Skoðun

Þetta reddast ekki!

Steinunn Þórðardóttir, Oddur Steinarsson, Margrét Ólafía Tómasdóttir, Sólveig Bjarnadóttir, Theódór Skúli Sigurðsson, Ragnar Freyr Ingvarsson, Katrín Ragna Kemp, Teitur Ari Theodórsson og Magdalena Ásgeirsdóttir skrifa

Í tímaritinu „The Economist“ var nýverið birt grein sem bar fyrirsögnina ,,Why health-care services are in chaos everywhere. Now is an especially bad time to suffer a heart attack“. Þar er fjallað um þann mikla vanda sem steðjar að heilbrigðiskerfum flestra vestrænna landa í kjölfar Covid. Í greininni er víða komið við og sýna tölur glögglega að alls staðar hafa vandamálin aukist, jafnvel í efnuðustu löndum heims eins og Sviss. Í Bretlandi hefur biðtími eftir sjúkrabíl margfaldast, biðlistar eftir aðgerðum hafa víða lengst, álagseinkenni heilbrigðisstarfsfólks flestra landa hafa stóraukist og svo mætti lengi telja.

Vinnumarkaður stendur ekki undir fjölgun sjúklinga

Á nýliðnum stjórnendafundi norrænna læknafélaga í Stokkhólmi kom skýrt fram að heilbrigðiskerfin sem við höfum byggt upp undanfarna áratugi eru ekki í stakk búin að kljást við verkefnin sem framundan eru - þau standa í raun á brauðfótum. Á hinum Norðurlöndunum hefur undanfarin ár verið unnið markvisst að undirbúningi heilbrigðiskerfisins vegna hratt vaxandi fjölda aldraðra og lækkandi hlutfalls einstaklinga á vinnumarkaði. Höfum við á Íslandi flotið sofandi að feigðarósi?

Á Íslandi fjölgar öldruðum árlega um 4%, fjöldi öryrkja hefur um það bil tvöfaldast síðustu tvo áratugi á meðan þeim sem eru á vinnumarkaði hefur eingöngu fjölgað um fjórðung. Andleg líðan þjóðarinnar hefur versnað samkvæmt nýlegum mælingum og aðgengi að heilbrigðiskerfinu hefur versnað mikið. Erfitt er að komast að hjá geðlæknum og biðtími eftir sálfræðitímum hleypur á mánuðum, jafnvel þó einstaklingar greiði þá þjónustu að mestu úr eigin vasa. Þá hafa 56 % þjóðarinnar ekki fastan heimilislækni. Bið eftir tíma hjá sérfræðilæknum lengist enn og þjónusta þeirra hefur dregist saman á milli ára.

Lenging vinnuvikunnar

Reglulega berast fréttir af sjúkrahúsum landsins þar sem biðtími er langur og öll möguleg rými yfirnýtt nær alla daga ársins – langt umfram ásættanleg viðmið. Samkvæmt grein ,,The Economist´´ teljast legudeildir undir álagi þegar nýting legurýma er yfir 90%. Fá ríki voru að greina frá slíkri rúmanýtingu jafnvel á mestu álagstímunum í faraldri Covid-19. Hér á landi hefur rúmanýting yfir 100% verið daglegt brauð árum saman án nokkurra markvissra viðbragða. Neyðaróp heyrast bæði frá heilbrigðisstarfsfólki sem sjúklingum. Kvörtunarmálum til Landlæknis fjölgar ár frá ári. Sjaldnast er litið til fjárfestingar í heilbrigðisþjónustu sem þó er nauðsynleg til að draga úr þeirri sóun sem nú viðgengst í heilbrigðiskerfinu. Þetta hefur stundum verið kölluð sveltistefna.

Í rannsókn sem Ólafur Þ. Ævarsson geðlæknir vann fyrir Læknafélag Íslands (LÍ) á líðan og álagi á lækna árið 2018 kemur fram að 67% lækna fannst þeir vera undir of miklu álagi. Fram kom að 57% lækna unnu 41 til 60 tíma á viku, 26% 61 til 80 tíma á viku og 4 % meira en 80 tíma á viku. Árið 2022 unnu sérfræðilæknar hjá hinu opinbera að meðaltali 221,5 klukkustundir á mánuði og þá er ekki tekin inn ólaunuð yfirvinna. Læknum sem eru fjarverandi vegna langtíma veikinda hefur fjölgað mikið undanfarin ár og einnig þeim sem starfa í hlutavinnu vegna álags.

Félag Almennra Lækna gerði könnun meðal félagsmanna í fyrra þar sem kom fram að 43,5% almennra lækna á Landspítala höfðu oft eða mjög oft upplifað einkenni kulnunar síðastliðna 12 mánuði og 45% höfðu íhugað alvarlega minnst einu sinni í mánuði að hætta. Jafnframt eru nýleg dæmi þess að nýútskrifaðir læknar sæki í annað nám eða störf utan heilbrigðiskerfisins.

Innviðir einskis virði án mannauðs

Á sama tíma og verkefnum fjölgar eru hlutfallslega færri sem sinna störfunum og skortur á mannafla blasir við á flestum sviðum. Innleiðing rafrænna lausna hefur haft þá yfirskrift að draga úr álagi. Því miður virðist raunin önnur. Má þar til dæmis nefna að fyrirspurnum í Heilsuveru til Heilsugæslustöðva á höfuðborgarsvæðinu fjölgaði úr 59.455 árið 2019 í 233.842 árið 2022, eða nærri 400% á 3 árum. Kom í ljós að þessi samskipti reyndust hrein viðbót við aðra þætti þjónustunnar sem einnig jókst á þessum tíma.

Vissulega er nýbygging Landspítala ánægjuefni, en hún leysir ekki aðsteðjandi vandamál - sama hvað sagt er á fundum með almannatenglum og fjölmiðlafólki. Kaupþing byggði glæsihús á árunum fyrir hrun undir sína starfsemi, en ekki bjargaði hún bankanum frá hruninu. Til að heilbrigðiskerfi geti starfað á sem bestan hátt þarf að hlúa að innviðum þess og þar er mannauðurinn þungamiðjan. Einnig þarf heildstæða sýn á hvernig kerfið geti sem best brugðist við yfirvofandi breytingum og sinnt þeirri þjónustu sem við viljum að það sinni til að varðveita og bæta heilsu þjóðarinnar. Það verkefni er stærra en einn heilbrigðisráðherra getur leyst. Til þess þarf víðtækt samráð stjórnvalda og þeirra sem starfa á gólfinu. Þeirri vinnu erum við hjá LÍ tilbúin að taka þátt í, eins og við höfum raunar margsinnis boðist til á undanförnum árum.

Velferðarkerfið og starfsfólk þess eru ekki sjálfgefin eða ótakmörkuð auðlind. Enginn veit hvað átt hefur fyrr en misst hefur - látum ekki tækifæri úr höndum renna. Hlutirnir reddast ekki, án þess að gripið verði til markvissra aðgerða!

  • Steinunn Þórðardóttir, formaður LÍ
  • Oddur Steinarsson, varaformaður LÍ
  • Margrét Ólafía Tómasdóttir, í stjórn LÍ, formaður Félags íslenskra heimilislækna
  • Sólveig Bjarnadóttir, í stjórn LÍ, formaður Félags almennra lækna
  • Theódór Skúli Sigurðsson, í stjórn LÍ, formaður Félags sjúkrahúslækna
  • Ragnar Freyr Ingvarsson, í stjórn LÍ, formaður Læknafélags Reykjavíkur
  • Teitur Ari Theodórsson, í stjórn LÍ
  • Katrín Ragna Kemp, í stjórn LÍ
  • Magdalena Ásgeirsdóttir, í stjórn LÍ



Skoðun

Sjá meira


×