Ópíoíðar og aðgerðir Kristín Davíðsdóttir skrifar 14. júní 2023 11:01 Nýleg samantekt á vegum Landlæknisembættisins sýnir fram á að dregið hefur úr ávísunum ópíoíðalyfja hérlendis það sem af er ári, bæði innan heilbrigðisstofnana og utan. Þá segir enn fremur að notkun sterkra verkjalyfja sé minni á Íslandi en á hinum Norðurlöndunum. Mörgum kunna að þykja þetta góðar fréttir en í huga mínum vekja fréttir sem þessar þó upp fleiri spurningar en þær svara. Hvað þýðir það nákvæmlega að dregið hafi úr ávísunum verkjalyfja, og hvaða áhrif hefur það? Þýðir það að fólk þurfi almennt minna á sterkum verkjalyfjum að halda en árin á undan? Þýðir það að læknar séu tregari til að láta fólk hafa verkjalyf þegar á þarf að halda? Eða er fólk almennt bara minna verkjað? Samkvæmt Landlækni fylltist starfsfólk embættisins áhyggjum yfir uggvænlegum tölum um lyfjatengd andlát síðustu mánaða og því var ráðist í að taka saman og skoða gögnin fyrr en annars hefði verið gert sem er vel. En hver er raunverulegur tilgangur samantektar sem þessarar í tengslum við andlát ungs fólks af völdum ópíoíðanotkunar? Er hann mögulega að sýna fram á þá einu breytu að það sé að minnsta kosti ekki læknum að kenna að unga fólkið sé að deyja? Væri ekki nær lagi að embættið réðist í úttekt á vandanum í heild sinni? Því vissulega er fíknivandi, og það sem honum fylgir, stórt heilbrigðismál sem alla jafna fær allt of litla athygli innan heilbrigðiskerfisins, þrátt fyrir að við getum flest tengt við þetta á einn eða annan hátt. Það mætti til dæmis skoða aðgengi að viðhaldsmeðferð fyrir þann hóp sem ánetjast hefur ópíoíðum. Jafnan er talað um gott aðgengi að slíkri meðferð en séu notendur spurðir eru svörin gjarnan önnur. Sjúkrahúsið Vogur er eina stofnunin sem sinnir viðhaldsmeðferð fjölda einstaklinga. Þótt aðrar stofnanir sinni slíkri meðferð í einhverju mæli þá er aðgengi að þeirri meðferð almennt ekki gott. SÁÁ fær greitt fyrir að sinna viðhaldsmeðferð 90 einstaklinga - þrátt fyrir það eru þar um 300 einstaklingar í meðferð þar. Hvers vegna slík meðferð er nær öll á hendi einnar stofnunar sem þó fær ekki greitt nema að litlu leyti fyrir þá meðferð mun ég seint skilja. Ef raunverulegur vilji væri fyrir hendi væri nú þegar búið að ráða bót á þessu enda vandamálið síður en svo nýtt af nálinni. Heilbrigðisráðherra hefur ítrekað opinberað þá afstöðu sína að aukinna og víðtækra aðgerða sé þörf varðandi þennan vanda. Í því samhengi hefur verið talað um víðtækar aðgerðir og fjölbreytt úrræði þvert á ráðuneyti. Ríkisstjórnin samþykkti síðan nýlega að verja 225 milljónum í þessar aðgerðir án þess að tilgreint sé nákvæmlega hvað í þeim felist eða hvernig þeir fjármunir muni dreifast. Þær tillögur sem fram hafa komið verða að teljast nokkuð almennar og fátt nýtt sem kemur þar fram. Það sem mér þykir áhugavert er það að ekkert okkar sem störfum í málaflokknum hefur orðið vart við þessa fjármuni eða það hvernig þeim verði varið. SÁÁ heldur áfram að selja álfa til að fjármagna sína starfsemi og starfsfólk Frú Ragnheiðar og Rauða krossins situr og skrifar styrksumsóknir í þeirri von að geta haldið starfseminni gangandi. Ekkert bólar á húsnæði fyrir neyslurýmið sem hefur nú verið lokað í 4 mánuði. Og svo mætti lengi telja. Covid faraldur síðustu ára sýndi okkur svart á hvítu að það er vel hægt að gera fullt á skömmum tíma ef forgangsröðunin er þannig og þess vegna hlýtur sú spurning að vakna hvers vegna þessum hlutum er einfaldlega ekki bara kippt í lag. Hversu margir þurfa að láta lífið? Hver er ásættanlegur fórnarkostnaður? Við sem störfum með einstaklingum sem eru háðir þessum sterku ópíoíðalyfjum erum öll meðvituð um það að þær aðgerðir sem vísað er til í upphafi þessara skrifa, þ.e.a.s. að dregið sé úr ávísunum lyfja hafa engin áhrif lífsmynstur þeirra eða venjur nema þá til hins verra. Á meðan eftirspurnin er til staðar flæða lyf inn í landið - óháð öllu öðru. Veruleikinn sem blasir við einstaklingum í þessari stöðu verður einfaldlega verri en ella. Fólk neyðist til að ganga lengra til að verða sér úti um efni og mörg neyðast til að gera hluti sem þau kæra sig ekki um og eru beinlínis skaðlegir. Þetta ýtir fólki enn lengra út á jaðarinn þar sem ofbeldi og misnotkun eru daglegt brauð - lengra inn í heim sem fæstir vilja vita af. Í gegnum tíðina hef ég starfað nokkuð með starfsfólki Landlæknisembættisins og eitt af því sem við höfum ávallt getað verið sammála um er mikilvægi þess að ráðast ekki í breytingar á einstökum þáttum án þess að taka aðra þætti með inn í myndina og að taka á vandanum heildstætt. Mig langar því að skora á þá er málið varðar að taka á vandanum í heild og af festu, í samvinnu við þá er málið snertir – ekki síst notendur sjálfa. Því að á meðan við sitjum í okkar nefndum og starfshópum og skiptumst á skoðunum gengur lífið sinn vanagang þarna úti og veruleiki þeirra sem eru háðir efnunum verður síst betri. Höfundur er hjúkrunarfræðingur á Landspítala. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fíkn Lyf Heilbrigðismál Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Nýleg samantekt á vegum Landlæknisembættisins sýnir fram á að dregið hefur úr ávísunum ópíoíðalyfja hérlendis það sem af er ári, bæði innan heilbrigðisstofnana og utan. Þá segir enn fremur að notkun sterkra verkjalyfja sé minni á Íslandi en á hinum Norðurlöndunum. Mörgum kunna að þykja þetta góðar fréttir en í huga mínum vekja fréttir sem þessar þó upp fleiri spurningar en þær svara. Hvað þýðir það nákvæmlega að dregið hafi úr ávísunum verkjalyfja, og hvaða áhrif hefur það? Þýðir það að fólk þurfi almennt minna á sterkum verkjalyfjum að halda en árin á undan? Þýðir það að læknar séu tregari til að láta fólk hafa verkjalyf þegar á þarf að halda? Eða er fólk almennt bara minna verkjað? Samkvæmt Landlækni fylltist starfsfólk embættisins áhyggjum yfir uggvænlegum tölum um lyfjatengd andlát síðustu mánaða og því var ráðist í að taka saman og skoða gögnin fyrr en annars hefði verið gert sem er vel. En hver er raunverulegur tilgangur samantektar sem þessarar í tengslum við andlát ungs fólks af völdum ópíoíðanotkunar? Er hann mögulega að sýna fram á þá einu breytu að það sé að minnsta kosti ekki læknum að kenna að unga fólkið sé að deyja? Væri ekki nær lagi að embættið réðist í úttekt á vandanum í heild sinni? Því vissulega er fíknivandi, og það sem honum fylgir, stórt heilbrigðismál sem alla jafna fær allt of litla athygli innan heilbrigðiskerfisins, þrátt fyrir að við getum flest tengt við þetta á einn eða annan hátt. Það mætti til dæmis skoða aðgengi að viðhaldsmeðferð fyrir þann hóp sem ánetjast hefur ópíoíðum. Jafnan er talað um gott aðgengi að slíkri meðferð en séu notendur spurðir eru svörin gjarnan önnur. Sjúkrahúsið Vogur er eina stofnunin sem sinnir viðhaldsmeðferð fjölda einstaklinga. Þótt aðrar stofnanir sinni slíkri meðferð í einhverju mæli þá er aðgengi að þeirri meðferð almennt ekki gott. SÁÁ fær greitt fyrir að sinna viðhaldsmeðferð 90 einstaklinga - þrátt fyrir það eru þar um 300 einstaklingar í meðferð þar. Hvers vegna slík meðferð er nær öll á hendi einnar stofnunar sem þó fær ekki greitt nema að litlu leyti fyrir þá meðferð mun ég seint skilja. Ef raunverulegur vilji væri fyrir hendi væri nú þegar búið að ráða bót á þessu enda vandamálið síður en svo nýtt af nálinni. Heilbrigðisráðherra hefur ítrekað opinberað þá afstöðu sína að aukinna og víðtækra aðgerða sé þörf varðandi þennan vanda. Í því samhengi hefur verið talað um víðtækar aðgerðir og fjölbreytt úrræði þvert á ráðuneyti. Ríkisstjórnin samþykkti síðan nýlega að verja 225 milljónum í þessar aðgerðir án þess að tilgreint sé nákvæmlega hvað í þeim felist eða hvernig þeir fjármunir muni dreifast. Þær tillögur sem fram hafa komið verða að teljast nokkuð almennar og fátt nýtt sem kemur þar fram. Það sem mér þykir áhugavert er það að ekkert okkar sem störfum í málaflokknum hefur orðið vart við þessa fjármuni eða það hvernig þeim verði varið. SÁÁ heldur áfram að selja álfa til að fjármagna sína starfsemi og starfsfólk Frú Ragnheiðar og Rauða krossins situr og skrifar styrksumsóknir í þeirri von að geta haldið starfseminni gangandi. Ekkert bólar á húsnæði fyrir neyslurýmið sem hefur nú verið lokað í 4 mánuði. Og svo mætti lengi telja. Covid faraldur síðustu ára sýndi okkur svart á hvítu að það er vel hægt að gera fullt á skömmum tíma ef forgangsröðunin er þannig og þess vegna hlýtur sú spurning að vakna hvers vegna þessum hlutum er einfaldlega ekki bara kippt í lag. Hversu margir þurfa að láta lífið? Hver er ásættanlegur fórnarkostnaður? Við sem störfum með einstaklingum sem eru háðir þessum sterku ópíoíðalyfjum erum öll meðvituð um það að þær aðgerðir sem vísað er til í upphafi þessara skrifa, þ.e.a.s. að dregið sé úr ávísunum lyfja hafa engin áhrif lífsmynstur þeirra eða venjur nema þá til hins verra. Á meðan eftirspurnin er til staðar flæða lyf inn í landið - óháð öllu öðru. Veruleikinn sem blasir við einstaklingum í þessari stöðu verður einfaldlega verri en ella. Fólk neyðist til að ganga lengra til að verða sér úti um efni og mörg neyðast til að gera hluti sem þau kæra sig ekki um og eru beinlínis skaðlegir. Þetta ýtir fólki enn lengra út á jaðarinn þar sem ofbeldi og misnotkun eru daglegt brauð - lengra inn í heim sem fæstir vilja vita af. Í gegnum tíðina hef ég starfað nokkuð með starfsfólki Landlæknisembættisins og eitt af því sem við höfum ávallt getað verið sammála um er mikilvægi þess að ráðast ekki í breytingar á einstökum þáttum án þess að taka aðra þætti með inn í myndina og að taka á vandanum heildstætt. Mig langar því að skora á þá er málið varðar að taka á vandanum í heild og af festu, í samvinnu við þá er málið snertir – ekki síst notendur sjálfa. Því að á meðan við sitjum í okkar nefndum og starfshópum og skiptumst á skoðunum gengur lífið sinn vanagang þarna úti og veruleiki þeirra sem eru háðir efnunum verður síst betri. Höfundur er hjúkrunarfræðingur á Landspítala.
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar