Mengunarhneykslið Ólína Þorvarðardóttir skrifar 6. janúar 2011 06:15 Díoxínmengunin frá sorpbrennslustöðinni Funa í Engidal er þungt áfall fyrir íbúa Ísafjarðarbæjar. Díoxín er meðal eitruðustu efna sem fyrirfinnast í umhverfinu. Það mældist tuttugu sinnum yfir viðurkenndum heilsuverndarmörkum frá Funa árið 2007. Það var í fyrsta og eina skiptið sem efnið hefur verið mælt, svo enginn veit hve mörg ár Ísfirðingar höfðu andað eitrinu að sér fram að því. Langvarandi blámóða frá soprbrennslunni vekur þó óneitanlega grunsemdir um að svo kunni að hafa verið nokkra hríð. Fengu íbúar Skutulsfjarðar vitneskju um þessa heilsufarsvá þegar hún lá fyrir? Nei. Fengu kjörnir fulltrúar í bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar vitneskju um þetta? Sú vitneskja virðist hafa verið bundin við örfáa einstaklinga í bæjarkerfinu, þáverandi ráðamenn bæjarins. Upplýsingar um díoxínmengun frá Funa koma fyrst „upp á borðið" í júlí síðastliðnum - þremur árum eftir að mæling var gerð - þá að afstöðum. Aldrei, á þessu þriggja ára tímabili, þótti ástæða til þess að upplýsa bæjarbúa eða bæjarfulltrúa sérstaklega um þá stöðu sem upp var komin: Tuttugufalda díoxíðmengun frá sorpbrennslustöð í næsta nágrenni við íbúðabyggð. Hefði þó verið full ástæða til. Þess í stað var umræðan vafin inn í vandræðagang um hvort búnaður uppfyllti starfsleyfisskilyrði, hvort hagkvæmara væri að flokka, urða eða flytja sorpið o.s. frv. Hinni aðsteðjandi heilsufarshættu var hinsvegar haldið utan við umræðuna. Fullyrðingar fyrrverandi bæjarstjóra um að upplýsingar um málefni Funa hafi „legið fyrir" eru ekkert annað en hártogun - því yfirborðsleg umfjöllun er ekki það sama og raunverulegar upplýsingar. Þvert á móti er einmitt hægt að drepa málum á dreif með þeim hætti að kaffæra staðreyndir í allskyns orðavaðli um óskylda hluti. Það var einmitt gert í þessu tilviki. Þeim sem vöruðu við og gagnrýndu starfsemi Funa var svarað út úr - jafnvel dregnir sundur og saman í háði. Minnistæð eru mér þau ummæli einhvers spekingsins að blámóðan frá Funa væri „vatnsdropar í lofti". Þegar þessi orð eru skrifuð keppast þeir sem höfðu eftirlits- og upplýsingaskyldu við að vísa hver á annan og láta að því liggja að ekkert sé athugavert við aðgerðarleysið í málinu. Þeim hinum sömu væri sæmra að biðjast afsökunar, því þeir brugðust hrapallega hlutverki sínu og trúnaðarskyldu við umbjóðendur sína, íbúa Ísafjarðarbæjar. Það er grundvallarskylda stjórnvalda að gæta almannaheilla. Aðrir hagsmunir, á borð við fjárhagslega hagsmuni sveitarfélags, einstakra stofnana eða fyrirtækja mega ekki yfirskyggja almannahagsmuni á borð við heilsufarlsegt öryggi og velferð íbúa. Því hefur verið haldið fram að Umhverfisstofnun hafi ekki verið heimilt að loka Funa þegar díoxíðmengun mældist þar tuttugufalt yfir mörkum vegna þess að fyrirtækið hafi þurft aðlögun og svigrúm áður en til lokunar kæmi. Þessi rök hafa holan hljóm enda þótt vísað sé í stjórnsýslulög. Hvers virði er rekstrarleg „svigrúm" sorpbrennslustöðvar samanborið við heilsufar þeirra sem anda að sér eiturefnum á sama tíma? Afleiðingar þessa grafalvarlega máls eru enganveginn fyrirsjáanlegar á þessari stundu. Þyngstar áhyggjur hefur maður auðvitað af heilsufari þeirra sem hafa búið og starfað næst Funa. Augljóslega þarf að rannsaka heilsufar íbúanna í framhaldi af þessum atburðum. Það hvernig málið ber að kallar einnig á tafarlausa rannsókn á því hvernig eftirliti og umsýslu hefur verið háttað. Enn eru starfandi sorpbrennslustöðvar á Íslandi sem eru á sambærilegum undanþágum og Funi hafði. Hvernig er eftirliti með þeim háttað? Umhverfisnefnd Alþingis mun funda um þetta mál næstkomandi föstudag kl. 9.30. Á þann fund hafa m.a. verið boðaðir fulltrúar frá Umhverfisstofnun, matvælastofnun, bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar og heilbrigðiseftirlitinu. Ég óskaði eftir þessum fundi til þess að nefndin geti farið heildstætt yfir aðdraganda málsins og áttað sig á því hvað fór úrskeiðis og hvernig hefði betur mátt standa að málum. Ég tel mikilvægt að þegar sú vitneskja liggur fyrir verði tafarlaust gerðar ráðstafanir til þess að skerpa á eftirlitsþættinum, stjórnsýslunni og jafnvel sjálfri löggjöfinni til þess að tryggja að annað eins og þetta geti ekki endurtekið sig. Opinberir aðilar eiga ekki að geta skotið sér á bak við óljósan lagabókstaf þegar líf og heilsa almennings er í húfi. Um aðrar afleiðingar á borð við heilsubrest, fjárhagslegt tjón matvælaframleiðenda og umhverfisskaða er of snemmt að fjalla að svo stöddu. Þau vandamál bíða síns tíma í óræðri framtíð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir Mest lesið Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson Skoðun Það sem Njáll sagði ykkur ekki Inga Lind Karlsdóttir Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Sjá meira
Díoxínmengunin frá sorpbrennslustöðinni Funa í Engidal er þungt áfall fyrir íbúa Ísafjarðarbæjar. Díoxín er meðal eitruðustu efna sem fyrirfinnast í umhverfinu. Það mældist tuttugu sinnum yfir viðurkenndum heilsuverndarmörkum frá Funa árið 2007. Það var í fyrsta og eina skiptið sem efnið hefur verið mælt, svo enginn veit hve mörg ár Ísfirðingar höfðu andað eitrinu að sér fram að því. Langvarandi blámóða frá soprbrennslunni vekur þó óneitanlega grunsemdir um að svo kunni að hafa verið nokkra hríð. Fengu íbúar Skutulsfjarðar vitneskju um þessa heilsufarsvá þegar hún lá fyrir? Nei. Fengu kjörnir fulltrúar í bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar vitneskju um þetta? Sú vitneskja virðist hafa verið bundin við örfáa einstaklinga í bæjarkerfinu, þáverandi ráðamenn bæjarins. Upplýsingar um díoxínmengun frá Funa koma fyrst „upp á borðið" í júlí síðastliðnum - þremur árum eftir að mæling var gerð - þá að afstöðum. Aldrei, á þessu þriggja ára tímabili, þótti ástæða til þess að upplýsa bæjarbúa eða bæjarfulltrúa sérstaklega um þá stöðu sem upp var komin: Tuttugufalda díoxíðmengun frá sorpbrennslustöð í næsta nágrenni við íbúðabyggð. Hefði þó verið full ástæða til. Þess í stað var umræðan vafin inn í vandræðagang um hvort búnaður uppfyllti starfsleyfisskilyrði, hvort hagkvæmara væri að flokka, urða eða flytja sorpið o.s. frv. Hinni aðsteðjandi heilsufarshættu var hinsvegar haldið utan við umræðuna. Fullyrðingar fyrrverandi bæjarstjóra um að upplýsingar um málefni Funa hafi „legið fyrir" eru ekkert annað en hártogun - því yfirborðsleg umfjöllun er ekki það sama og raunverulegar upplýsingar. Þvert á móti er einmitt hægt að drepa málum á dreif með þeim hætti að kaffæra staðreyndir í allskyns orðavaðli um óskylda hluti. Það var einmitt gert í þessu tilviki. Þeim sem vöruðu við og gagnrýndu starfsemi Funa var svarað út úr - jafnvel dregnir sundur og saman í háði. Minnistæð eru mér þau ummæli einhvers spekingsins að blámóðan frá Funa væri „vatnsdropar í lofti". Þegar þessi orð eru skrifuð keppast þeir sem höfðu eftirlits- og upplýsingaskyldu við að vísa hver á annan og láta að því liggja að ekkert sé athugavert við aðgerðarleysið í málinu. Þeim hinum sömu væri sæmra að biðjast afsökunar, því þeir brugðust hrapallega hlutverki sínu og trúnaðarskyldu við umbjóðendur sína, íbúa Ísafjarðarbæjar. Það er grundvallarskylda stjórnvalda að gæta almannaheilla. Aðrir hagsmunir, á borð við fjárhagslega hagsmuni sveitarfélags, einstakra stofnana eða fyrirtækja mega ekki yfirskyggja almannahagsmuni á borð við heilsufarlsegt öryggi og velferð íbúa. Því hefur verið haldið fram að Umhverfisstofnun hafi ekki verið heimilt að loka Funa þegar díoxíðmengun mældist þar tuttugufalt yfir mörkum vegna þess að fyrirtækið hafi þurft aðlögun og svigrúm áður en til lokunar kæmi. Þessi rök hafa holan hljóm enda þótt vísað sé í stjórnsýslulög. Hvers virði er rekstrarleg „svigrúm" sorpbrennslustöðvar samanborið við heilsufar þeirra sem anda að sér eiturefnum á sama tíma? Afleiðingar þessa grafalvarlega máls eru enganveginn fyrirsjáanlegar á þessari stundu. Þyngstar áhyggjur hefur maður auðvitað af heilsufari þeirra sem hafa búið og starfað næst Funa. Augljóslega þarf að rannsaka heilsufar íbúanna í framhaldi af þessum atburðum. Það hvernig málið ber að kallar einnig á tafarlausa rannsókn á því hvernig eftirliti og umsýslu hefur verið háttað. Enn eru starfandi sorpbrennslustöðvar á Íslandi sem eru á sambærilegum undanþágum og Funi hafði. Hvernig er eftirliti með þeim háttað? Umhverfisnefnd Alþingis mun funda um þetta mál næstkomandi föstudag kl. 9.30. Á þann fund hafa m.a. verið boðaðir fulltrúar frá Umhverfisstofnun, matvælastofnun, bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar og heilbrigðiseftirlitinu. Ég óskaði eftir þessum fundi til þess að nefndin geti farið heildstætt yfir aðdraganda málsins og áttað sig á því hvað fór úrskeiðis og hvernig hefði betur mátt standa að málum. Ég tel mikilvægt að þegar sú vitneskja liggur fyrir verði tafarlaust gerðar ráðstafanir til þess að skerpa á eftirlitsþættinum, stjórnsýslunni og jafnvel sjálfri löggjöfinni til þess að tryggja að annað eins og þetta geti ekki endurtekið sig. Opinberir aðilar eiga ekki að geta skotið sér á bak við óljósan lagabókstaf þegar líf og heilsa almennings er í húfi. Um aðrar afleiðingar á borð við heilsubrest, fjárhagslegt tjón matvælaframleiðenda og umhverfisskaða er of snemmt að fjalla að svo stöddu. Þau vandamál bíða síns tíma í óræðri framtíð.
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun