Gervigreind: Lykill að skilvirkari ríkisfjármálum á Íslandi Sigvaldi Einarsson skrifar 16. desember 2024 16:02 Ríkisfjármál Íslands standa frammi fyrir miklum áskorunum, allt frá auknum kostnaði í heilbrigðiskerfinu til flóknari alþjóðlegra reglugerða og öldrunar þjóðarinnar. Á sama tíma bjóða framfarir á sviði gervigreindar (GG) upp á áður óþekkta möguleika til að bæta þjónustu, lækka kostnað og nýta opinbert fé á skilvirkari hátt. Í þessari grein er fjallað um hvernig Ísland getur nýtt GG í ríkisfjármálum og tekið dæmi frá löndum sem hafa þegar náð árangri með tæknina. Ísland í alþjóðlegum samanburði Samkvæmt Government AI Readiness Index, alþjóðlegum mælikvarða sem metur hæfni ríkja til að nýta GG í opinbera þjónustu, er Ísland í 28. sæti af 193 löndum. Þrátt fyrir góða stöðu stendur Ísland enn frammi fyrir mörgum tækifærum til að nýta GG betur, sérstaklega á sviði ríkisfjármála. Helstu dæmi frá öðrum löndum: Bandaríkin eru leiðandi í nýsköpun og rannsóknum í GG, með fjárfestingu í kerfum sem nýta stór gagnasöfn til að hámarka skilvirkni. Kína hefur lagt áherslu á hröð innleiðingu GG í öllum geirum samfélagsins, með áherslu á sjálfvirkni og hámarksárangur. Bretland er í fararbroddi í ábyrgri nýtingu GG og hefur byggt upp kerfi til að auka gagnsæi og traust í ríkisrekstri. Skilvirkari skattheimta og fjárlagagerð Sjálfvirkni og forspárgreining í skattheimtu GG getur hjálpað við að greina mynstur í skattundanskotum og nýta gögn til að ráðast gegn brotum. Í Danmörku hefur GG-kerfið „SKAT AI“ sparað milljarða með því að greina undanskot og auka skilvirkni í skattheimtu. Á Íslandi hefur Skatturinn þegar nýtt GG í sjálfvirka flokkun tölvupósta, sem bætir þjónustu og dregur úr tímafrekum ferlum. Betri fjárlagagerð með gervigreind GG getur gert fjárlagagerð nákvæmari með spám sem byggja á sögulegum gögnum og hagstærðum. Þetta dregur úr líkum á fjárlagahalla og eykur getu stjórnvalda til að forgangsraða fjármunum. Dæmi frá Nýja-Sjálandi: Þar nota stjórnvöld GG til að meta áhrif fjárlaga og stefnumótunar á efnahag landsins. Þetta hefur leitt til nákvæmari og markvissari ákvarðanatöku. Bætt þjónusta og lægri kostnaður Sjálfvirknivæðing þjónustu GG getur flýtt opinberum ferlum með sjálfvirkni. Spjallmenni (chatbots) geta svarað fyrirspurnum borgara á stuttum tíma og létt á hefðbundinni þjónustu. Dæmi frá Bretlandi: Þar eru GG-spjallmenni notuð í vegabréfsumsóknum, sem hefur stytt biðtíma og aukið ánægju almennings. Á Íslandi hefur verið lagt til að nota GG til að bæta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og draga úr rekstrarkostnaði. Greining og ákvarðanataka í heilbrigðiskerfinu GG getur hjálpað læknum að greina sjúkdóma hraðar og með meiri nákvæmni. Ísland gæti nýtt GG til að greina augnsjúkdóma með myndgreiningu, sem myndi stuðla að betri og skjótari meðferð. Dæmi frá Bandaríkjunum: Mayo Clinic notar GG til að bæta nákvæmni sjúkdómsgreiningar, sem hefur sparað tíma og kostnað. Greining og áætlanagerð á sviði hagstjórnar GG getur hjálpað við að meta áhrif stefnumótunar á efnahagshópa og greina áhættu í opinberum fjárfestingum. Þetta dregur úr líkum á kostnaðarsömum mistökum og eykur getu stjórnvalda til að bregðast við hratt. Dæmi frá Kanada: Seðlabanki Kanada hefur nýtt GG til að spá fyrir um verðbólgu og greina áhrif efnahagslegra ákvarðana. Þetta hefur styrkt stefnumótun og aukið stöðugleika í hagkerfinu. Áskoranir og siðferðileg álitamál Fjárfestingar og innviðir Til að nýta möguleika GG þarf Ísland að fjárfesta í tæknilegum innviðum og menntun. Þjálfun starfsmanna og innleiðing nýrrar tækni krefst bæði tíma og fjármuna. Hlutdrægni í gögnum GG byggir á þjálfunargögnum sem geta innihaldið hlutdrægni. Ef slík gögn eru ekki leiðrétt geta þau leitt til ósanngjarnra ákvarðana, t.d. í opinberum úthlutunum. Gagnsæi og ábyrgð Gagnsæi í notkun GG er lykilatriði til að tryggja traust almennings. Þróa þarf siðareglur og skýra stefnu um notkun GG í opinberri stjórnsýslu. Niðurstaða: Tækifæri til umbreytingar Gervigreind býður Íslandi upp á einstakt tækifæri til að bæta ríkisfjármál, draga úr kostnaði og auka skilvirkni í opinberri þjónustu. Með ábyrgri innleiðingu og fjárfestingu getur Ísland orðið leiðandi í nýtingu GG á heimsvísu. Stjórnvöld þurfa að leggja áherslu á stefnumótun, innviði og menntun til að tryggja að þessi byltingartækni skili ávinningi fyrir alla landsmenn. Með því að nýta tæknina á siðferðilegan og ábyrgðarmikinn hátt getur Ísland tekið stór skref í átt að sjálfbærari og skilvirkari framtíð. Erum við tilbúin að taka fyrstu stóru skrefin í átt að tæknivæddari opinberum rekstri? Framtíðin bíður — og hún er í höndum okkar. Höfundur er MBA nemandi hjá Akademías með áherslu á stafræna þróun og gervigreind. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigvaldi Einarsson Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Sjá meira
Ríkisfjármál Íslands standa frammi fyrir miklum áskorunum, allt frá auknum kostnaði í heilbrigðiskerfinu til flóknari alþjóðlegra reglugerða og öldrunar þjóðarinnar. Á sama tíma bjóða framfarir á sviði gervigreindar (GG) upp á áður óþekkta möguleika til að bæta þjónustu, lækka kostnað og nýta opinbert fé á skilvirkari hátt. Í þessari grein er fjallað um hvernig Ísland getur nýtt GG í ríkisfjármálum og tekið dæmi frá löndum sem hafa þegar náð árangri með tæknina. Ísland í alþjóðlegum samanburði Samkvæmt Government AI Readiness Index, alþjóðlegum mælikvarða sem metur hæfni ríkja til að nýta GG í opinbera þjónustu, er Ísland í 28. sæti af 193 löndum. Þrátt fyrir góða stöðu stendur Ísland enn frammi fyrir mörgum tækifærum til að nýta GG betur, sérstaklega á sviði ríkisfjármála. Helstu dæmi frá öðrum löndum: Bandaríkin eru leiðandi í nýsköpun og rannsóknum í GG, með fjárfestingu í kerfum sem nýta stór gagnasöfn til að hámarka skilvirkni. Kína hefur lagt áherslu á hröð innleiðingu GG í öllum geirum samfélagsins, með áherslu á sjálfvirkni og hámarksárangur. Bretland er í fararbroddi í ábyrgri nýtingu GG og hefur byggt upp kerfi til að auka gagnsæi og traust í ríkisrekstri. Skilvirkari skattheimta og fjárlagagerð Sjálfvirkni og forspárgreining í skattheimtu GG getur hjálpað við að greina mynstur í skattundanskotum og nýta gögn til að ráðast gegn brotum. Í Danmörku hefur GG-kerfið „SKAT AI“ sparað milljarða með því að greina undanskot og auka skilvirkni í skattheimtu. Á Íslandi hefur Skatturinn þegar nýtt GG í sjálfvirka flokkun tölvupósta, sem bætir þjónustu og dregur úr tímafrekum ferlum. Betri fjárlagagerð með gervigreind GG getur gert fjárlagagerð nákvæmari með spám sem byggja á sögulegum gögnum og hagstærðum. Þetta dregur úr líkum á fjárlagahalla og eykur getu stjórnvalda til að forgangsraða fjármunum. Dæmi frá Nýja-Sjálandi: Þar nota stjórnvöld GG til að meta áhrif fjárlaga og stefnumótunar á efnahag landsins. Þetta hefur leitt til nákvæmari og markvissari ákvarðanatöku. Bætt þjónusta og lægri kostnaður Sjálfvirknivæðing þjónustu GG getur flýtt opinberum ferlum með sjálfvirkni. Spjallmenni (chatbots) geta svarað fyrirspurnum borgara á stuttum tíma og létt á hefðbundinni þjónustu. Dæmi frá Bretlandi: Þar eru GG-spjallmenni notuð í vegabréfsumsóknum, sem hefur stytt biðtíma og aukið ánægju almennings. Á Íslandi hefur verið lagt til að nota GG til að bæta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og draga úr rekstrarkostnaði. Greining og ákvarðanataka í heilbrigðiskerfinu GG getur hjálpað læknum að greina sjúkdóma hraðar og með meiri nákvæmni. Ísland gæti nýtt GG til að greina augnsjúkdóma með myndgreiningu, sem myndi stuðla að betri og skjótari meðferð. Dæmi frá Bandaríkjunum: Mayo Clinic notar GG til að bæta nákvæmni sjúkdómsgreiningar, sem hefur sparað tíma og kostnað. Greining og áætlanagerð á sviði hagstjórnar GG getur hjálpað við að meta áhrif stefnumótunar á efnahagshópa og greina áhættu í opinberum fjárfestingum. Þetta dregur úr líkum á kostnaðarsömum mistökum og eykur getu stjórnvalda til að bregðast við hratt. Dæmi frá Kanada: Seðlabanki Kanada hefur nýtt GG til að spá fyrir um verðbólgu og greina áhrif efnahagslegra ákvarðana. Þetta hefur styrkt stefnumótun og aukið stöðugleika í hagkerfinu. Áskoranir og siðferðileg álitamál Fjárfestingar og innviðir Til að nýta möguleika GG þarf Ísland að fjárfesta í tæknilegum innviðum og menntun. Þjálfun starfsmanna og innleiðing nýrrar tækni krefst bæði tíma og fjármuna. Hlutdrægni í gögnum GG byggir á þjálfunargögnum sem geta innihaldið hlutdrægni. Ef slík gögn eru ekki leiðrétt geta þau leitt til ósanngjarnra ákvarðana, t.d. í opinberum úthlutunum. Gagnsæi og ábyrgð Gagnsæi í notkun GG er lykilatriði til að tryggja traust almennings. Þróa þarf siðareglur og skýra stefnu um notkun GG í opinberri stjórnsýslu. Niðurstaða: Tækifæri til umbreytingar Gervigreind býður Íslandi upp á einstakt tækifæri til að bæta ríkisfjármál, draga úr kostnaði og auka skilvirkni í opinberri þjónustu. Með ábyrgri innleiðingu og fjárfestingu getur Ísland orðið leiðandi í nýtingu GG á heimsvísu. Stjórnvöld þurfa að leggja áherslu á stefnumótun, innviði og menntun til að tryggja að þessi byltingartækni skili ávinningi fyrir alla landsmenn. Með því að nýta tæknina á siðferðilegan og ábyrgðarmikinn hátt getur Ísland tekið stór skref í átt að sjálfbærari og skilvirkari framtíð. Erum við tilbúin að taka fyrstu stóru skrefin í átt að tæknivæddari opinberum rekstri? Framtíðin bíður — og hún er í höndum okkar. Höfundur er MBA nemandi hjá Akademías með áherslu á stafræna þróun og gervigreind.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun