Gera nú ráð fyrir 43 prósent meiri halla á ríkis­sjóði

Nemur aukningin 17,6 milljörðum króna en þegar fjárlagafrumvarpið leit fyrst dagsins ljós í haust hafði heildarafkoman versnað um aðra 16 milljarða frá fjármálaáætluninni sem kynnt var í vor. Verður 2025 að óbreyttu sjöunda árið í röð sem ríkissjóður er rekinn með halla.

Þetta kemur fram í kynningu fjármála- og efnahagsráðuneytisins fyrir fjárlaganefnd Alþingis í tengslum við aðra umræðu um fjárlagafrumvarp ársins 2025. Í henni eru lagðar fram uppfærðar forsendur og ýmsar breytingar á frumvarpinu.

Áætlaðar heildartekjur ríkissjóðs á árinu 2025 lækka um 20,7 milljarða króna frá upphaflegu frumvarpi og eru núna áætlaðar 1.427,8 milljarðar. Á sama tíma lækka heildarútgjöld um 3,1 milljarð.

Bilið er brúað með lántöku og verður skuldahlutfall ríkissjóðs því hærra á næsta ári en áður var gert ráð fyrir. Það er nú áætlað 32,5 prósent af vergri landsframleiðslu í stað 31,4 prósent. Um leið leggur fjármála- og efnahagsráðherra til að heimild til nýrrar lántöku verði hækkuð úr 170 í 190 milljarða króna.

Lægri tekjur af virðisaukaskatti, tryggingagjaldi ásamt öðrum sköttum og gjöldum hafa neikvæð áhrif á áætlaðar heildartekjur ríkissjóðs á næsta ári samanborið við það sem kynnt var í september. Á móti koma auknar tekjur af sköttum á tekjur og hagnað og nýtt gjald á nikótínvörur en hið síðarnefnda á að skila á 5,7 milljörðum króna í ríkiskassann á næsta ári. 

Á sama tíma er ekki lengur gert ráð fyrir að tekjur af veiðigjöldum hækki um 2 milljarða og reiknað með að tekjur af kolefnisgjaldi lækki um 1,1 milljarð samanborið við upphaflegt fjárlagafrumvarp.

Dregið úr framlagi í Atvinnuleysistryggingasjóð

Áætluð útgjöld ríkissjóðs hafa verið uppfærð eftir framlagningu fjárlagafrumvarpsins í september til samræmis við uppfærða þjóðhagsspá og tekjuáætlun ásamt launa-, verðlags- og gengisbreytingum sem eru óverulegar, að mati fjármála- og efnahagsráðuneytisins. 

Þá er gert ráð fyrir nýjum og auknum verkefnum sem lagt er til að komi til framkvæmda áárinu 2025. Þessum breytingum er mætt með samsvarandi lækkun á almennum varasjóði og eru heildarútgjöld þvíóbreytt frááætlun frumvarpsins, að því er segir í kynningu ráðuneytisins.

Til að lækka útgjöld frá fyrri útgáfu frumvarpsins er meðal annars dregið úr framlagi í Atvinnuleysistryggingasjóð um 1,7 milljarða, kostnaður við þjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd færður niður um aðra 1,7 milljarða, gerð 1,1 milljarða leiðrétting á rekstrartekjum Vinnumálastofnunar og framlag í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga lækkað um 0,8 milljarða króna.

Ný útgjaldamál frá fyrri útgáfu frumvarpsins nema samtals 8,6 milljörðum króna. Þar af eru 1,4 milljarðar í tengslum við aðgerðir vegna ofbeldis barna, 1,5 milljarður vegna heilbrigðisstofnana og styrkingu á heilbrigðisþjónustu utan sjúkrahúsa, 2 milljarðar vegna jöfnunarframlags lífeyrissjóða og 1 milljarður vegna nemendafjölgunar í háskólum. Þessum nýju útgjaldaliðum og fleirum er mætt með lækkun á almennum varasjóði upp á 8,6 milljarða króna.

Umræddum varasjóði er ætlað að bregðast við útgjöldum ríkisins sem eru tímabundin, ófyrirsjáanleg og óhjákvæmileg og ekki unnt að bregðast við með öðrum hætti. Varasjóðnum er jafnan ætlað að nema að lágmarki 1 prósenti af fjárheimildum fjárlaga.

Að mati fjármála- og efnahagsráðuneytisins eru efnahagshorfur í megindráttum lítið breyttar frá því í júní síðastliðnum en helsta breytingin er sú að Hagstofan hefur lækkað hagvaxtarhorfur sínar fyrir árið 2024 úr 0,9 prósent í 0,1 prósent.