Var listin í aukahlutverki? 13. október 2005 15:02 Hinn 28. september síðastliðinn birtist eftirfarandi frétt í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni "Þúsund ára ísjaki stal senunni":Fjórar sjónvarpsstöðvar og fjöldi franskra dagblaða voru viðstödd þegar 14 tonna ísjaki var hífður af vörubíl og komið fyrir utan við Palais de la Decouverte, franska vísindasafnið, klukkan fimm í gærmorgun. Sturla Böðvarsson samgönguráðherra og Sigríður Á. Snævarr, sendiherra í París, afhentu Frökkum ísjakann formlega. Síðdegis sama dag setti Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra menningar- og vísindakynninguna formlega en hún stendur yfir í hálfan mánuð. Ísjakinn sem fluttur hafði verið með ærinni fyrirhöfn frá Jökulsárlóni til Parísar var smellur eins og sagt er. Hann vakti að sögn óskipta athygli þeirra sem leið áttu framhjá vísindasafninu. Hugsa sér að vatnið í þessum ísjaka skuli hafa fallið sem regn fyrir þúsund árum! Vá! Íslenskir embættismenn, stjórnmálamenn og kaupsýslumenn, sem mættir voru til að taka þátt í samkvæmislífinu sem fylgdi menningarkynningunni í borginni, og svo nokkrir listamenn sem fengu að fljóta með, höfðu ástæðu til að fagna. Snjöll hugmynd virtist hafa hitt í mark. En hvert var annars markið? Til hvers var þetta gert? Slíkar spurningar vöknuðu hjá einstaka manni meðan á hátíðarhöldunum stóð. Það heyrðust jafnvel efasemdir um tilgang slíkra kynninga. En gleðikór þátttakenda og skipuleggjenda var fljótur að yfirgnæfa úrtöluraddirnar. Og núna tveimur mánuðum seinna hefði mátt ætla að slíkt tal væri gleymt og grafið og eftir sæti aðeins ljúf endurminning úr fjölmiðlum um smellinn sem að vísu var fljótur að bráðna og renna sína leið í holræsi Parísar en hlaut að hafa minnt Frakka á að hér norður á hjara veraldar hefði menningarþjóð búið í þúsund ár. En þá er málið vakið upp aftur í skorinyrtri ádeilugrein á allt heila fyrirtækið. Það er Margrét Elísabet Ólafsdóttir listfræðingur sem kveður sér hljóðs í nýútkomnu Tímariti Máls og menningar (4:2004) og er bara alls ekkert ánægð. Hér verður sagt frá sjónarmiðum hennar og eru lesendur hvattir til að taka þátt í umræðum um þau á þessari síðu. Margrét Elísabet segir að menningarkynningin hafi verið óljós blanda af listviðburðum, landkynningu og markaðssetningu fyrirtækja. "Það er eins og menning og listir séu aldrei nóg í sjálfu sér," skrifar hún. "Það þarf alltaf að styðja sig við hækjur sem kallaðar eru ferðaþjónusta, landbúnaður og orkustofnanir. Opinberi menningargeirinn virðist ófær um að skilgreina menningu okkar án þess að skoða hann fyrst í speglum sem aðrir rétta fram. Á máli sjálfshjálparsálfræðinnar nefnist það léleg sjálfsmynd að geta ekki ákveðið sjálfur hver maður er." Og Margrét heldur áfram: "Hvernig stendur á því að ókleift reyndist að setja upp alvöru menningarhátíð í París og þá á ég við menningarhátíð sem ekki er stillt upp sem leiktjöldum fyrir eitthvað annað? Vissulega hefði verið erfiðara að koma listum í áttafréttirnar en ísjaka en það hefði líka verið alvöru viðfangsefni, alvöru verkefni að takast á við og leysa". Margrét skrifar: "Ein ástæða þess að kynning á íslenskri menningu á erlendri grund skilar litlum sem engum árangri ef frá er talin umfjöllun í íslenskum fjölmiðlum er sá að hvorki listaverkunum né listamönnunum er treyst. Og ef eitthvað getur fengið franska menningargeirann til að svelgjast á er það slíkt vantraust. Því ef einhver þjóð veit hvernig á að halda menningunni á lofti á eigin forsendum þá eru það Frakkar. Og þá erum við komin að lykilatriðinu ætli menn að tala um listir og menningu við Frakka. Það er að kunna að tala um einstök listaverk án þess að minnast á ísjaka og eldgos, goshveri og úfið hraun. Það er að kunna að skilja hraunið frá málverkinu jafnvel þótt málverkið sé af hrauni". Margrét er þungorð í garð embættismanna í menningargeiranum. "Íslenski listheimurinn er orðinn hundleiður á því að í hvert skipti sem listviðburðir eru skipulagðir erlendis af opinberum stofnunum eða styrktir af þeim eru þeir jafnframt notaðir sem tylliástæða fyrir starfsmenn stofnananna til að komast til útlanda. Til að réttlæta ferðalögin virðist síðan nauðsynlegt að breyta menningarviðburðunum í markaðssetningu fyrir ferðaþjónustu, lambakjöt, vatn eða vetni". Lokaorðin í hugvekju Margrétar Elísabetar Ólafsdóttur í Tímariti Máls og menningar eru þessi: "Framkvæmd menningarhátíðarinnar í París sýnir svart á hvítu að opinberi menningargeirinn treystir ekki eigin menningu. Hann skortir trú á listamenn þjóðarinnar og fyllir í staðinn þá sem sækja landið heim af stöðluðum klisjum. Hann kynnir listaverk þjóðarinnar eins og þau tilheyri fornri víkingamenningu en ekki vestrænum samtíma. Menntamálaráðuneytið kemur á laggirnar menningarhátíð, sem er í rauninni alveg frábært, en í staðinn fyrir að lyfta listinni á stall er henni ýtt út í horn og í staðinn sett upp aðalsýning með ísjökum og eldfjöllum. Þetta er óþolandi. Það er löngu kominn tími til að opinberi menningargeirinn átti sig á því að ef ætlunin er að koma íslenskri menningu og listum á framfæri í útlöndum þá verður að skilja fyrirtæki, ferðaþjónustu og ráðuneytisfólk eftir heima en fara út með listamenn og talsmenn þeirra". Og nú eigum við heimtingu á að heyra viðbrögð "opinbera menningargeirans". Skoðanir á Vísi.is standa honum opnar til andsvara.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Skoðun Á að kjósa það sama og síðast? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Setjum söguna í samhengi við nútímann Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Frelsi 2024 Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Samgöngur eru heilbrigðismál Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Vegferð í þágu barna skilar árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Þjóðarátak í sölu á klósettpappír Bjarki Hjörleifsson skrifar Skoðun Skínandi skær í skammdeginu Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rasismi Einar Helgason skrifar Skoðun Kæru ungu foreldrar Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson skrifar Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar Skoðun Frambjóðendur, gerið betur Steinunn Þórðardóttir skrifar Skoðun Greiðar samgöngur í Norðvesturkjördæmi Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring skrifar Skoðun Stuldur um hábjartan dag Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar Skoðun 7.500 íbúðir á Reykjavíkurflugvelli? Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að kreista mjólkurkúna Björg Ágústsdóttir skrifar Skoðun Efnahagsmál eru loftslagsmál Steinunn Kristín Guðnadóttir skrifar Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Flug til framtíðar Arnheiður Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn boðar jafnvægi, forgangsröðun og ábyrgð Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Sjá meira
Hinn 28. september síðastliðinn birtist eftirfarandi frétt í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni "Þúsund ára ísjaki stal senunni":Fjórar sjónvarpsstöðvar og fjöldi franskra dagblaða voru viðstödd þegar 14 tonna ísjaki var hífður af vörubíl og komið fyrir utan við Palais de la Decouverte, franska vísindasafnið, klukkan fimm í gærmorgun. Sturla Böðvarsson samgönguráðherra og Sigríður Á. Snævarr, sendiherra í París, afhentu Frökkum ísjakann formlega. Síðdegis sama dag setti Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra menningar- og vísindakynninguna formlega en hún stendur yfir í hálfan mánuð. Ísjakinn sem fluttur hafði verið með ærinni fyrirhöfn frá Jökulsárlóni til Parísar var smellur eins og sagt er. Hann vakti að sögn óskipta athygli þeirra sem leið áttu framhjá vísindasafninu. Hugsa sér að vatnið í þessum ísjaka skuli hafa fallið sem regn fyrir þúsund árum! Vá! Íslenskir embættismenn, stjórnmálamenn og kaupsýslumenn, sem mættir voru til að taka þátt í samkvæmislífinu sem fylgdi menningarkynningunni í borginni, og svo nokkrir listamenn sem fengu að fljóta með, höfðu ástæðu til að fagna. Snjöll hugmynd virtist hafa hitt í mark. En hvert var annars markið? Til hvers var þetta gert? Slíkar spurningar vöknuðu hjá einstaka manni meðan á hátíðarhöldunum stóð. Það heyrðust jafnvel efasemdir um tilgang slíkra kynninga. En gleðikór þátttakenda og skipuleggjenda var fljótur að yfirgnæfa úrtöluraddirnar. Og núna tveimur mánuðum seinna hefði mátt ætla að slíkt tal væri gleymt og grafið og eftir sæti aðeins ljúf endurminning úr fjölmiðlum um smellinn sem að vísu var fljótur að bráðna og renna sína leið í holræsi Parísar en hlaut að hafa minnt Frakka á að hér norður á hjara veraldar hefði menningarþjóð búið í þúsund ár. En þá er málið vakið upp aftur í skorinyrtri ádeilugrein á allt heila fyrirtækið. Það er Margrét Elísabet Ólafsdóttir listfræðingur sem kveður sér hljóðs í nýútkomnu Tímariti Máls og menningar (4:2004) og er bara alls ekkert ánægð. Hér verður sagt frá sjónarmiðum hennar og eru lesendur hvattir til að taka þátt í umræðum um þau á þessari síðu. Margrét Elísabet segir að menningarkynningin hafi verið óljós blanda af listviðburðum, landkynningu og markaðssetningu fyrirtækja. "Það er eins og menning og listir séu aldrei nóg í sjálfu sér," skrifar hún. "Það þarf alltaf að styðja sig við hækjur sem kallaðar eru ferðaþjónusta, landbúnaður og orkustofnanir. Opinberi menningargeirinn virðist ófær um að skilgreina menningu okkar án þess að skoða hann fyrst í speglum sem aðrir rétta fram. Á máli sjálfshjálparsálfræðinnar nefnist það léleg sjálfsmynd að geta ekki ákveðið sjálfur hver maður er." Og Margrét heldur áfram: "Hvernig stendur á því að ókleift reyndist að setja upp alvöru menningarhátíð í París og þá á ég við menningarhátíð sem ekki er stillt upp sem leiktjöldum fyrir eitthvað annað? Vissulega hefði verið erfiðara að koma listum í áttafréttirnar en ísjaka en það hefði líka verið alvöru viðfangsefni, alvöru verkefni að takast á við og leysa". Margrét skrifar: "Ein ástæða þess að kynning á íslenskri menningu á erlendri grund skilar litlum sem engum árangri ef frá er talin umfjöllun í íslenskum fjölmiðlum er sá að hvorki listaverkunum né listamönnunum er treyst. Og ef eitthvað getur fengið franska menningargeirann til að svelgjast á er það slíkt vantraust. Því ef einhver þjóð veit hvernig á að halda menningunni á lofti á eigin forsendum þá eru það Frakkar. Og þá erum við komin að lykilatriðinu ætli menn að tala um listir og menningu við Frakka. Það er að kunna að tala um einstök listaverk án þess að minnast á ísjaka og eldgos, goshveri og úfið hraun. Það er að kunna að skilja hraunið frá málverkinu jafnvel þótt málverkið sé af hrauni". Margrét er þungorð í garð embættismanna í menningargeiranum. "Íslenski listheimurinn er orðinn hundleiður á því að í hvert skipti sem listviðburðir eru skipulagðir erlendis af opinberum stofnunum eða styrktir af þeim eru þeir jafnframt notaðir sem tylliástæða fyrir starfsmenn stofnananna til að komast til útlanda. Til að réttlæta ferðalögin virðist síðan nauðsynlegt að breyta menningarviðburðunum í markaðssetningu fyrir ferðaþjónustu, lambakjöt, vatn eða vetni". Lokaorðin í hugvekju Margrétar Elísabetar Ólafsdóttur í Tímariti Máls og menningar eru þessi: "Framkvæmd menningarhátíðarinnar í París sýnir svart á hvítu að opinberi menningargeirinn treystir ekki eigin menningu. Hann skortir trú á listamenn þjóðarinnar og fyllir í staðinn þá sem sækja landið heim af stöðluðum klisjum. Hann kynnir listaverk þjóðarinnar eins og þau tilheyri fornri víkingamenningu en ekki vestrænum samtíma. Menntamálaráðuneytið kemur á laggirnar menningarhátíð, sem er í rauninni alveg frábært, en í staðinn fyrir að lyfta listinni á stall er henni ýtt út í horn og í staðinn sett upp aðalsýning með ísjökum og eldfjöllum. Þetta er óþolandi. Það er löngu kominn tími til að opinberi menningargeirinn átti sig á því að ef ætlunin er að koma íslenskri menningu og listum á framfæri í útlöndum þá verður að skilja fyrirtæki, ferðaþjónustu og ráðuneytisfólk eftir heima en fara út með listamenn og talsmenn þeirra". Og nú eigum við heimtingu á að heyra viðbrögð "opinbera menningargeirans". Skoðanir á Vísi.is standa honum opnar til andsvara.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar
Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun