Þeir Bergþór Ingibergsson og Einar Jóhannes Lárusson, skipstjórar á Hval 8 og 9, stefndu eftirlitsstofnunum tveimur vegna eftirliti þeirra með hvalveiðum síðsumars og haustið 2022. Eftirlitsmenn Fiskistofu tóku upp veiðar á tugum dýra en skipstjórarnir sáust á mörgum myndskeiðanna. Þeir voru þekkjanlegir á sumum upptakanna. Hluti þeirra birtist í fjölmiðlum í tengslum við umfjöllun um skýrslu Matvælastofnunar um hvalveiðar í vor.
Skipstjórarnir töldu brotið á rétti þeirra til friðhelgis einkalífs og sögðu lagastoð skorta fyrir eftirlitinu. Kröfðust þeir tveggja milljóna króna í miskabætur hvor um sig.
Dómurinn féllst ekki á að lagastoð skorti fyrir eftirlitinu eða að það hafi verið umfram tilefni eða heimildir. Þvert á móti taldi dómurinn að tilefni væri til eftirlitsins þar sem veiðarnar væru lítt sýnilegar og ýmislegt benti til að veiðarnar fullnægðu ekki skilyrðum laga um dýravernd. Vísaði dómurinn til eftirlitsskýrslu Matvælastofnunar sem byggði á eftirlitinu sem deilt var um. Aðeins 59 prósent langreyða sem voru skotnar hafi drepist við fyrsta skot hvalveiðimanna.
Rýr rökstuðningur fyrir miska
Hvað persónuverndarhluta málsins varðaði taldi dómurinn að eftirlitið félli ekki undir rafræna vöktun í skilningi persónuverndarlaga þar sem hún hefði ekki farið fram með „fjarstýrðum eða sjálfvirkum búnaði“.
Ekki hafi heldur verið um að ræða viðkvæmar persónuupplýsingar í skilningi laga. Skipstjórarnir hafi verið aukaatriði á upptökunum og myndatakan fyrst og fremst beinst að veiðunum sjálfum. Rökstuðningur þeirra fyrir miska hafi verið mjög rýr. Þó að þeim hafi þótt óþægilegt að vera myndaðir við vinnu þá hafi þeir sjaldnast verið þekkjanlegir og þeir ekki í persónulegum erindagjörðum þegar þeir voru teknir upp.
Hins vegar taldi héraðsdómur að eftirlitsstofnanirnar tvær hefðu ekki fylgt fyrirmælum persónuverndarlaga við eftirlitið að öllu leyti. Ekki væri ljóst hvort að öryggi persónuupplýsinganna væri tryggt með því að taka upp á farsíma og hlaða myndskeiðum upp á tölvu. Það sæist ekki síst á því að hluti upptakanna hafi ratað í fjölmiðla án þess að skýringar hafi fengið um hvernig það gerðist.
Frávikin frá persónuverndarlögum hafi þó ekki verið það veigamikil eða íþyngjandi að þau teljist ólögmæt. Stofnanirnar tvær voru sýknaðar af kröfum skipstjóranna en rétt var talið að láta málskostnað falla niður.
Stöðvaði hvalveiðar á grundvelli eftirlitsins
Fagráð um velferð dýra komst að þeirri niðurstöðu að þær aðferðir sem væru notaðar við hvalveiðar samræmdust ekki kröfum laga um velferð dýra í síðasta mánuði. Sú ákvörðun byggði á skýrslu Matvælastofnunar sem byggði aftur á upptökum eftirlitsmannana sem deilt var um í máli skipstjóranna.
Svandís Svavarsdóttir, sjávarútvegsráðherra, ákvað að stöðva hvalveiðar tímabundið daginn eftir að álit fagráðsins barst og degi áður en veiðarnar áttu að hefjast. Kristján Loftsson, eigandi Hvals hf., kallaði Svandísi „öfgafullan kommúnista“ vegna ákvörðunar hennar.
