Opið bréf til undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis Jóhann Friðrik Friðriksson og skrifa 25. janúar 2025 07:02 Samkvæmt fréttum virðist liggja fyrir að framboð, sem ekki er skráð sem stjórnmálaflokkur, hefur fengið fjárframlög úr ríkissjóði og vísvitandi nýtt þau í kosningabaráttu sína þrátt fyrir að viðurkenna að hafa ekki átt rétt á þeim. Samkvæmt lögum nr. 162/2006 eiga eingöngu skráðir stjórnmálaflokkar rétt á slíkum framlögum. Mikilvægt er fyrir Alþingi að skera úr um áhrif þessara upplýsinga á kosningarnar sem fram fóru 30. nóvember síðastliðinn og mögulegan aðstöðumun framboða til kosninga í þessu ljósi. Í lýðræðissamfélagi verður að ríkja traust gagnvart kosningakerfum og leikreglur þurfa að vera bæði skýrar og sanngjarnar. Því er brýnt að tryggja jafnræði framboða og frambjóðenda í kosningum og líklegt að sú krafa sé almenn hér á landi. Það vekur því upp spurningar þegar framboð virðist hafa komist upp með að nýta fjárframlög, sér í lagi í kosningabaráttu, án þess að uppfylla kröfur samkvæmt lögum. Kosningalög nr. 24/2000 gera þá kröfu að framboð uppfylli öll formskilyrði til að teljast gild. Sú staðreynd að eitt framboð þurfti ekki að uppfylla sömu kröfur og önnur getur varla talist léttvægt. Dómar Mannréttindadómstólsins Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur fjallað um mikilvægi þess að stjórnmálaflokkar njóti jafnræðis í fjármögnun og að stjórnvöld tryggi að athafnir þess skekki ekki lýðræðislegt ferli. Óhjákvæmilegt er að bera saman þá stöðu sem virðist uppi hér á landi þar sem ekki öll framboð í síðustu kosningum eru skráð stjórnmálasamtök og því virðast gilda mismunandi lög um framboðin og skyldur þeirra. Dómur MDE í máli Parti Nationaliste Basque gegn Frakklandi fjallaði m.a. um nauðsyn þess að reglur um kosningar séu skýrar og þeim framfylgt á samræmdan hátt. Annað dæmi er mál Cumhuriyet Halk Partisi gegn Tyrklandi en í báðum tilvikum var um mismunun stjórnvalda gagnvart framboðum að ræða og þar með brot á Mannréttindasáttmálanum. Eflaust eru dæmin fleiri sem vísa má til en kjarni málsins er alltaf sá sami. Öll framboð eiga að vera undir sömu lög og reglur sett. Skyldur stjórnvalda til eftirlits Á Íslandi er það stjórnvalda að fylgja eftir lögum nr. 162/2006 og kosningalögum nr. 24/2000. Kjörstjórnir hafa þar veigamikið hlutverk. Ef það hefur ekki verið gert, gæti ríkið talist hafa vanrækt skyldur sínar. Hvers konar mismunun getur því brotið gegn réttindum einstaklinga og flokka. Jafnræðisregla stjórnarskrárinnar kveður á um að allir eigi að vera jafnir fyrir lögum. Ef allir stjórnmálaflokkar, að einum undaskildum, þurfa að gangast undir lagakröfur t.d. skila fjárhagsgögnum, staðfesta skráningu og fylgja tilteknum reglum gæti það falið í sér brot á jafnræðisreglu. Í þessu samhengi gæti verið lagt útfrá því að eitt framboð hafi haft óeðlilegt forskot enda ekki undir sömu kvaðir sett. Einnig verður að velta upp þeirri spurningu hvers vegna framboð sem ekki er skráð stjórnmálasamtök fékk aðgang að kjörskrá og listabókstaf. Samkvæmt kosningarlögum er stjórnmàlasamtökum einum heimilt að bjóða fram. Landskjörstjórn virðist hafa virt það að vettugi. Það hlýtur að teljast mikilvægt að lögmæti framboðsins sé hafið yfir vafa í þágu frambjóðenda þess og ekki síst kjósenda. Alþingi gefur kosningum heilbrigðisvottorð Í lýðræðisríkjum er almennt viðurkennt að jafnræði í fjármögnun stjórnmálaflokka og kosninga sé grundvallaratriði til að tryggja sanngjarna niðurstöðu. Leiði rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis í ljós að einn flokkur naut undanþágu frá skilyrðum sem aðrir flokkar þurftu að uppfylla verður að meta áhrif þeirrar mismununar á kosningaúrslit. Alþingi þarf einnig að rannsaka, útfrá jafnræðisreglu, mögulega notkun framboðs á fjárframlagi frá stjórnvöldum í kosningabaráttu sem það hefur viðurkennt að eiga ekki rétt á. Einnig þarf að skoða ferli við veitingu listabókstafs og samþykktar framboðs sem ekki er skráð stjórnmálaafl og aðgang þess að kjörskrá. Hafa þarf í huga rétt þeirra sem skráðir eru á kjörskrá og máttu búast við því að aðeins til þess bærir aðilar fengju aðgang að þeirra gögnum. Það er mikilvægt að alþingismenn geti með góðri samvisku gefið alþingiskosningunum heilbirgðisvottorð á fyrsta þingfundi og hvergi beri skugga á. Á Íslandi er þingræði og þar liggur síðasta orðið. Með bréfi þessu vil ég ítreka þær skyldur sem á undirbúningskjörbréfanefnd hvíla og þeim þingmönnum sem Landskjörstjórn hefur veitt kjörbréf. Alþingismenn þurfa greinargóðar upplýsingar til þess að geta kynnt sér málavöxtu enda þeirra að kjósa eftir sannfæringu sinni. Höfundur er varaþingmaður og fyrrverandi nefndarmaður í undirbúningskjörbréfanefnd Alþingis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flokkur fólksins Alþingiskosningar 2024 Framsóknarflokkurinn Jóhann Friðrik Friðriksson Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Sjá meira
Samkvæmt fréttum virðist liggja fyrir að framboð, sem ekki er skráð sem stjórnmálaflokkur, hefur fengið fjárframlög úr ríkissjóði og vísvitandi nýtt þau í kosningabaráttu sína þrátt fyrir að viðurkenna að hafa ekki átt rétt á þeim. Samkvæmt lögum nr. 162/2006 eiga eingöngu skráðir stjórnmálaflokkar rétt á slíkum framlögum. Mikilvægt er fyrir Alþingi að skera úr um áhrif þessara upplýsinga á kosningarnar sem fram fóru 30. nóvember síðastliðinn og mögulegan aðstöðumun framboða til kosninga í þessu ljósi. Í lýðræðissamfélagi verður að ríkja traust gagnvart kosningakerfum og leikreglur þurfa að vera bæði skýrar og sanngjarnar. Því er brýnt að tryggja jafnræði framboða og frambjóðenda í kosningum og líklegt að sú krafa sé almenn hér á landi. Það vekur því upp spurningar þegar framboð virðist hafa komist upp með að nýta fjárframlög, sér í lagi í kosningabaráttu, án þess að uppfylla kröfur samkvæmt lögum. Kosningalög nr. 24/2000 gera þá kröfu að framboð uppfylli öll formskilyrði til að teljast gild. Sú staðreynd að eitt framboð þurfti ekki að uppfylla sömu kröfur og önnur getur varla talist léttvægt. Dómar Mannréttindadómstólsins Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur fjallað um mikilvægi þess að stjórnmálaflokkar njóti jafnræðis í fjármögnun og að stjórnvöld tryggi að athafnir þess skekki ekki lýðræðislegt ferli. Óhjákvæmilegt er að bera saman þá stöðu sem virðist uppi hér á landi þar sem ekki öll framboð í síðustu kosningum eru skráð stjórnmálasamtök og því virðast gilda mismunandi lög um framboðin og skyldur þeirra. Dómur MDE í máli Parti Nationaliste Basque gegn Frakklandi fjallaði m.a. um nauðsyn þess að reglur um kosningar séu skýrar og þeim framfylgt á samræmdan hátt. Annað dæmi er mál Cumhuriyet Halk Partisi gegn Tyrklandi en í báðum tilvikum var um mismunun stjórnvalda gagnvart framboðum að ræða og þar með brot á Mannréttindasáttmálanum. Eflaust eru dæmin fleiri sem vísa má til en kjarni málsins er alltaf sá sami. Öll framboð eiga að vera undir sömu lög og reglur sett. Skyldur stjórnvalda til eftirlits Á Íslandi er það stjórnvalda að fylgja eftir lögum nr. 162/2006 og kosningalögum nr. 24/2000. Kjörstjórnir hafa þar veigamikið hlutverk. Ef það hefur ekki verið gert, gæti ríkið talist hafa vanrækt skyldur sínar. Hvers konar mismunun getur því brotið gegn réttindum einstaklinga og flokka. Jafnræðisregla stjórnarskrárinnar kveður á um að allir eigi að vera jafnir fyrir lögum. Ef allir stjórnmálaflokkar, að einum undaskildum, þurfa að gangast undir lagakröfur t.d. skila fjárhagsgögnum, staðfesta skráningu og fylgja tilteknum reglum gæti það falið í sér brot á jafnræðisreglu. Í þessu samhengi gæti verið lagt útfrá því að eitt framboð hafi haft óeðlilegt forskot enda ekki undir sömu kvaðir sett. Einnig verður að velta upp þeirri spurningu hvers vegna framboð sem ekki er skráð stjórnmálasamtök fékk aðgang að kjörskrá og listabókstaf. Samkvæmt kosningarlögum er stjórnmàlasamtökum einum heimilt að bjóða fram. Landskjörstjórn virðist hafa virt það að vettugi. Það hlýtur að teljast mikilvægt að lögmæti framboðsins sé hafið yfir vafa í þágu frambjóðenda þess og ekki síst kjósenda. Alþingi gefur kosningum heilbrigðisvottorð Í lýðræðisríkjum er almennt viðurkennt að jafnræði í fjármögnun stjórnmálaflokka og kosninga sé grundvallaratriði til að tryggja sanngjarna niðurstöðu. Leiði rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis í ljós að einn flokkur naut undanþágu frá skilyrðum sem aðrir flokkar þurftu að uppfylla verður að meta áhrif þeirrar mismununar á kosningaúrslit. Alþingi þarf einnig að rannsaka, útfrá jafnræðisreglu, mögulega notkun framboðs á fjárframlagi frá stjórnvöldum í kosningabaráttu sem það hefur viðurkennt að eiga ekki rétt á. Einnig þarf að skoða ferli við veitingu listabókstafs og samþykktar framboðs sem ekki er skráð stjórnmálaafl og aðgang þess að kjörskrá. Hafa þarf í huga rétt þeirra sem skráðir eru á kjörskrá og máttu búast við því að aðeins til þess bærir aðilar fengju aðgang að þeirra gögnum. Það er mikilvægt að alþingismenn geti með góðri samvisku gefið alþingiskosningunum heilbirgðisvottorð á fyrsta þingfundi og hvergi beri skugga á. Á Íslandi er þingræði og þar liggur síðasta orðið. Með bréfi þessu vil ég ítreka þær skyldur sem á undirbúningskjörbréfanefnd hvíla og þeim þingmönnum sem Landskjörstjórn hefur veitt kjörbréf. Alþingismenn þurfa greinargóðar upplýsingar til þess að geta kynnt sér málavöxtu enda þeirra að kjósa eftir sannfæringu sinni. Höfundur er varaþingmaður og fyrrverandi nefndarmaður í undirbúningskjörbréfanefnd Alþingis.
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun