Svar við grein Dag­nýjar Hængsdóttur Köhler

Við viljum þakka Dagnýju fyrir samúðarkveðjur hennar og fyrir að stíga fram, sýna hugrekki og standa andspænis þeirri hræðilegu martröð sem mun fylgja fjölskyldu Bryndísar Klöru um ókomna tíð vegna voveiflegs fráfalls hennar. Það krefst mikils hugrekkis af hennar hálfu, sem ömmu gerandans, að segja sína sögu á svo einlægan og opinskáan hátt.

Þessi frásögn á rétt á því að heyrast og að baki hverri sögu eru margar hliðar. Umfram allt berum við sem samfélag ábyrgð á að tryggja að umræða leiði til raunverulegra breytinga og bættrar velferðar fyrir öll börn. Dagný á sannarlega skilið lof fyrir sitt framlag til umræðunnar, sem byggt er bæði á persónulegri reynslu hennar og faglegri starfsþekkingu.

Réttlæti í hættu

Gagnvart okkur snýst þessi harmleikur fyrst og fremst um Bryndísi Klöru, barnabarnið okkar – hún var augasteinninn okkar, elskuð dóttir, systir, frænka og vinkona, með bjarta framtíð og óteljandi möguleika í greipum sér. Bryndís var manneskja með drauma, vonir og áform en var svipt því öllu á hræðilegan hátt af jafnaldra sínum á Menningarnótt í Reykjavíkurborg.

Þegar rætt er um þetta mál, má ekki gleymast að ekkert í aðstæðum gerandans breytir þeirri staðreynd að Bryndís Klara var blásaklaus stúlka sem myrt var á ofbeldisfullan hátt. Aðstæður í lífi gerandans eru óviðkomandi arfleifð Bryndísar Klöru og glímunni sem foreldrar hennar þurfa að etja sökum sársaukans, sorgar og söknuðar sem fylgir því að missa barn og framtíðinni með barni sínu.

Þegar samfélagið fjallar um slíkan glæp er mikilvægt að greina kerfislæga veikleika, benda á þá og krefjast úrbóta. Engu að síður má það ekki vera á kostnað þeirra sem þjást í kjölfar glæps. Það er röskun á friðhelgi Bryndísar og okkar sem syrgja hana, að sakhæfur einstaklingur sem tók líf hennar á hrottafenginn hátt og bíður þess að mál hans hljóti meðferð fyrir dómi, fái notið opinberrar rökræðu meðal almennings um hvaða ytri þættir kunni að hafa stuðlað að glæp hans. Þó að mikilvægt sé að fyrirbyggja framtíðarglæpi með umbótum, má slík opinber umræða aldrei verða til þess að draga úr ásýnd ábyrgðar eða réttlátrar meðferðar og útkomu máls.

Brotið samfélag

Í gegnum lífsreynslu okkar höfum við séð börn takast á við margvíslegar aðstæður. Sum alast upp við öryggi, en önnur búa við skort og óöryggi. Þrátt fyrir slíkar áskoranir hafa flest börn burði til að velja lífsleið sem byggir á virðingu fyrir öðrum. Engar félagslegar aðstæður réttlæta ákvörðun sakhæfs einstaklings, þó á barnaldri sé, að ráðast gegn lífi og heilsu annarra. Þótt umhverfi og uppvöxtur hafi áhrif á einstakling, verður gerandi að gangast við eigin gjörðum. Hugmyndin um að tilteknar aðstæður geri ofbeldi að líklegri afleiðingu, er ekki aðeins röng heldur einnig lítilsvirðing gagnvart þeim sem glímdu við brotna bernsku án þess að hafa beitt aðra ofbeldi.

Samfélagið ber óumdeilanlega ábyrgð á því að tryggja að börn í viðkvæmri stöðu fái þau úrræði sem þau þurfa til að komast út úr vítahring skorts og vanrækslu. Því miður blasir sú hryllilega staðreynd við samfélaginu að tímapunktur nauðsynlegra aðgerða er liðinn hjá með skelfilegum afleiðingum. Morð barns á öðru barni er mesta mögulega fórn sem brotið samfélag getur goldið.

Réttlæti er hornsteinn

Réttlæti þarf að byggjast á því að gerendur sæti ábyrgð, ákvarðanir dómskerfis séu sanngjarnar og í átt að betrun gerenda, og að réttur þolenda sé virtur. Ofbeldisglæpur af þessum toga hefur djúpstæðar samfélagslegar afleiðingar sem ekki má vanmeta. Réttarkerfið verður að tryggja bæði skýrar afleiðingar fyrir þá sem fremja ofbeldi og úrræði fyrir þá sem þjást.

Lærdómur samfélags er mikilvægur þáttur í framfylgd réttlætis og þar eru forvarnir grundvallaratriði. Sá þáttur felur í sér aukna menntun um siðferðileg gildi, öflugri stuðning við fjölskyldur í áhættu og tryggingu fyrir því að þolendur hafi greiðan aðgang að sálrænum, lagalegum og félagslegum úrræðum. Réttlæti tryggir þolendum vernd gegn frekari skaða og veitir jafnframt samfélaginu varnir og fyrirbyggjandi aðgerðir gegn áframhaldandi hörmungum.

Dýrmæt fórn sem kallar á aðgerðir

Réttlæti er ekki fullnægt nema þegar það nær til þeirra sem þjást mest - þau sem ekki fá lengur talað fyrir sig sjálf. Okkur ber skylda til að hrópa eftir réttlæti til handa Bryndísi Klöru, því barnabarn okkar var svipt þeirri rödd sinni. Samfélaginu ber skylda til að hlusta og tryggja að saga Bryndísar gleymist ekki heldur verði vendipunktur í baráttunni gegn ofbeldi. Við hvetjum alla – frá stjórnvöldum til almennings – að grípa til aðgerða: herða löggjöf um ábyrgð foreldra, efla forvarnir og úrræði í skólakerfinu og tryggja að þolendur og börn í vanda fái fullnægjandi vernd og stuðning. Við berum sameiginlega ábyrgð á að byggja upp öruggt samfélag þar sem mannréttindi eru virt og ekkert barn þurfi að óttast um líf sitt heldur geti lifað hér á landi, áhyggjulaust í umhverfi sínu. Ofbeldi gegn börnum verður ekki liðið – ekki nú, ekki síðar, aldrei!

Lokaorðin eru foreldra Bryndísar, daginn eftir andlát hennar:

„Nú þarf að hafa hátt og tryggja með skipulegum og úthugsuðum hætti, að þessi martröð, missir okkar og líf Bryndísar muni leiða til betri veruleika fyrir íslenskt samfélag! Þessi dýra og óbærilega fórn hennar, skal og verður að bjarga mannslífum.“

Með virðingu og von um réttlátara samfélag,

ömmur og afar Bryndísar Klöru

Ragnheiður Magnúsdóttir, Halldóra Jónsdóttir, Óskar Þór Karlsson og Eiríkur Böðvarsson