Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar 23. nóvember 2024 11:02 Ölfusárbrú sem kostar allt að fimm sinnum meira en góð klassísk brú er sögð skynsöm fjárfesting. Með síauknum þunga eru nú færð fyrir því rök í löngu máli - korter í kosnignar - að 18 milljarða verkið skuli hafið sem fyrst. Vegagerðin sem gerir annars miklar kröfur þegar um er að ræða aðila sem standa utan Eflugerðarinnar, réði til verksins án útboðs eða nokkurrar samkeppni verkfræðistofu sem hefur aldrei hannað slíka brú. Þá hafa í lengri tíma staðið yfir samningaviðræður við íslenskan verktaka sem hefur aldrei byggt slíka brú. Um leið virðist Vegagerðin - sem hefur aldrei stjórnað byggingu slíks verks - búast við miklu frá óreyndum hönnuðum og verktaka, sem hafa enga reynslu af sambærilegu verki. Þrír lykilleikendur, sem hafa enga reynslu af slíku verki - á meðan Vegagerðin gætir þess að sérfræðingar MEÐ reynslu af slíku verki komist ekki að - saman komnir í lokaðri einkaveislu sem sögð er kosta 18 milljarða. Og þú sem skattgreiðandi skalt borga reikninginn. Mikið var gert úr því af Vegagerðinni og verkefnisstjóra Ölfusárbrúar Guðmundi Val Guðmundssyni og ráðherra hans og samstarfsaðila Sigurði Inga Jóhannssyni að hönnun og smíði Ölfusárbrúar yrði boðin út í alþjóðlegu samkeppnisumhverfi, það væri svo mikilvægt að fá inn reynslu frá erlendum aðilum sem hefðu hannað og byggt stagbrú á borð við þá sem Ölfusárbrú ætti að verða - við höfum jú ekki byggt slíka brú á Íslandi. Það væru rökin fyrir því líka að „bjóða út“ hönnun brúarinnar. Þá var reyndar ekki sagt frá því að tiltekið ráðgjafarfyrirtæki og vinir verkefnisstjórans sem talar máli Ölfusárbrúar hefur unnið að hönnun brúarinnar í mörg ár, ásamt verkefnisstjóranum þegar hann var sjálfur starfsmaður ráðgjafarfyrirtækisins. Reyndar hefur Guðmundur Valur Guðmundsson hjá Vegagerðinni og vinir hans í Eflugerðinni unnið með hönnun Ölfusárbrúar í lokuðum klúbbi í meira en áratug, enn þann dag í dag er þó litlar sem engar upplýsingar að hafa um framgöngu verksins og hina ákaflega miklu skynsemi þeirra í ákvarðanatöku um lausnir, nema að mér virðist helst í áróðursformi. Forhönnun brúar á borð við Ölfusárbrú er verk sem getur numið á bilinu 1 til 3% heildarkostnaðar og því um að ræða stórverk sem nemur 140 til jafnvel 420 milljónum að umfangi - alveg óháð verkhönnunarferlinu - ekki ónýtt það að fá inn á borð til sín frá traustum vini sínum í kerfinu. Þótt lög og reglur séu skýr í þessu tilliti - öll innkaup um hönnun og ráðgjöf yfir um 20 milljónum skulu fara í samkeppnisfarveg - var þetta hönnunarverk (forhönnun Ölfusárrúar) ekki boðið út né heldur sett í nokkurt samkeppnisferli. Ekki verður betur séð en að þetta sé skýrt brot á lögum um opinber innkaup. Reyndar tíðkast það alls ekki hjá Vegagerðinni yfirhöfuð að bjóða út hönnun og ráðgjöf, með fáum sýndar-undantekningum. Það er mitt mat að einokun og rányrkja sérhagsmunaklúbba hafi aldrei og muni aldrei gera Íslendingum gott. Meira af skynsemishyggju Vegagerðarinnar má finna í Fossvoginum. Eina samkeppnin sem Vegagerðin hefur haldið í meira en áratug innibar hönnun Fossvogsbrúar, tiltölulega einfaldrar bæjarbrúar. Í flestum þeim löndum sem við berum okkur gjarnan saman við þykir skynsamlegt að halda samkeppni til þess að virkja hugvit og þekkingu fagsviðsins, Vegagerðinni virðist hinsvegar þykja skynsamlegast að fela fámennum klúbbi flest öll hönnunarverk og markvisst halda tilteknum „óvinveittum“ aðilum með rangar faglegar skoðanir frá fagsviðinu. Samkeppni á forsendum hæfni, þekkingar og reynslu, sem ógnar því góða sjálfsafgreiðslukerfi sem komið hefur verið upp á bak við luktar dyr, er jú ekki skynsamleg fyrir Vegagerðina og tengda vini úr kl. Þannig virðist sem Vegagerðin telji að það sé ákaflega mikil skynsemi í því að koma opinberum stórverkum á hönnunarsviði síendurtekið í hendur sama klúbbsins; fámenns hóps sem starfar svo að segja þvert á landamæri opinberra aðila og einkaaðila og virðist hreinlega eiga allt íslenska samgöngusviðið með húð og hári. Í samkeppnisgögnum um Fossvogsbrú kom fram að brúin skyldi kosta 2,0 milljarða (án VSK). Á meðan flestir þátttakendur héldu sig við forskrift samkeppninnar - það er jú það sem maður gerir í samkeppnum ef þátttaka er á heiðarlegum forsendum - var einn hópur sem gerði það ekki. Þrátt fyrir það stóð hópurinn eftir sem sigurvegari samkeppninnar. Hvorki tæknilegar, kostnaðarlegar eða rekstrarlegur forsendur og kröfur samkeppnisforskriftar um Fossvogsbrú voru uppfylltar í sigurtillögu Eflugerðarinnar. Svo vill til, líkt og í Ölfusárbrú reyndar líka, að Guðmundur Valur Guðmundsson talsmaður beggja verkefna hefur um árabil unnið með vinum sínum í klúbbnum að hönnun Fossvogsbrúar. Reyndar, eins og þetta birtist mér sem þátttakanda í Fossvogsbrúarsamkeppni - mér kann að skjátlast - þá stóð aldrei til að hleypa öðrum hönnuðum að verkinu „þeirra“; hvorki innanhúss hjá Vegagerðinn né utanhúss. Því miður virðist þetta hafa verið mikil sýndarsamkeppni. Hvernig sem það gerðist, gerðist það að landsmönnum er nú ætlað að greiða fyrir Fossvogsbrú 11 til 12 milljarða, fyrir mannvirki sem upphaflega átti að kosta 2,0 milljarða. Það hlýtur að vera mikil skynsemi í þessari fjárfestingu úr því „öll samgöngumannvirki Vegagerðarinnar“ eru hönnuð með hagkvæmni að leiðarljósi, líkt og greinarhöfundur Guðmundur Valur Guðmundsson hjá Vegagerðinni heldur fram í skoðanagrein sinni til réttlætingar á 18 milljarða fjárfestingu Ölfusárbrúar. Tvær tiltölulega einfaldar brýr kosta þá skv. fyrirliggjandi áætlunum samtals tæplega 30 milljarða með fjármagnskostnaði. Bæði verk í höndum sama hóps, nokkrir fáir hjá Vegagerðinni og nokkrir fáir í röðum einkafyrirtækis, líkt og á við um flest önnur samgönguverkefni sem ekki er fjallað um hér. Þetta þykir ákaflega mikil skynsemi. Þá hefur ekki verið tekið tillit til þess sem gjarnan gerist í flestum öðrum sambærilegum opinberum verkefnum, að kostnaður á það til að hækka og hækka og hækka, enda engin takmörk fyrir uppfinningasemi í kröfugerðaleikfimi þegar óvarðir fjármunir skattgreiðenda lenda í höndum klúbbsins. Nú á dögum virðist einfaldlega ekkert geta stöðvað streymi fjármuna beint úr íslenskum fjárhirslum í vasa réttra klúbbsfélaga, sem eiga þetta og mega nákvæmlega eftir eigin hentugleika, en ekki hentugleika þeirra sem eiga fjármunina. Höfum þetta í huga fyrir næstu kosningar. Fyrir 30 milljarða mætti byggja um 15 meðalstórar brýr, fleirri jarðgöng og jafnvel nýjan listaháskóla. Öllu skynsömu fólki ætti að vera vel ljóst hver raunveruleg skynsemi þessara ótrúlegu sjálfsafgreiðslukerfa í rauninni er. Íhugum vel hvort hægt verði að byggja upp landið með þessum aðferðum sem viðhafðar hafa verið undanfarin ár á samgöngusviði. Höfundur er brúarverkfræðingur, sérfræðingur í burðarkerfum og fyrrum lektor við NTNU í Þrándheimi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ný Ölfusárbrú Samgöngur Vegagerð Árborg Flóahreppur Mest lesið Er ég eins og ég er? - Svar við pistli heilbrigðisráðherra Eldur Smári Kristinsson Skoðun Skuggaráðherra ríkisstjórnarinnar Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Seðlabankastjóri rannsakar sjálfan sig Einar Steingrímsson Skoðun Þegar fjórða valdið sefur – og gamla tuggan lifir Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Óttinn selur Davíð Bergmann Skoðun Talaðu núna, talaðu! Bolli Pétur Bollason Skoðun Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson Skoðun Börn með fjölþættan vanda – horft til framtíðar Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun „AMOC straumurinn", enn ein heimsendaspáin... Valgerður Árnadóttir Skoðun Umbóta á námi fanga enn beðið Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Námsmat og Matsferill – Tækifæri til umbóta í skólastarfi Sigurbjörg Róbertsdóttir skrifar Skoðun Tími til aðgerða - loftslags- og umhverfismál sett á dagskrá Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Sterkt skólasamfélag á Akureyri, sameiginleg ábyrgð og framtíðarsýn Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Fæðingarhríðir fjórðu iðnbyltingarinnar: Til fjármálafyrirtækja Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun „AMOC straumurinn", enn ein heimsendaspáin... Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Talaðu núna, talaðu! Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Seðlabankastjóri rannsakar sjálfan sig Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Skuggaráðherra ríkisstjórnarinnar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Óttinn selur Davíð Bergmann skrifar Skoðun Börn með fjölþættan vanda – horft til framtíðar Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Umbóta á námi fanga enn beðið Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Þegar fjórða valdið sefur – og gamla tuggan lifir Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Erfðir og endurframleiðsla félagslegra vandamála milli kynslóða Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til utanríkisráðherra og alþingismanna: Farbann á hermenn sem taka þátt í þjóðarmorði Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Raddir, sýnir og aðrar óhefðbundnar skynjanir Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Er ég eins og ég er? - Svar við pistli heilbrigðisráðherra Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Eftir höfðinu dansa limirnir Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Sýklasótt – tími og þekking skiptir máli Alma Möller skrifar Skoðun Frá upplausn til uppbyggingar Þór Pálsson skrifar Skoðun Hagsmunir sveitanna í vasa heildsala Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Verið að vinna sér í haginn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ég er eins og ég er – um heilbrigðisþjónustu við trans fólk Alma D. Möller skrifar Skoðun Óvelkomnar alls staðar Kristín Davíðsdóttir skrifar Skoðun Samstillt átak um öryggi Íslands Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við elskum pizzur Herdís Magna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Grafið undan grunnstoð samfélagsins skrifar Skoðun Fjölbreytt líf í sjónum Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Hæfniviðmið eða tölulegar einkunnir, hvað segir okkur meira um nám? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Gætum eggja og forðumst náttúruleysi! Pétur Heimisson skrifar Sjá meira
Ölfusárbrú sem kostar allt að fimm sinnum meira en góð klassísk brú er sögð skynsöm fjárfesting. Með síauknum þunga eru nú færð fyrir því rök í löngu máli - korter í kosnignar - að 18 milljarða verkið skuli hafið sem fyrst. Vegagerðin sem gerir annars miklar kröfur þegar um er að ræða aðila sem standa utan Eflugerðarinnar, réði til verksins án útboðs eða nokkurrar samkeppni verkfræðistofu sem hefur aldrei hannað slíka brú. Þá hafa í lengri tíma staðið yfir samningaviðræður við íslenskan verktaka sem hefur aldrei byggt slíka brú. Um leið virðist Vegagerðin - sem hefur aldrei stjórnað byggingu slíks verks - búast við miklu frá óreyndum hönnuðum og verktaka, sem hafa enga reynslu af sambærilegu verki. Þrír lykilleikendur, sem hafa enga reynslu af slíku verki - á meðan Vegagerðin gætir þess að sérfræðingar MEÐ reynslu af slíku verki komist ekki að - saman komnir í lokaðri einkaveislu sem sögð er kosta 18 milljarða. Og þú sem skattgreiðandi skalt borga reikninginn. Mikið var gert úr því af Vegagerðinni og verkefnisstjóra Ölfusárbrúar Guðmundi Val Guðmundssyni og ráðherra hans og samstarfsaðila Sigurði Inga Jóhannssyni að hönnun og smíði Ölfusárbrúar yrði boðin út í alþjóðlegu samkeppnisumhverfi, það væri svo mikilvægt að fá inn reynslu frá erlendum aðilum sem hefðu hannað og byggt stagbrú á borð við þá sem Ölfusárbrú ætti að verða - við höfum jú ekki byggt slíka brú á Íslandi. Það væru rökin fyrir því líka að „bjóða út“ hönnun brúarinnar. Þá var reyndar ekki sagt frá því að tiltekið ráðgjafarfyrirtæki og vinir verkefnisstjórans sem talar máli Ölfusárbrúar hefur unnið að hönnun brúarinnar í mörg ár, ásamt verkefnisstjóranum þegar hann var sjálfur starfsmaður ráðgjafarfyrirtækisins. Reyndar hefur Guðmundur Valur Guðmundsson hjá Vegagerðinni og vinir hans í Eflugerðinni unnið með hönnun Ölfusárbrúar í lokuðum klúbbi í meira en áratug, enn þann dag í dag er þó litlar sem engar upplýsingar að hafa um framgöngu verksins og hina ákaflega miklu skynsemi þeirra í ákvarðanatöku um lausnir, nema að mér virðist helst í áróðursformi. Forhönnun brúar á borð við Ölfusárbrú er verk sem getur numið á bilinu 1 til 3% heildarkostnaðar og því um að ræða stórverk sem nemur 140 til jafnvel 420 milljónum að umfangi - alveg óháð verkhönnunarferlinu - ekki ónýtt það að fá inn á borð til sín frá traustum vini sínum í kerfinu. Þótt lög og reglur séu skýr í þessu tilliti - öll innkaup um hönnun og ráðgjöf yfir um 20 milljónum skulu fara í samkeppnisfarveg - var þetta hönnunarverk (forhönnun Ölfusárrúar) ekki boðið út né heldur sett í nokkurt samkeppnisferli. Ekki verður betur séð en að þetta sé skýrt brot á lögum um opinber innkaup. Reyndar tíðkast það alls ekki hjá Vegagerðinni yfirhöfuð að bjóða út hönnun og ráðgjöf, með fáum sýndar-undantekningum. Það er mitt mat að einokun og rányrkja sérhagsmunaklúbba hafi aldrei og muni aldrei gera Íslendingum gott. Meira af skynsemishyggju Vegagerðarinnar má finna í Fossvoginum. Eina samkeppnin sem Vegagerðin hefur haldið í meira en áratug innibar hönnun Fossvogsbrúar, tiltölulega einfaldrar bæjarbrúar. Í flestum þeim löndum sem við berum okkur gjarnan saman við þykir skynsamlegt að halda samkeppni til þess að virkja hugvit og þekkingu fagsviðsins, Vegagerðinni virðist hinsvegar þykja skynsamlegast að fela fámennum klúbbi flest öll hönnunarverk og markvisst halda tilteknum „óvinveittum“ aðilum með rangar faglegar skoðanir frá fagsviðinu. Samkeppni á forsendum hæfni, þekkingar og reynslu, sem ógnar því góða sjálfsafgreiðslukerfi sem komið hefur verið upp á bak við luktar dyr, er jú ekki skynsamleg fyrir Vegagerðina og tengda vini úr kl. Þannig virðist sem Vegagerðin telji að það sé ákaflega mikil skynsemi í því að koma opinberum stórverkum á hönnunarsviði síendurtekið í hendur sama klúbbsins; fámenns hóps sem starfar svo að segja þvert á landamæri opinberra aðila og einkaaðila og virðist hreinlega eiga allt íslenska samgöngusviðið með húð og hári. Í samkeppnisgögnum um Fossvogsbrú kom fram að brúin skyldi kosta 2,0 milljarða (án VSK). Á meðan flestir þátttakendur héldu sig við forskrift samkeppninnar - það er jú það sem maður gerir í samkeppnum ef þátttaka er á heiðarlegum forsendum - var einn hópur sem gerði það ekki. Þrátt fyrir það stóð hópurinn eftir sem sigurvegari samkeppninnar. Hvorki tæknilegar, kostnaðarlegar eða rekstrarlegur forsendur og kröfur samkeppnisforskriftar um Fossvogsbrú voru uppfylltar í sigurtillögu Eflugerðarinnar. Svo vill til, líkt og í Ölfusárbrú reyndar líka, að Guðmundur Valur Guðmundsson talsmaður beggja verkefna hefur um árabil unnið með vinum sínum í klúbbnum að hönnun Fossvogsbrúar. Reyndar, eins og þetta birtist mér sem þátttakanda í Fossvogsbrúarsamkeppni - mér kann að skjátlast - þá stóð aldrei til að hleypa öðrum hönnuðum að verkinu „þeirra“; hvorki innanhúss hjá Vegagerðinn né utanhúss. Því miður virðist þetta hafa verið mikil sýndarsamkeppni. Hvernig sem það gerðist, gerðist það að landsmönnum er nú ætlað að greiða fyrir Fossvogsbrú 11 til 12 milljarða, fyrir mannvirki sem upphaflega átti að kosta 2,0 milljarða. Það hlýtur að vera mikil skynsemi í þessari fjárfestingu úr því „öll samgöngumannvirki Vegagerðarinnar“ eru hönnuð með hagkvæmni að leiðarljósi, líkt og greinarhöfundur Guðmundur Valur Guðmundsson hjá Vegagerðinni heldur fram í skoðanagrein sinni til réttlætingar á 18 milljarða fjárfestingu Ölfusárbrúar. Tvær tiltölulega einfaldar brýr kosta þá skv. fyrirliggjandi áætlunum samtals tæplega 30 milljarða með fjármagnskostnaði. Bæði verk í höndum sama hóps, nokkrir fáir hjá Vegagerðinni og nokkrir fáir í röðum einkafyrirtækis, líkt og á við um flest önnur samgönguverkefni sem ekki er fjallað um hér. Þetta þykir ákaflega mikil skynsemi. Þá hefur ekki verið tekið tillit til þess sem gjarnan gerist í flestum öðrum sambærilegum opinberum verkefnum, að kostnaður á það til að hækka og hækka og hækka, enda engin takmörk fyrir uppfinningasemi í kröfugerðaleikfimi þegar óvarðir fjármunir skattgreiðenda lenda í höndum klúbbsins. Nú á dögum virðist einfaldlega ekkert geta stöðvað streymi fjármuna beint úr íslenskum fjárhirslum í vasa réttra klúbbsfélaga, sem eiga þetta og mega nákvæmlega eftir eigin hentugleika, en ekki hentugleika þeirra sem eiga fjármunina. Höfum þetta í huga fyrir næstu kosningar. Fyrir 30 milljarða mætti byggja um 15 meðalstórar brýr, fleirri jarðgöng og jafnvel nýjan listaháskóla. Öllu skynsömu fólki ætti að vera vel ljóst hver raunveruleg skynsemi þessara ótrúlegu sjálfsafgreiðslukerfa í rauninni er. Íhugum vel hvort hægt verði að byggja upp landið með þessum aðferðum sem viðhafðar hafa verið undanfarin ár á samgöngusviði. Höfundur er brúarverkfræðingur, sérfræðingur í burðarkerfum og fyrrum lektor við NTNU í Þrándheimi.
Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson Skoðun
Skoðun Námsmat og Matsferill – Tækifæri til umbóta í skólastarfi Sigurbjörg Róbertsdóttir skrifar
Skoðun Tími til aðgerða - loftslags- og umhverfismál sett á dagskrá Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar
Skoðun Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Sterkt skólasamfélag á Akureyri, sameiginleg ábyrgð og framtíðarsýn Heimir Örn Árnason skrifar
Skoðun Fæðingarhríðir fjórðu iðnbyltingarinnar: Til fjármálafyrirtækja Klara Nótt Egilson skrifar
Skoðun Erfðir og endurframleiðsla félagslegra vandamála milli kynslóða Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til utanríkisráðherra og alþingismanna: Farbann á hermenn sem taka þátt í þjóðarmorði Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samstillt átak um öryggi Íslands Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Fjölbreytt líf í sjónum Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Hæfniviðmið eða tölulegar einkunnir, hvað segir okkur meira um nám? Bryngeir Valdimarsson skrifar
Setjum á okkur súrefnisgrímuna áður en við björgum heiminum. Nú þarf hinn þögli meirihluti að láta í sér heyra Steindór Þórarinsson Skoðun