum fyrir hrunið. Hugmyndafræði nýfrjálshyggjunnar, sem var stýrikerfi stjórnvalda, opnaði allar gáttir fyrir hyggjulitlum bankamönnum og gróðabröllurum. Því fór sem fór. Þjóðverjar kölluðu hafvillu sína Þýsku leiðina. Íslendingar töluðu um Íslensku útrásina, sem rakin var til víkinganna. Þar væri á ferð arfgeng, þjóðleg snilligáfa, sem aðrar þjóðir mættu taka sér til fyrirmyndar. Hvorug þjóðin sá hvílík hélog þær eltu og enduðu báðar í hruni, sín á hvorum tíma. Átök um almannahagsmuni Pólitískt upplausnarástand á líka upptök sín í illrjúfanlegum tengslum voldugra hagsmunahópa við stjórnmálin. Í þróunarferli flestra Evrópuríkja má finna lengri og skemmri tímabil, þar sem sérhagsmunir einstakra stétta eða þjóðfélagshópa mótuðu stefnu landstjórnarinnar. Oftast endaði það í stórátökum, þegar sérhagsmunir verndaðir af ríkisvaldinu rákust á almannahagsmuni, sem landslýður reyndi að ná fram. Hér nægir að nefna almennan og jafnan kosningarétt en einnig pólitískt varin forréttindi, einkum og sér í lagi skattaleg og viðskiptaleg. Það þurfti tvær heimsstyrjaldir til að brjóta niður ofurvöld iðnaðarbarónanna við Ruhr og prússnesku Júnkeranna. Keimlíkt ástand, þó á míní mælikvarða, þekkjum við Íslendingar. Sjávarútvegur og landbúnaður hafa í gegnum pólitísk völd sín geirneglt sérhagsmuni sína, sem ósjaldan ganga í berhögg við almannahagsmuni. Landbúnaðinum leyfist að halda þjóðinni í bóndabeygju offramleiðslu, innflutningshafta, eftirlitslausra styrkja og örlátra niðurgreiðslna. Óþarfi er að ræða skattaleg forréttindi útgerðarmanna við nánast ókeypis nýtingu fiskimiðanna og lagalega varið fjárfestingabann útlendinga. Því má einnig bæta við að Íslendingar búa enn við ójafnan kosningarétt, þótt hann sé orðinn almennur. Íslensk stjórnmál eru enn gegnsýrð af forréttindum auðlindaatvinnuvega og dreifbýlis. Alþingi og skipulagðir sérhagsmunir Pólitíska óreiðu má einnig rekja til vanhæfi þeirra sem sitja á þingi. Sagnfræðingar sumir telja sig geta rakið ofstopann sem leiddi til ofbeldis og hryðjuverka frönsku byltingarinnar til skorts á praktískri menntun og reynslu meðlima franska þjóðþingsins. Meðlimir þess voru ýmist stofuspekingar og hugmyndafræðingar en í besta falli lögfræðingar. Þarna voru hópar ófyrirleitinna málflutningsmanna úr dreifbýlinu og margs konar undanvillingar úr forréttindahópum samfélagsins. Þingið komst að þeirri niðurstöðu, að til að koma á réttlátu samfélagi þyrfti að afhenda lægstu stéttunum öll völd. Þær nýttu þau síðan til að útrýma eignarréttinum að mestu og afmáðu þar með eina mikilvægustu forsendu frelsisins. Þótt við Íslendingar höfum aldrei gengið í gegnum viðlíka tíma, þá er því ekki að neita, að Alþingi virðist einnig ofsetið af fólki sem lítið erindi á þangað. Alþingi þarf að vera staður opinnar rökræðu, pólitískra skoðanaskipta og þroskaðra viðhorfa. Þess í stað er Alþingi í alltof ríkum mæli staður þar sem fulltrúar skipulagðra sérhagsmuna, í fylgd gaumlausra meðhlaupara, ráða ferðinni. Umræða, sem ber öll einkenni þess, að stór hluti þingmanna telji sig skuldbundinn til að halda uppi vörnum og sókn fyrir sérhagsmuni auðlindarekenda í andstöðu við almannahagsmuni, kallar fram óvægnar andstæður og skörp átök. Þar af leiðandi glatar þingið hæfni sinni til að geta laðað fram pólitíska samfylgd, búið til málamiðlun, staðið undir nafni sem pólitísk samkoma allrar þjóðarinnar, ekki bara samtaka auðlindarekenda til sjávar og sveita. Þetta er alvarleg brotalöm í stjórnmálakerfi okkar. Þess vegna vantreystir þjóðin Alþingi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Ólafsson Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Þjóðir vinna stríð eða tapa þeim. Þar fær enginn önnur verðlaun. List stjórnmálanna er hins vegar þríþætt. Hún liggur í sókn, tilslökun og síðan í málamiðlun. Stjórnmálamenn í lýðræðisríki sem leggja mál þannig upp að málamiðlun sé útilokuð, lenda óhjákvæmilega í átökum og að jafnaði gera þeir meiri óskunda en gagn. Í ríkisstjórn Jóhönnu bar mikið á heilagri sannfæringu einstakra alþingismanna, sem ekki þoldi neinn afslátt, enda voru lyktir þeirrar ríkisstjórnar heldur snautlegar. Þótt hrunið hafi vissulega átt sér erlenda tilsvörun, var það engu að síður íslensk hönnun. Það voru ekki bara bankamennirnir sem biluðu heldur brást einnig stjórnmálakerfi okkar. Alþingi, kjarni kerfisins, skarst úr leik, og áfallið lét ekki á sér standa. Heimssagan hermir að pólitísk stóráföll megi oft rekja til bresta í stjórnmálakerfi eða menningu. Þegar ríkisstjórnir og þjóðþing verða ofurseld blindri hugmyndafræði eða trúarórum, sem leyfa hvorki tilslökun né málamiðlun, er ófarnaður á næsta leiti. Öfgafyllsta dæmi slíks ástands er saga Þýskalands á fyrri helmingi síðustu aldar. Við Íslendingar flæktumst einnig í hugmyndafræðilegar hafvillur á áratugnum fyrir hrunið. Hugmyndafræði nýfrjálshyggjunnar, sem var stýrikerfi stjórnvalda, opnaði allar gáttir fyrir hyggjulitlum bankamönnum og gróðabröllurum. Því fór sem fór. Þjóðverjar kölluðu hafvillu sína Þýsku leiðina. Íslendingar töluðu um Íslensku útrásina, sem rakin var til víkinganna. Þar væri á ferð arfgeng, þjóðleg snilligáfa, sem aðrar þjóðir mættu taka sér til fyrirmyndar. Hvorug þjóðin sá hvílík hélog þær eltu og enduðu báðar í hruni, sín á hvorum tíma. Átök um almannahagsmuni Pólitískt upplausnarástand á líka upptök sín í illrjúfanlegum tengslum voldugra hagsmunahópa við stjórnmálin. Í þróunarferli flestra Evrópuríkja má finna lengri og skemmri tímabil, þar sem sérhagsmunir einstakra stétta eða þjóðfélagshópa mótuðu stefnu landstjórnarinnar. Oftast endaði það í stórátökum, þegar sérhagsmunir verndaðir af ríkisvaldinu rákust á almannahagsmuni, sem landslýður reyndi að ná fram. Hér nægir að nefna almennan og jafnan kosningarétt en einnig pólitískt varin forréttindi, einkum og sér í lagi skattaleg og viðskiptaleg. Það þurfti tvær heimsstyrjaldir til að brjóta niður ofurvöld iðnaðarbarónanna við Ruhr og prússnesku Júnkeranna. Keimlíkt ástand, þó á míní mælikvarða, þekkjum við Íslendingar. Sjávarútvegur og landbúnaður hafa í gegnum pólitísk völd sín geirneglt sérhagsmuni sína, sem ósjaldan ganga í berhögg við almannahagsmuni. Landbúnaðinum leyfist að halda þjóðinni í bóndabeygju offramleiðslu, innflutningshafta, eftirlitslausra styrkja og örlátra niðurgreiðslna. Óþarfi er að ræða skattaleg forréttindi útgerðarmanna við nánast ókeypis nýtingu fiskimiðanna og lagalega varið fjárfestingabann útlendinga. Því má einnig bæta við að Íslendingar búa enn við ójafnan kosningarétt, þótt hann sé orðinn almennur. Íslensk stjórnmál eru enn gegnsýrð af forréttindum auðlindaatvinnuvega og dreifbýlis. Alþingi og skipulagðir sérhagsmunir Pólitíska óreiðu má einnig rekja til vanhæfi þeirra sem sitja á þingi. Sagnfræðingar sumir telja sig geta rakið ofstopann sem leiddi til ofbeldis og hryðjuverka frönsku byltingarinnar til skorts á praktískri menntun og reynslu meðlima franska þjóðþingsins. Meðlimir þess voru ýmist stofuspekingar og hugmyndafræðingar en í besta falli lögfræðingar. Þarna voru hópar ófyrirleitinna málflutningsmanna úr dreifbýlinu og margs konar undanvillingar úr forréttindahópum samfélagsins. Þingið komst að þeirri niðurstöðu, að til að koma á réttlátu samfélagi þyrfti að afhenda lægstu stéttunum öll völd. Þær nýttu þau síðan til að útrýma eignarréttinum að mestu og afmáðu þar með eina mikilvægustu forsendu frelsisins. Þótt við Íslendingar höfum aldrei gengið í gegnum viðlíka tíma, þá er því ekki að neita, að Alþingi virðist einnig ofsetið af fólki sem lítið erindi á þangað. Alþingi þarf að vera staður opinnar rökræðu, pólitískra skoðanaskipta og þroskaðra viðhorfa. Þess í stað er Alþingi í alltof ríkum mæli staður þar sem fulltrúar skipulagðra sérhagsmuna, í fylgd gaumlausra meðhlaupara, ráða ferðinni. Umræða, sem ber öll einkenni þess, að stór hluti þingmanna telji sig skuldbundinn til að halda uppi vörnum og sókn fyrir sérhagsmuni auðlindarekenda í andstöðu við almannahagsmuni, kallar fram óvægnar andstæður og skörp átök. Þar af leiðandi glatar þingið hæfni sinni til að geta laðað fram pólitíska samfylgd, búið til málamiðlun, staðið undir nafni sem pólitísk samkoma allrar þjóðarinnar, ekki bara samtaka auðlindarekenda til sjávar og sveita. Þetta er alvarleg brotalöm í stjórnmálakerfi okkar. Þess vegna vantreystir þjóðin Alþingi.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun