Bónus, viðbót eða umframorka Hörður Arnarson skrifar 25. mars 2024 11:00 Undanfarin misseri hefur verið rætt um skerðanlega orku og forgangsorku. Það er ákaflega flókið að reka lokað raforkukerfi 100% endurnýjanlegrar orku þar sem náttúruöflin ráða vinnslugetu hvers árs og ekki er hægt að bæta meiri orku inn á kerfið þegar eftirspurnin eykst. Við erum eina þjóðin í heimi sem rekur slíkt kerfi og ég er ítrekað spurður hvernig þetta sé eiginlega hægt. Okkur hefur tekist vel upp á undanförnum áratugum. Orkuvinnslugetan er hins vegar mismikil á hverju ári. Við semjum um sölu á orku miðað við lökustu orkuvinnsluárin, því við getum ekki lofað fyrirfram að meiri orka verði til. Þessi orka er svokölluð forgangsorka, sú orka sem við getum alltaf staðið við að afhenda. Þetta hugtak, forgangsorka, er hvergi annars staðar til. Orkuvinnslufyrirtæki í öðrum löndum selja einfaldlega alla orku sem þau framleiða og ef skortur verður þá er gripið til varaafls, hvort sem það er gas- eða kolaorkuver, jafnvel kjarnorkuver. Orkufyrirtæki þjóðarinnar leggur alla áherslu á ábyrgan rekstur og lofar ekki upp í ermina á sér. Um þetta snýst svonefnt orkuöryggi fyrst og fremst: að viðskiptavinir okkar, stórir og smáir, geti gengið að umsaminni forgangsorku vísri. Oftast er afgangur Flest ár getum við unnið meiri raforku en þarf til að standa undir skuldbindingum okkar um afhendingu öruggrar forgangsorku. Við viljum nýta þær auðlindir sem okkur er treyst fyrir sem allra best og þess vegna viljum við að sjálfsögðu koma allri raforku í verð. Við getum hins vegar ekki lofað að þessi umframorka verði alltaf tiltæk. Sum árin eru mjög góð vatnsár, önnur lakari. Við höfum alltaf staðið við afhendingu forgangsorkunnar og kappkostum að gera það áfram en þessi sveiflukennda aukaorka er líka verðmæti. Verðmæti sem við viljum ekki að renni einfaldlega framhjá raforkukerfinu okkar og þess vegna seljum við hana líka ef við getum, en ódýrari en forgangsorkuna. Viðskiptavinir sem kaupa þessa orku vita að hverju þeir ganga, enda er þessi orka beinlínis kölluð „skerðanleg“ og samningar kveða skýrt á um að ef harðnar á dalnum þá munum við neyðast til að hætta afhendingu á þessari ódýru og óöruggu orku. Stærstu viðskiptavinir okkar þurfa líka stundum að sæta skerðingu á raforku af því að í samningum þeirra er kveðið á um að t.d. 10-15% orkunnar séu skerðanleg í lélegum vatnsárum. Í vetur höfum við þurft að grípa til þess ráðs að skerða stóriðjusamninga á þennan hátt. Sumir viðskiptavinir okkar reiða sig nær eingöngu á skerðanlegu raforkuna, t.d. fyrir fjarvarmaveitur á köldum svæðum. Þegar náttúruöflin leyfa þá fá þessir viðskiptavinir ódýrustu orkuna sem völ er á hverju sinni. Þegar lítið rennur í lónin er þessi orka hins vegar ekki í boði, eins og ávallt er skýrt í öllum samningum. Orkan er ódýr af því að hún er ekki örugg og þegar náttúran hagar málum svo að hún er ekki í boði þá getum við ekki afhent hana. Styður við orkuskipti Fiskimjölsverksmiðjur hafa staðið í mjög árangursríkum orkuskiptum, frá olíu til rafmagns. Þær hafa keypt ódýrustu orkuna, skerðanlegu raforkuna, til að hjálpa til við þessi dýru umskipti og tekist að gera það án aðkomu stjórnvalda. Þessar verksmiðjur eru í raun eins og tvinnbíll sem ekur um 90% tímans á raforku. Skerðing á þessari skerðanlegu orku er ekki spurning um orkuöryggi, heldur algjörlega eðlileg aðgerð í lokuðu raforkukerfi. Orkuöryggi er eftir sem áður tryggt, þótt þeir aðilar sem kjósa að kaupa skerðanlega orku sæti því að afhending orku sé skert. Það er hins vegar mikilvægt að þeir sem kaupa skerðanlega orku geti og sætti sig við að taka á sig skerðingar þegar til þess kemur. Því miður er oft látið eins og skerðanleg orka sé neikvæð á einhvern hátt. Kannski vekur nafnið þau hughrif. Réttara væri að kalla þetta bónusorku, viðbótarorku eða umframorku. Það er ekkert nema jákvætt um það að segja að hægt sé að selja þessa umframorku og margir sem hafa notið góðs af því að fá ódýrustu orkuna sem í boði er – þegar hún er í boði. Þeir notendur sem þurfa að ganga að raforkunni sinni vísri allan ársins hring eiga ekki að kaupa skerðanlega orku. Ef þeim er um megn að kaupa örugga forgangsorku verða stjórnvöld að grípa inn í með einhverjum hætti því þótt Landsvirkjun sé í eigu þjóðarinnar lýtur fyrirtækið samkeppnislögum og má því ekki niðurgreiða orku til einstakra viðskiptavina. Skerðingar ótengdar orkuskorti Skerðingar eru ekki merki um orkuskort. Þær þýða bara að það varð ekki til mikil umframorka þetta árið. Það er alltaf staðið við gerða samninga um forgangsorku og svo reynt að selja það sem verður til umfram samningsgetu. Það er hins vegar orkuskortur ef við lendum í þeirri stöðu að ekki sé hægt að afhenda umsamda forgangsorku eða ef ekki er hægt að verða við óskum um slíka samninga á smásölumarkaði. Þess vegna er mikilvægt að heimilin þurfi ekki að keppa um orkuna við stóriðjuna, heldur séu þessir tveir markaðir aðskildir eins og hefur verið frá stofnun Landsvirkjunar. Betri vatnsár munu ekki bæta úr orkuskorti, því það er ekki hægt að semja um langtímasölu á þeirri umframorku sem þá verður til. Það er gott að geta gert verðmæti úr henni þegar þannig árar og nýta þannig auðlindina og fjárfestingarnar sem best - en hún verður aldrei undirstaða orkuöryggis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hörður Arnarson Orkumál Orkuskipti Landsvirkjun Mest lesið Skilur Guðlaugur Þór orkumál? Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Hið gleymda helvíti á jörðu Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun Að brúa bil: Hlutverk pólitískrar orðræðu í félagslegri samheldni Nicole Leigh Mosty Skoðun Vindur í eigu þjóðar Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Gulldrengir Landspítala (Ekki KSÍ): Sönn saga um spillingu Sigurlaug Guðrún Kristjánsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun „Það eru allir með ADHD“ Tómas Páll Þorvaldsson Skoðun Það er komið að okkur! Friðjón R. Friðjónsson Skoðun Neyðarástand í boði Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Inga Sæland Skoðun Skoðun Skoðun Genagallaður almenningur? Örn Karlsson skrifar Skoðun Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson skrifar Skoðun Að brúa bil: Hlutverk pólitískrar orðræðu í félagslegri samheldni Nicole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hið gleymda helvíti á jörðu Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Skilur Guðlaugur Þór orkumál? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Vindur í eigu þjóðar Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Neyðarástand í boði Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Forvarnir gegn ofbeldi: Samfélagsátak í upphafi skólaárs Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Bjartsýnt og betra samfélag Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Það er alltaf von: Samtökin ‘78 styðja Píeta Bjarndís Helga Tómasdóttir skrifar Skoðun Lítil grein um stóran sáttmála Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Það er komið að okkur! Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Nýtt viðhorf í húsnæðismálum Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Fór út fyrir umboð sitt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „Áhrifavaldar“ og „Sauðirnir“ sem fylgja þeim Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „...nema sveitarstjórnir og lögregla“ Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjónarhornið er það sem skiptir mestu Anton McKee skrifar Skoðun Ég er eins og ég er Sólveig Sigurðardóttir skrifar Skoðun Brúin yfir Fossvog Sigurður Oddsson skrifar Skoðun Kominn tími til að laga lýðræðishallann og skapa traust til stjórnmálanna Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Var jafnrétti í heiðri haft af ráðherra jafnréttismála? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Má fjársýslan semja við Rapyd? Gunnar Már Gunnarsson,Sindri Kristjánsson skrifar Skoðun Gulldrengir Landspítala (Ekki KSÍ): Sönn saga um spillingu Sigurlaug Guðrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Byggja upp eða pakka? Gerður Gestsdóttir Valgerðardóttir skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir í sátt við líffræðilega fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir, Guðrún Schmidt skrifar Skoðun Oft er ekki nægjanleg mönnun til þess að sinna félagslífi/tómstundum Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Verði ykkur að trú ykkar! Vangaveltur um stóra kirkjugarðsmálið Gunnar Jóhannesson skrifar Skoðun Ráðvilltur ráðgjafi ríkisstjórnar Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Ímyndaðu þér að þú sért átján ára stúlka... Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga lýðræði og hátíðarhöld sameiginlegt Bryndís Haraldsdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarin misseri hefur verið rætt um skerðanlega orku og forgangsorku. Það er ákaflega flókið að reka lokað raforkukerfi 100% endurnýjanlegrar orku þar sem náttúruöflin ráða vinnslugetu hvers árs og ekki er hægt að bæta meiri orku inn á kerfið þegar eftirspurnin eykst. Við erum eina þjóðin í heimi sem rekur slíkt kerfi og ég er ítrekað spurður hvernig þetta sé eiginlega hægt. Okkur hefur tekist vel upp á undanförnum áratugum. Orkuvinnslugetan er hins vegar mismikil á hverju ári. Við semjum um sölu á orku miðað við lökustu orkuvinnsluárin, því við getum ekki lofað fyrirfram að meiri orka verði til. Þessi orka er svokölluð forgangsorka, sú orka sem við getum alltaf staðið við að afhenda. Þetta hugtak, forgangsorka, er hvergi annars staðar til. Orkuvinnslufyrirtæki í öðrum löndum selja einfaldlega alla orku sem þau framleiða og ef skortur verður þá er gripið til varaafls, hvort sem það er gas- eða kolaorkuver, jafnvel kjarnorkuver. Orkufyrirtæki þjóðarinnar leggur alla áherslu á ábyrgan rekstur og lofar ekki upp í ermina á sér. Um þetta snýst svonefnt orkuöryggi fyrst og fremst: að viðskiptavinir okkar, stórir og smáir, geti gengið að umsaminni forgangsorku vísri. Oftast er afgangur Flest ár getum við unnið meiri raforku en þarf til að standa undir skuldbindingum okkar um afhendingu öruggrar forgangsorku. Við viljum nýta þær auðlindir sem okkur er treyst fyrir sem allra best og þess vegna viljum við að sjálfsögðu koma allri raforku í verð. Við getum hins vegar ekki lofað að þessi umframorka verði alltaf tiltæk. Sum árin eru mjög góð vatnsár, önnur lakari. Við höfum alltaf staðið við afhendingu forgangsorkunnar og kappkostum að gera það áfram en þessi sveiflukennda aukaorka er líka verðmæti. Verðmæti sem við viljum ekki að renni einfaldlega framhjá raforkukerfinu okkar og þess vegna seljum við hana líka ef við getum, en ódýrari en forgangsorkuna. Viðskiptavinir sem kaupa þessa orku vita að hverju þeir ganga, enda er þessi orka beinlínis kölluð „skerðanleg“ og samningar kveða skýrt á um að ef harðnar á dalnum þá munum við neyðast til að hætta afhendingu á þessari ódýru og óöruggu orku. Stærstu viðskiptavinir okkar þurfa líka stundum að sæta skerðingu á raforku af því að í samningum þeirra er kveðið á um að t.d. 10-15% orkunnar séu skerðanleg í lélegum vatnsárum. Í vetur höfum við þurft að grípa til þess ráðs að skerða stóriðjusamninga á þennan hátt. Sumir viðskiptavinir okkar reiða sig nær eingöngu á skerðanlegu raforkuna, t.d. fyrir fjarvarmaveitur á köldum svæðum. Þegar náttúruöflin leyfa þá fá þessir viðskiptavinir ódýrustu orkuna sem völ er á hverju sinni. Þegar lítið rennur í lónin er þessi orka hins vegar ekki í boði, eins og ávallt er skýrt í öllum samningum. Orkan er ódýr af því að hún er ekki örugg og þegar náttúran hagar málum svo að hún er ekki í boði þá getum við ekki afhent hana. Styður við orkuskipti Fiskimjölsverksmiðjur hafa staðið í mjög árangursríkum orkuskiptum, frá olíu til rafmagns. Þær hafa keypt ódýrustu orkuna, skerðanlegu raforkuna, til að hjálpa til við þessi dýru umskipti og tekist að gera það án aðkomu stjórnvalda. Þessar verksmiðjur eru í raun eins og tvinnbíll sem ekur um 90% tímans á raforku. Skerðing á þessari skerðanlegu orku er ekki spurning um orkuöryggi, heldur algjörlega eðlileg aðgerð í lokuðu raforkukerfi. Orkuöryggi er eftir sem áður tryggt, þótt þeir aðilar sem kjósa að kaupa skerðanlega orku sæti því að afhending orku sé skert. Það er hins vegar mikilvægt að þeir sem kaupa skerðanlega orku geti og sætti sig við að taka á sig skerðingar þegar til þess kemur. Því miður er oft látið eins og skerðanleg orka sé neikvæð á einhvern hátt. Kannski vekur nafnið þau hughrif. Réttara væri að kalla þetta bónusorku, viðbótarorku eða umframorku. Það er ekkert nema jákvætt um það að segja að hægt sé að selja þessa umframorku og margir sem hafa notið góðs af því að fá ódýrustu orkuna sem í boði er – þegar hún er í boði. Þeir notendur sem þurfa að ganga að raforkunni sinni vísri allan ársins hring eiga ekki að kaupa skerðanlega orku. Ef þeim er um megn að kaupa örugga forgangsorku verða stjórnvöld að grípa inn í með einhverjum hætti því þótt Landsvirkjun sé í eigu þjóðarinnar lýtur fyrirtækið samkeppnislögum og má því ekki niðurgreiða orku til einstakra viðskiptavina. Skerðingar ótengdar orkuskorti Skerðingar eru ekki merki um orkuskort. Þær þýða bara að það varð ekki til mikil umframorka þetta árið. Það er alltaf staðið við gerða samninga um forgangsorku og svo reynt að selja það sem verður til umfram samningsgetu. Það er hins vegar orkuskortur ef við lendum í þeirri stöðu að ekki sé hægt að afhenda umsamda forgangsorku eða ef ekki er hægt að verða við óskum um slíka samninga á smásölumarkaði. Þess vegna er mikilvægt að heimilin þurfi ekki að keppa um orkuna við stóriðjuna, heldur séu þessir tveir markaðir aðskildir eins og hefur verið frá stofnun Landsvirkjunar. Betri vatnsár munu ekki bæta úr orkuskorti, því það er ekki hægt að semja um langtímasölu á þeirri umframorku sem þá verður til. Það er gott að geta gert verðmæti úr henni þegar þannig árar og nýta þannig auðlindina og fjárfestingarnar sem best - en hún verður aldrei undirstaða orkuöryggis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar.
Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Neyðarástand í boði Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Inga Sæland Skoðun
Skoðun Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson skrifar
Skoðun Að brúa bil: Hlutverk pólitískrar orðræðu í félagslegri samheldni Nicole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Neyðarástand í boði Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Inga Sæland skrifar
Skoðun Kominn tími til að laga lýðræðishallann og skapa traust til stjórnmálanna Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Gulldrengir Landspítala (Ekki KSÍ): Sönn saga um spillingu Sigurlaug Guðrún Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir í sátt við líffræðilega fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir, Guðrún Schmidt skrifar
Skoðun Oft er ekki nægjanleg mönnun til þess að sinna félagslífi/tómstundum Atli Már Haraldsson skrifar
Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Neyðarástand í boði Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Inga Sæland Skoðun