Engar framfarir þrátt fyrir brýningu Loftslagsráðs Kjartan Kjartansson skrifar 16. júní 2025 14:59 Loftslagslagsráð virðist telja að ríkisstjórnin hafi ekki sett nógu mikinn fókus á loftslagsaðgerðir frá því að hún tók við. Vísir/Anton Brink Veik verkstjórn og eftirfylgni er með loftslagsaðgerðum stjórnvalda og ráðstöfun fjármuna er ómarkviss að mati ráðgjafarráðs ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum. Ráðið segir að þáttaskil í loftslagsaðgerðum sem það kallaði eftir fyrir kosningar í vetur hafi ekki orðið að veruleika. Loftslagsráð lýsti aðgerðaáætlun stjórnvalda í loftslagsmálum sem ómarkvissum með mörgum ófjármögnuðum aðgerðum þar sem væntur árangur hefði ekki verið metinn í óvægnu áliti í nóvember, skömmu fyrir þingkosningar. Kallaði ráðið eftir þáttaskilum í framkvæmd loftslagsaðgerða og að stjórnvöld sýndu frumkvæði og stefnufestu í aðgerðum sínum. Nú meira en hálfu ári síðar segir ráðið að engin slík tímamót hafi orðið. Stjórnsýsla loftslagsmála sé enn of sundurlaus. Það birtist einkum í veikri verkstjórn og eftirfylgni, ómarkvissri ráðstöfun fjármuna, skorti á upplýsingamiðlun og takmörkuðu samráði við almenning. Sem dæmi um þetta nefnir ráðið hvernig samdráttur hafi orðið í nýskráningu hreinna rafbíla eftir að stjórnvöld gerðu breytingar á hvatakerfi fyrir þá í fyrra. Hann undirstriki veikleika í samþættingu hagstjórnar við markmið í loftslagsmálum og hversu mikilvægt sé að horfa á heildarmyndina og fleiri en eitt markmið þegar ákvarðanir séu teknar. Umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytið lagði fram frumvarp til laga um loftslagsmál í samráðsgátt stjórnvalda í byrjun þessa mánaðar. Þá á að efla stjórnsýslu loftslagsmála og tryggja skilvirka innleiðingu aðgerða. Dýrt að efna ekki loftslagsskuldbindingarnar Ríki heims eiga að leggja fram ný og metnaðarfyllri losunarmarkmið á grundvelli Parísarsamkomulagsins fyrir loftslagsþing Sameinuðu þjóðanna í Brasilíu í nóvember. Loftslagsráð hvetur íslensk stjórnvöld til þess að hraða undirbúningi að framlagi Íslands og að þau vandi til verka. Einnig bendir ráðið á að treysta þurfi undirstöður samstarfs Íslands við Evrópusambandið og Noreg um sameiginlegt markmið gagnvart Parísarsamkomulaginu. Enn hefur ekki verið ákveðið hver hlutdeild Íslands í núverandi markmiði ESB um 55 prósent samdrátt í losun fyrir 2030 verður. Búist er við að sambandið kynni markmið sitt fyrir 2040 á næstu mánuðum. Ráðið varar við því að það geti reynst íslenskum stjórnvöldum dýrkeypt að standa ekki við skuldbindingar sínar í loftslagsmálum. Þannig hafi ráðgjafanefndir írskra stjórnvalda nýlega áætlað að Írar gætu þurft að greiða átta til 26 milljarða evra til annarra ESB-ríkja vegna slíkra vanefnda. Sambærilegt kostnaðarmat hefur ekki verið unnið fyrir Ísland en Loftslagsráð telur ljóst að kostnaðurinn geti orðið hár. Íslensk stjórnvöld hafa þegar afsalað sér hátt í tíu milljörðum króna af losunarheimildum til þess að standast loftslagsskuldbindingar sínar. Ráðgjafar loftslagsráðuneytisins hafa áætlað að ríkið gæti tapað tekjum upp á meira en þrettán milljarða króna á þessum áratug af þessum sökum. „Hagkvæmara er að auka fjárfestingar án frekari tafa í loftslagsaðgerðum sem einnig auka hagsæld og velferð til lengri tíma,“ segir í áliti sem Loftslagsráð samþykkti í síðustu viku. Raskanir erlendis ein stærsta ógnin fyrir Ísland Ráðið telur að ein mesta ógnin af hnattrænni hlýnun fyrir íslenskt samfélag séu afleiðingar utan landsteinanna og áhrif hennar á fæðuframleiðslu og hnattrænar virðiskeðjur. Því sé mikið í húfi að Ísland bieiti sér á alþjóðavettvangi í loftslagsmálum. Fettir ráðið fingur út í að ekki hafi verið þróaðar opinberar sviðsmyndir um þróun lykiláhættuþátta á næstu áratugum svo hægt sé að taka upplýstar ákvarðanir um skipulag og verklegar framkvæmdir. „Brýnt er að byggingareglugerðir verði endurskoðaðar í ljósi fyrirsjáanlegrar áhættu og að skipulag byggðar og samgöngumannvirkja taki mið af bestu fáanlegu þekkingu. Gera þarf fjárfestingaráætlanir um endurbætur á fráveituinnviðum til að bregðast við aukinni úrkomuákefð,“ segir í álitinu. Fjárfestingar í rannsóknum og vöktun geti dregið umtalsvert úr eignatjóni af loftslagstengdri veðurvá. Harmar ráðið að of hægt miði í að efla rannsóknir sem byggja meigi stefnumótun á vegna áhrifa loftslagsbreytinga. Árangur á heimsvísu en ekki nógu mikill Varðandi stöðu loftslags almennt segir Loftslagsráð umtalsverður árangur hafi náðst á þeim áratug sem er brátt liðinn frá undirritun Parísarsamkomulagsins. Hægt hafi á aukningu losunar heimsbyggðarinnar þótt hún hafi enn ekki náð hámarki sínu. Meirihluti nýrra fjárfestinga í orkuvinnslu sé í endurnýjanlegum orkugjöfum. Miðað við núverandi landsmarkmið ríkja heims stefni 2,7 gráðu hlýnun á þessari öld en fyrir Parísarsamkomulagið stefndi í að hún yrði nær fjórum gráðum. Hlýnun af þessari stærðargráðu hefði engu að síður í för með sér geigvænleg áhrif með ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir allt mannkyn. Grundvallarmunur séu á afleiðingum 2,7 gráðu hlýnunar annars vegar og markmiði Parísarsamkomulagsins um að halda hlýnun vel innan tveggja gráða og helst við 1,5 gráður. Þannig yrði massatap jökla jarðarinnar helmingi meira við 2,7 gráðu hlýnun en 1,5 gráður. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Loftslagsmál Stjórnsýsla Vistvænir bílar Mest lesið Björk styður æskuvinkonu sína sem sætir svívirðingum Innlent Bein útsending: Mótmæla handtöku Möggu Stínu Innlent Magga Stína handtekin í nótt af Ísraelsher Innlent Langþreyttur á TikTok áreiti og rasískum orðsendingum skólakrakka Innlent Hitnar undir feldi Lilju Innlent Óheppileg „læk“ Reykjavíkurborgar: „Okkur þykir þetta miður“ Innlent Hefur áhyggjur af unga fólkinu Innlent Dularfull brotlending nærri Area 51 Erlent Keyrt á vegfaranda í Skeifunni Innlent Takmörk á því hversu langt Ísraelar geti farið til að verja hafnbann Innlent Fleiri fréttir Mamma Möggu Stínu gerir upp erfiðan dag Útlendingastofnun: Ekkert bendi til ómannúðlegrar meðferðar í Króatíu Hitnar undir feldi Lilju Játaði að hafa stolið tugum milljóna úr dánarbúi móður sinnar Játaði áralangt kynferðisofbeldi gegn stjúpdóttur sinni Bein útsending: Mótmæla handtöku Möggu Stínu Fékk aðsvif og missti bílinn yfir á annan vegarhelming Hefur áhyggjur af unga fólkinu Ungir Sjálfstæðismenn vilja stöðva hælisveitingar Sér fram á margar klukkustundir í fullkominni óvissu Takmörk á því hversu langt Ísraelar geti farið til að verja hafnbann Keyrt á vegfaranda í Skeifunni Óheppileg „læk“ Reykjavíkurborgar: „Okkur þykir þetta miður“ Hafa rætt við ísraelsk stjórnvöld og sett fram kröfur vegna Margrétar Björk styður æskuvinkonu sína sem sætir svívirðingum „Minnir á saltveðrið mikla“ Magga Stína tekin höndum og gular viðvaranir í kortunum Stúlkan komin í leitirnar Bændum verulega brugðið vegna breytinga á búvörulögum Ákærður fyrir stunguárás á Seltjarnarnesi Magga Stína handtekin í nótt af Ísraelsher Átján sagt upp í Seljahlíð Fyrri degi heimsóknar lauk með kvöldverði í forsetahöllinni Sást blóðugur fyrir utan fjölbýlishús Langþreyttur á TikTok áreiti og rasískum orðsendingum skólakrakka „Það er sárt að þurfa að horfa á eftir þeim“ Ekki hlutverk stjórnarandstöðunnar að halda uppi stemmingu Segir réttast að ráðherra dragi drögin í heild sinni til baka Spyr hvort aflífa þurfi sig vegna mjaðmaskipta Þungt símtal bónda í Skagafirði Sjá meira
Loftslagsráð lýsti aðgerðaáætlun stjórnvalda í loftslagsmálum sem ómarkvissum með mörgum ófjármögnuðum aðgerðum þar sem væntur árangur hefði ekki verið metinn í óvægnu áliti í nóvember, skömmu fyrir þingkosningar. Kallaði ráðið eftir þáttaskilum í framkvæmd loftslagsaðgerða og að stjórnvöld sýndu frumkvæði og stefnufestu í aðgerðum sínum. Nú meira en hálfu ári síðar segir ráðið að engin slík tímamót hafi orðið. Stjórnsýsla loftslagsmála sé enn of sundurlaus. Það birtist einkum í veikri verkstjórn og eftirfylgni, ómarkvissri ráðstöfun fjármuna, skorti á upplýsingamiðlun og takmörkuðu samráði við almenning. Sem dæmi um þetta nefnir ráðið hvernig samdráttur hafi orðið í nýskráningu hreinna rafbíla eftir að stjórnvöld gerðu breytingar á hvatakerfi fyrir þá í fyrra. Hann undirstriki veikleika í samþættingu hagstjórnar við markmið í loftslagsmálum og hversu mikilvægt sé að horfa á heildarmyndina og fleiri en eitt markmið þegar ákvarðanir séu teknar. Umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytið lagði fram frumvarp til laga um loftslagsmál í samráðsgátt stjórnvalda í byrjun þessa mánaðar. Þá á að efla stjórnsýslu loftslagsmála og tryggja skilvirka innleiðingu aðgerða. Dýrt að efna ekki loftslagsskuldbindingarnar Ríki heims eiga að leggja fram ný og metnaðarfyllri losunarmarkmið á grundvelli Parísarsamkomulagsins fyrir loftslagsþing Sameinuðu þjóðanna í Brasilíu í nóvember. Loftslagsráð hvetur íslensk stjórnvöld til þess að hraða undirbúningi að framlagi Íslands og að þau vandi til verka. Einnig bendir ráðið á að treysta þurfi undirstöður samstarfs Íslands við Evrópusambandið og Noreg um sameiginlegt markmið gagnvart Parísarsamkomulaginu. Enn hefur ekki verið ákveðið hver hlutdeild Íslands í núverandi markmiði ESB um 55 prósent samdrátt í losun fyrir 2030 verður. Búist er við að sambandið kynni markmið sitt fyrir 2040 á næstu mánuðum. Ráðið varar við því að það geti reynst íslenskum stjórnvöldum dýrkeypt að standa ekki við skuldbindingar sínar í loftslagsmálum. Þannig hafi ráðgjafanefndir írskra stjórnvalda nýlega áætlað að Írar gætu þurft að greiða átta til 26 milljarða evra til annarra ESB-ríkja vegna slíkra vanefnda. Sambærilegt kostnaðarmat hefur ekki verið unnið fyrir Ísland en Loftslagsráð telur ljóst að kostnaðurinn geti orðið hár. Íslensk stjórnvöld hafa þegar afsalað sér hátt í tíu milljörðum króna af losunarheimildum til þess að standast loftslagsskuldbindingar sínar. Ráðgjafar loftslagsráðuneytisins hafa áætlað að ríkið gæti tapað tekjum upp á meira en þrettán milljarða króna á þessum áratug af þessum sökum. „Hagkvæmara er að auka fjárfestingar án frekari tafa í loftslagsaðgerðum sem einnig auka hagsæld og velferð til lengri tíma,“ segir í áliti sem Loftslagsráð samþykkti í síðustu viku. Raskanir erlendis ein stærsta ógnin fyrir Ísland Ráðið telur að ein mesta ógnin af hnattrænni hlýnun fyrir íslenskt samfélag séu afleiðingar utan landsteinanna og áhrif hennar á fæðuframleiðslu og hnattrænar virðiskeðjur. Því sé mikið í húfi að Ísland bieiti sér á alþjóðavettvangi í loftslagsmálum. Fettir ráðið fingur út í að ekki hafi verið þróaðar opinberar sviðsmyndir um þróun lykiláhættuþátta á næstu áratugum svo hægt sé að taka upplýstar ákvarðanir um skipulag og verklegar framkvæmdir. „Brýnt er að byggingareglugerðir verði endurskoðaðar í ljósi fyrirsjáanlegrar áhættu og að skipulag byggðar og samgöngumannvirkja taki mið af bestu fáanlegu þekkingu. Gera þarf fjárfestingaráætlanir um endurbætur á fráveituinnviðum til að bregðast við aukinni úrkomuákefð,“ segir í álitinu. Fjárfestingar í rannsóknum og vöktun geti dregið umtalsvert úr eignatjóni af loftslagstengdri veðurvá. Harmar ráðið að of hægt miði í að efla rannsóknir sem byggja meigi stefnumótun á vegna áhrifa loftslagsbreytinga. Árangur á heimsvísu en ekki nógu mikill Varðandi stöðu loftslags almennt segir Loftslagsráð umtalsverður árangur hafi náðst á þeim áratug sem er brátt liðinn frá undirritun Parísarsamkomulagsins. Hægt hafi á aukningu losunar heimsbyggðarinnar þótt hún hafi enn ekki náð hámarki sínu. Meirihluti nýrra fjárfestinga í orkuvinnslu sé í endurnýjanlegum orkugjöfum. Miðað við núverandi landsmarkmið ríkja heims stefni 2,7 gráðu hlýnun á þessari öld en fyrir Parísarsamkomulagið stefndi í að hún yrði nær fjórum gráðum. Hlýnun af þessari stærðargráðu hefði engu að síður í för með sér geigvænleg áhrif með ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir allt mannkyn. Grundvallarmunur séu á afleiðingum 2,7 gráðu hlýnunar annars vegar og markmiði Parísarsamkomulagsins um að halda hlýnun vel innan tveggja gráða og helst við 1,5 gráður. Þannig yrði massatap jökla jarðarinnar helmingi meira við 2,7 gráðu hlýnun en 1,5 gráður.
Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Loftslagsmál Stjórnsýsla Vistvænir bílar Mest lesið Björk styður æskuvinkonu sína sem sætir svívirðingum Innlent Bein útsending: Mótmæla handtöku Möggu Stínu Innlent Magga Stína handtekin í nótt af Ísraelsher Innlent Langþreyttur á TikTok áreiti og rasískum orðsendingum skólakrakka Innlent Hitnar undir feldi Lilju Innlent Óheppileg „læk“ Reykjavíkurborgar: „Okkur þykir þetta miður“ Innlent Hefur áhyggjur af unga fólkinu Innlent Dularfull brotlending nærri Area 51 Erlent Keyrt á vegfaranda í Skeifunni Innlent Takmörk á því hversu langt Ísraelar geti farið til að verja hafnbann Innlent Fleiri fréttir Mamma Möggu Stínu gerir upp erfiðan dag Útlendingastofnun: Ekkert bendi til ómannúðlegrar meðferðar í Króatíu Hitnar undir feldi Lilju Játaði að hafa stolið tugum milljóna úr dánarbúi móður sinnar Játaði áralangt kynferðisofbeldi gegn stjúpdóttur sinni Bein útsending: Mótmæla handtöku Möggu Stínu Fékk aðsvif og missti bílinn yfir á annan vegarhelming Hefur áhyggjur af unga fólkinu Ungir Sjálfstæðismenn vilja stöðva hælisveitingar Sér fram á margar klukkustundir í fullkominni óvissu Takmörk á því hversu langt Ísraelar geti farið til að verja hafnbann Keyrt á vegfaranda í Skeifunni Óheppileg „læk“ Reykjavíkurborgar: „Okkur þykir þetta miður“ Hafa rætt við ísraelsk stjórnvöld og sett fram kröfur vegna Margrétar Björk styður æskuvinkonu sína sem sætir svívirðingum „Minnir á saltveðrið mikla“ Magga Stína tekin höndum og gular viðvaranir í kortunum Stúlkan komin í leitirnar Bændum verulega brugðið vegna breytinga á búvörulögum Ákærður fyrir stunguárás á Seltjarnarnesi Magga Stína handtekin í nótt af Ísraelsher Átján sagt upp í Seljahlíð Fyrri degi heimsóknar lauk með kvöldverði í forsetahöllinni Sást blóðugur fyrir utan fjölbýlishús Langþreyttur á TikTok áreiti og rasískum orðsendingum skólakrakka „Það er sárt að þurfa að horfa á eftir þeim“ Ekki hlutverk stjórnarandstöðunnar að halda uppi stemmingu Segir réttast að ráðherra dragi drögin í heild sinni til baka Spyr hvort aflífa þurfi sig vegna mjaðmaskipta Þungt símtal bónda í Skagafirði Sjá meira