Mikilvægi tolla Margrét Gísladóttir skrifar 11. ágúst 2023 16:01 Á Íslandi, líkt og í nær öllum öðrum löndum heims, eru lagðir tollar á innfluttar búvörur sambærilegar þeim sem framleiddar eru hér á landi. Er það gert í þeim tilgangi að jafna samkeppnisstöðu innlendu framleiðslunnar gagnvart innfluttum matvælum og þannig styðja við fæðuöryggi, fjölbreytt atvinnulíf og byggðafestu um landið. Reglulega koma fram hugmyndir hérlendis um lækkun eða jafnvel niðurfellingu tolla á innfluttar búvörur. Slíkar hugmyndir eru afar varhugaverðar enda beita öll okkar helstu viðskipta- og nágrannalönd þessu sama stjórntæki til að vernda sína innanlandsframleiðslu. Án tolla til að jafna stöðu innanlandsframleiðslu gagnvart innfluttum vörum væri ómögulegt fyrir íslenskar landbúnaðarafurðir að keppa í verðum við erlendar. Skýrist það fyrst og fremst af því að framleiðslukostnaður hérlendis er mun hærri en víða annars staðar. Launa- og vaxtastig er hátt, markaðurinn smár, flutningskostnaður hár og framleiðslueiningar mun minni en þekkist víða erlendis. Því hefði það miklar afleiðingar fyrir íslenskan landbúnað og íslenskt samfélag ef farið yrði í þá vegferð að gera hlutina með allt öðrum hætti hér en gert er alls staðar í kringum okkur. Aukinn þrýstingur frá hagsmunaaðilum Undanfarin misseri hefur umræða um tolla aukist samhliða hækkandi matvælaverði sem einkum má rekja til áhrifa af heimsfaraldrinum og síðar innrás Rússa í Úkraínu. Má segja að töluverður viðsnúningur hafi þá orðið í umræðunni um tolla og tollvernd en í lok árs 2020 var nokkuð víðtekinn skilningur á því að aukning á tollkvótum með samningi við ESB sem tók gildi árið 2018 hefði haft neikvæð áhrif á íslenskan landbúnað. Þáverandi utanríkisráðherra boðaði endurskoðun á samningnum í ljósi þess að þar hallaði mjög á innlenda framleiðendur. En þegar matvælaverð fór hækkandi juku ýmsir hagsmunaaðilar þrýsting á stjórnvöld að fara í þveröfuga átt, lækka enn frekar tolla á landbúnaðarvörur og jafnvel fella þá niður. Í þeirri umræðu hefur sárlega vantað að ræða málin á breiðari grunni og velta upp hvaða áhrif slíkar aðgerðir myndu hafa í för með sér. Það er nokkuð ljóst - og mönnum greinir ekki á um - að án tolla myndi íslensk landbúnaðarframleiðsla dragast saman og einhverjar greinar myndu hreinlega leggjast af. Samþjöppun á innanlandsframleiðslunni yrði líklega töluverð með tilheyrandi byggðaröskun í sveitum landsins. Þannig myndi afnám tolla bæði hafa neikvæð áhrif á sjálfbærni Íslands þegar kemur að fæðuöryggi sem og byggðafestu og atvinnulíf á landsbyggðinni. Tollarnir rýrna með hverju árinu Þó svo almennt ríki skilningur innan stjórnmálanna á mikilvægi þess að viðhafa tolla á búvörum er lítið rætt um hvernig þeir hafa þróast. Tollar á landbúnaðarvörur virka í flestum tilvikum þannig að annars vegar er greiddur magntollur sem er krónutala á hvert kíló af viðkomandi vöru og hins vegar verðtollur sem er hlutfall af verðgildi vörunnar. Tollar hafa hins vegar tekið miklum breytingum í gegnum tíðina. Þar má nefna að árið 2007 gerði Ísland samning við ESB þar sem bæði magn- og verðtollar á kjöt og kjötafurðir lækkuðu um 40% frá því sem almennt gerist. Síðan þá hefur magntollurinn, þ.e. föst krónutala á hvert kíló, ekki tekið neinum breytingum. Því hefur verðgildi tollanna minnkað með hverju árinu vegna rýrnunar á verðgildi krónunnar. Þessi þróun er lítið rædd, þó með örfáum undantekningum. Þar má nefna nýlega umfjöllun Bændablaðsins þar sem varaformaður Viðreisnar, Daði Már Kristófersson, tók hann stöðuna ágætlega saman með eftirfarandi orðum: „Við erum í raun að leyfa krónunni að taka ákvörðun fyrir okkur um að gera grundvallarbreytingu á íslenska landbúnaðarkerfinu án umræðu. Mér finnst það galið. Það skiptir engu máli hvort þú sért með eða á móti tollvernd. Að leyfa henni bara einhvern veginn að leggja sjálfa sig niður er mjög skrítið,“. Tökum samtalið Það er nauðsynlegt að halda til haga markmiðum tollverndar enda um mikilvæga stoð íslensks landbúnaðar að ræða. Afnám eða lækkun tolla, hvort sem er ákvörðun um að gera slíkt eða áframhaldandi rýrnun magntolla sökum verðbólgu líkt og lýst er hér að ofan, hefur ekki einungis áhrif á bændur, heldur alla þá sem koma að framleiðsluferlinu sem og þjónustuveitendur í dreifðari byggðum. Þar má nefna fóðurframleiðendur, dýralækna, starfsmenn afurðastöðva og svo má lengi telja. Þess vegna er mikilvægt að talsmenn slíkra hugmynda skoði allar hliðar málsins og séu tilbúnir í samtalið um afleidd áhrif. Ég er nokkuð viss um að það sé vænlegra að styðja við innlenda atvinnuuppbyggingu byggða á sjálfbærri nýtingu landsins fremur en að færa störf úr landi, fækka atvinnumöguleikum hérlendis og sjá jarðir fara í eyði. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í landbúnaði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Margrét Gísladóttir Landbúnaður Skattar og tollar Mest lesið Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson Skoðun Jólaheimsóknir á aðventunni Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Þegar Skagamenn glöddu lítið hjarta María Rut Kristinsdóttir Skoðun Flokkur fólksins ræðst gegn hagsmunum eldra fólks og komandi kynslóða Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Andrésdóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Vondar hugmyndir í verðbólgu Hildur Sverrisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Foreldrar, ömmur og afar þessa lands - áskorun til ykkar! Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Framsókn í forystu fyrir meira og hagkvæmara húsnæði Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Raforka til garðyrkjubænda hækkar um 25%. Verða heimilin næst? Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun Á tíundu hverri mínútu er kona myrt af einhverjum sem hún þekkir Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins ræðst gegn hagsmunum eldra fólks og komandi kynslóða Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Kerfisbreytingar á Réttindagæslu fatlaðra – óvissa og áhyggjur Aileen Soffia Svensdóttir skrifar Skoðun Þegar Skagamenn glöddu lítið hjarta María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Betra veður fyrir íþróttakrakkana okkar! Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Grjótið í eggjakörfunni Gunnsteinn R. Ómarsson skrifar Skoðun Vondar hugmyndir í verðbólgu Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Jólaheimsóknir á aðventunni Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson skrifar Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Andrésdóttir skrifar Skoðun Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir skrifar Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Sjá meira
Á Íslandi, líkt og í nær öllum öðrum löndum heims, eru lagðir tollar á innfluttar búvörur sambærilegar þeim sem framleiddar eru hér á landi. Er það gert í þeim tilgangi að jafna samkeppnisstöðu innlendu framleiðslunnar gagnvart innfluttum matvælum og þannig styðja við fæðuöryggi, fjölbreytt atvinnulíf og byggðafestu um landið. Reglulega koma fram hugmyndir hérlendis um lækkun eða jafnvel niðurfellingu tolla á innfluttar búvörur. Slíkar hugmyndir eru afar varhugaverðar enda beita öll okkar helstu viðskipta- og nágrannalönd þessu sama stjórntæki til að vernda sína innanlandsframleiðslu. Án tolla til að jafna stöðu innanlandsframleiðslu gagnvart innfluttum vörum væri ómögulegt fyrir íslenskar landbúnaðarafurðir að keppa í verðum við erlendar. Skýrist það fyrst og fremst af því að framleiðslukostnaður hérlendis er mun hærri en víða annars staðar. Launa- og vaxtastig er hátt, markaðurinn smár, flutningskostnaður hár og framleiðslueiningar mun minni en þekkist víða erlendis. Því hefði það miklar afleiðingar fyrir íslenskan landbúnað og íslenskt samfélag ef farið yrði í þá vegferð að gera hlutina með allt öðrum hætti hér en gert er alls staðar í kringum okkur. Aukinn þrýstingur frá hagsmunaaðilum Undanfarin misseri hefur umræða um tolla aukist samhliða hækkandi matvælaverði sem einkum má rekja til áhrifa af heimsfaraldrinum og síðar innrás Rússa í Úkraínu. Má segja að töluverður viðsnúningur hafi þá orðið í umræðunni um tolla og tollvernd en í lok árs 2020 var nokkuð víðtekinn skilningur á því að aukning á tollkvótum með samningi við ESB sem tók gildi árið 2018 hefði haft neikvæð áhrif á íslenskan landbúnað. Þáverandi utanríkisráðherra boðaði endurskoðun á samningnum í ljósi þess að þar hallaði mjög á innlenda framleiðendur. En þegar matvælaverð fór hækkandi juku ýmsir hagsmunaaðilar þrýsting á stjórnvöld að fara í þveröfuga átt, lækka enn frekar tolla á landbúnaðarvörur og jafnvel fella þá niður. Í þeirri umræðu hefur sárlega vantað að ræða málin á breiðari grunni og velta upp hvaða áhrif slíkar aðgerðir myndu hafa í för með sér. Það er nokkuð ljóst - og mönnum greinir ekki á um - að án tolla myndi íslensk landbúnaðarframleiðsla dragast saman og einhverjar greinar myndu hreinlega leggjast af. Samþjöppun á innanlandsframleiðslunni yrði líklega töluverð með tilheyrandi byggðaröskun í sveitum landsins. Þannig myndi afnám tolla bæði hafa neikvæð áhrif á sjálfbærni Íslands þegar kemur að fæðuöryggi sem og byggðafestu og atvinnulíf á landsbyggðinni. Tollarnir rýrna með hverju árinu Þó svo almennt ríki skilningur innan stjórnmálanna á mikilvægi þess að viðhafa tolla á búvörum er lítið rætt um hvernig þeir hafa þróast. Tollar á landbúnaðarvörur virka í flestum tilvikum þannig að annars vegar er greiddur magntollur sem er krónutala á hvert kíló af viðkomandi vöru og hins vegar verðtollur sem er hlutfall af verðgildi vörunnar. Tollar hafa hins vegar tekið miklum breytingum í gegnum tíðina. Þar má nefna að árið 2007 gerði Ísland samning við ESB þar sem bæði magn- og verðtollar á kjöt og kjötafurðir lækkuðu um 40% frá því sem almennt gerist. Síðan þá hefur magntollurinn, þ.e. föst krónutala á hvert kíló, ekki tekið neinum breytingum. Því hefur verðgildi tollanna minnkað með hverju árinu vegna rýrnunar á verðgildi krónunnar. Þessi þróun er lítið rædd, þó með örfáum undantekningum. Þar má nefna nýlega umfjöllun Bændablaðsins þar sem varaformaður Viðreisnar, Daði Már Kristófersson, tók hann stöðuna ágætlega saman með eftirfarandi orðum: „Við erum í raun að leyfa krónunni að taka ákvörðun fyrir okkur um að gera grundvallarbreytingu á íslenska landbúnaðarkerfinu án umræðu. Mér finnst það galið. Það skiptir engu máli hvort þú sért með eða á móti tollvernd. Að leyfa henni bara einhvern veginn að leggja sjálfa sig niður er mjög skrítið,“. Tökum samtalið Það er nauðsynlegt að halda til haga markmiðum tollverndar enda um mikilvæga stoð íslensks landbúnaðar að ræða. Afnám eða lækkun tolla, hvort sem er ákvörðun um að gera slíkt eða áframhaldandi rýrnun magntolla sökum verðbólgu líkt og lýst er hér að ofan, hefur ekki einungis áhrif á bændur, heldur alla þá sem koma að framleiðsluferlinu sem og þjónustuveitendur í dreifðari byggðum. Þar má nefna fóðurframleiðendur, dýralækna, starfsmenn afurðastöðva og svo má lengi telja. Þess vegna er mikilvægt að talsmenn slíkra hugmynda skoði allar hliðar málsins og séu tilbúnir í samtalið um afleidd áhrif. Ég er nokkuð viss um að það sé vænlegra að styðja við innlenda atvinnuuppbyggingu byggða á sjálfbærri nýtingu landsins fremur en að færa störf úr landi, fækka atvinnumöguleikum hérlendis og sjá jarðir fara í eyði. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í landbúnaði.
Skoðun Raforka til garðyrkjubænda hækkar um 25%. Verða heimilin næst? Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Á tíundu hverri mínútu er kona myrt af einhverjum sem hún þekkir Stella Samúelsdóttir skrifar
Skoðun Flokkur fólksins ræðst gegn hagsmunum eldra fólks og komandi kynslóða Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Kerfisbreytingar á Réttindagæslu fatlaðra – óvissa og áhyggjur Aileen Soffia Svensdóttir skrifar
Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson skrifar
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar