Ríkisstjórnin matreiðir málefnin Þórlindur Kjartansson skrifar 18. mars 2005 00:01 Á undanförnum dögum og vikum hafa sífellt fleiri óþægileg mál komið upp er varða samskipti ríkisstjórnar Bandaríkjanna og fjölmiðla. Bandaríska dagblaðið New York Times greindi frá því á sunnudag að fjöldi ríkisstofnanna hafi á síðustu fjórum árum átt þátt í því að framleiða og dreifa tilbúnum fréttum til að styðja málstað ríkisstjórnarinnar. Þessum fréttum hefur verið komið í dreifingu og fréttamyndir sem sýndar hafa verið í sjónvarpsstöðvum hafa í sumum tilfellum komið beint frá þessum ríkisstofnunum. Umfang fjölmiðlamaskínu Hvíta hússins er mikið. Því er haldið fram að á þriðja hundrað milljónum Bandaríkjadala hafi verið varið til þess að framleiða fréttir um allt hvaðeina sem ríkisstjórnin hefur haft á dagskrá. Hér er ekki aðeins um að tefla fréttamyndir og frásagnir af stríðsátökum heldur hafa stjórnvöld einnig staðið í framleiðslu á fréttum um umdeild innanríkismál eins og ellilífeyriskerfið, öryggi í flugumferð og margt fleira. Fréttin í New York Times kemur fram skömmu eftir mikið fjaðrafok yfir því að ríkisstofnanir höfðu á launaskrá ýmsa dálkahöfunda í dagblöðum sem þáðu greiðslur fyrir að færa rök fyrir málstað ríkisstjórnarinnar án þess að lesendum væri gert það ljóst. Það er þekkt víða um heim að stórfyrirtæki reyna að troða eigin "fréttum" inn í fréttatíma sjónvarpsstöðva en svo virðist sem gengið hafi verið skrefinu lengra í ýmsum af þeim fréttum sem ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig. Fréttirnar hafa birst í fréttatímum og jafnvel og engin grein verið gerð fyrir því að þeir voru í raun ekki fréttamenn heldur almannatengslamenn á fullum launum hjá ríkinu. Sökin liggur þó ekki aðeins hjá ríkinu heldur ekki síður hjá fjölmiðlunum sjálfum sem virðast fegnir að geta sent frá sér fullunnar, og þar með ódýrar, fréttir jafnvel þótt þær séu ekki unnar af fréttamönnunum sjálfum. Í frétt New York Times á sunnudag kemur fram að sú aðferð að senda út tilbúnar fréttir til birtingar hafi verið notuð í forsetatíð Bill Clinton en fullyrt er að aðferðin sé mun útbreiddari nú. Eftir hryðjuverkaárásirnar haustið 2001 hófst mikið stríð um stuðning Bandaríkjamanna við aðgerðir ríkisstjórnarinnar bæði í Afganistan og síðar í Írak. Lítil stofnun sem fram að þvi hafði haft það hlutverk að senda út fréttamannafundi og sinna tæknivinnu til stuðnings fjölmiðlafólki tók að sér nýtt hlutverk og byrjað að framleiða fréttir frá A til Ö. Margar fréttir frá Írak og Afganistan þar sem miklum árangri Bandaríkjamanna er lýst og viðtöl sýnd við þakkláta heimamenn hafa í raun verið framleidd af verktökum bandarískra ráðuneyta í því augnamiði að sýna jákvæða mynd af stöðu mála. Talsmaður stofnunarinnar segir við New York Times: "Okkar markmið er að koma staðreyndum og sannleikanum á framfæri. Við erum ekki áróðursskrifstofa." En það er eflaust ekki huggun fyrir marga að vera þess vissir að "fréttamenn" bandarísku ríkisstjórnarinnar telji sig vera handhafa sannleikans. Fjölmiðlar eru undir stöðugum þrýstingi á birtingu alls kyns upplýsinga. Það er hins vegar ekki til marks um vönduð vinnubrögð á dagblaði að birta fréttatilkynningar í blöðum án þess að geta þess að hún sé komin frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Það er óhætt að fullyrða að engri fréttastofu á Íslandi dytti í hug að taka við slíku efni og birta það óbreytt án þess að geta þess að efnið er sent frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Á stórum markaði eins og þeim bandaríska getur þetta verið meiri vandkvæðum bundið þar sem stór hluti efnisins berst í gegnum miðlægar fréttastofur stórra fréttastofa eins og Reuters og Associated Press. Í að minnsta kosti einu tilviki sem blaðamenn New York skoðuðu brást Associated Press og sendi "frétt" frá bandaríska varnarmálaráðuneytinu án þess að geta upprunans. Fæstar fréttastofur hafa burði til þess að fjalla af sjálfsdáðum um allt sem gerist í heiminum og því er trúverðugleiki stóru fréttamiðlanna, eins og Reuters og AP, mjög mikilvægur. Þessi fyrirtæki eru í raun fréttastofur fyrir fréttastofurnar og gengið er út frá því að þær fylgi ítrustu reglum vandaðrar blaðamennsku. Í flestum tilvikum er það væntanlega röð mistaka sem veldur því að "frétt" sem unnin er af áróðursmeisturum stjórnvalda í Bandaríkjunum endar í sjónvarpstækjum fólks sem fullgilt fréttaefni. Það er hins vegar hæpið að stjórnvöld í Bandaríkjunum verji hundruðum milljóna Bandaríkjadala í að framleiða fréttaeftirlíkingar nema í þeirri von að á endanum fái áhorfandinn það á tilfinninguna að hann sé að fá fréttina frá hlutlausum aðila.Þórlindur Kjartansson - thkjart@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Þórlindur Kjartansson Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Ég skil ekki Ævar Þór Benediktsson Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir Skoðun Hingað og ekki lengra Þorbjörg Þorvaldsdóttir Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vernd náttúrunnar er ákvörðun Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Milljarðarnir óteljandi og bókun 35 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir skrifar Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson skrifar Skoðun Yazan Tamimi – spegill á sjálfsmynd þjóðar Sema Erla Serdaroglu skrifar Sjá meira
Á undanförnum dögum og vikum hafa sífellt fleiri óþægileg mál komið upp er varða samskipti ríkisstjórnar Bandaríkjanna og fjölmiðla. Bandaríska dagblaðið New York Times greindi frá því á sunnudag að fjöldi ríkisstofnanna hafi á síðustu fjórum árum átt þátt í því að framleiða og dreifa tilbúnum fréttum til að styðja málstað ríkisstjórnarinnar. Þessum fréttum hefur verið komið í dreifingu og fréttamyndir sem sýndar hafa verið í sjónvarpsstöðvum hafa í sumum tilfellum komið beint frá þessum ríkisstofnunum. Umfang fjölmiðlamaskínu Hvíta hússins er mikið. Því er haldið fram að á þriðja hundrað milljónum Bandaríkjadala hafi verið varið til þess að framleiða fréttir um allt hvaðeina sem ríkisstjórnin hefur haft á dagskrá. Hér er ekki aðeins um að tefla fréttamyndir og frásagnir af stríðsátökum heldur hafa stjórnvöld einnig staðið í framleiðslu á fréttum um umdeild innanríkismál eins og ellilífeyriskerfið, öryggi í flugumferð og margt fleira. Fréttin í New York Times kemur fram skömmu eftir mikið fjaðrafok yfir því að ríkisstofnanir höfðu á launaskrá ýmsa dálkahöfunda í dagblöðum sem þáðu greiðslur fyrir að færa rök fyrir málstað ríkisstjórnarinnar án þess að lesendum væri gert það ljóst. Það er þekkt víða um heim að stórfyrirtæki reyna að troða eigin "fréttum" inn í fréttatíma sjónvarpsstöðva en svo virðist sem gengið hafi verið skrefinu lengra í ýmsum af þeim fréttum sem ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig. Fréttirnar hafa birst í fréttatímum og jafnvel og engin grein verið gerð fyrir því að þeir voru í raun ekki fréttamenn heldur almannatengslamenn á fullum launum hjá ríkinu. Sökin liggur þó ekki aðeins hjá ríkinu heldur ekki síður hjá fjölmiðlunum sjálfum sem virðast fegnir að geta sent frá sér fullunnar, og þar með ódýrar, fréttir jafnvel þótt þær séu ekki unnar af fréttamönnunum sjálfum. Í frétt New York Times á sunnudag kemur fram að sú aðferð að senda út tilbúnar fréttir til birtingar hafi verið notuð í forsetatíð Bill Clinton en fullyrt er að aðferðin sé mun útbreiddari nú. Eftir hryðjuverkaárásirnar haustið 2001 hófst mikið stríð um stuðning Bandaríkjamanna við aðgerðir ríkisstjórnarinnar bæði í Afganistan og síðar í Írak. Lítil stofnun sem fram að þvi hafði haft það hlutverk að senda út fréttamannafundi og sinna tæknivinnu til stuðnings fjölmiðlafólki tók að sér nýtt hlutverk og byrjað að framleiða fréttir frá A til Ö. Margar fréttir frá Írak og Afganistan þar sem miklum árangri Bandaríkjamanna er lýst og viðtöl sýnd við þakkláta heimamenn hafa í raun verið framleidd af verktökum bandarískra ráðuneyta í því augnamiði að sýna jákvæða mynd af stöðu mála. Talsmaður stofnunarinnar segir við New York Times: "Okkar markmið er að koma staðreyndum og sannleikanum á framfæri. Við erum ekki áróðursskrifstofa." En það er eflaust ekki huggun fyrir marga að vera þess vissir að "fréttamenn" bandarísku ríkisstjórnarinnar telji sig vera handhafa sannleikans. Fjölmiðlar eru undir stöðugum þrýstingi á birtingu alls kyns upplýsinga. Það er hins vegar ekki til marks um vönduð vinnubrögð á dagblaði að birta fréttatilkynningar í blöðum án þess að geta þess að hún sé komin frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Það er óhætt að fullyrða að engri fréttastofu á Íslandi dytti í hug að taka við slíku efni og birta það óbreytt án þess að geta þess að efnið er sent frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Á stórum markaði eins og þeim bandaríska getur þetta verið meiri vandkvæðum bundið þar sem stór hluti efnisins berst í gegnum miðlægar fréttastofur stórra fréttastofa eins og Reuters og Associated Press. Í að minnsta kosti einu tilviki sem blaðamenn New York skoðuðu brást Associated Press og sendi "frétt" frá bandaríska varnarmálaráðuneytinu án þess að geta upprunans. Fæstar fréttastofur hafa burði til þess að fjalla af sjálfsdáðum um allt sem gerist í heiminum og því er trúverðugleiki stóru fréttamiðlanna, eins og Reuters og AP, mjög mikilvægur. Þessi fyrirtæki eru í raun fréttastofur fyrir fréttastofurnar og gengið er út frá því að þær fylgi ítrustu reglum vandaðrar blaðamennsku. Í flestum tilvikum er það væntanlega röð mistaka sem veldur því að "frétt" sem unnin er af áróðursmeisturum stjórnvalda í Bandaríkjunum endar í sjónvarpstækjum fólks sem fullgilt fréttaefni. Það er hins vegar hæpið að stjórnvöld í Bandaríkjunum verji hundruðum milljóna Bandaríkjadala í að framleiða fréttaeftirlíkingar nema í þeirri von að á endanum fái áhorfandinn það á tilfinninguna að hann sé að fá fréttina frá hlutlausum aðila.Þórlindur Kjartansson - thkjart@frettabladid.is
Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir Skoðun