Ónýtt húsnæðiskerfi og heimilisleysi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar 25. mars 2023 08:30 Heimilisleysi er skýr birtingarmynd ónýts húsnæðiskerfis, þar sem nægt framboð er af lúxusíbúðum, yndisreitum, risíbúðum eða hvað þetta allt heitir nú í dag. Á sama tíma er lítið sem ekkert til af ódýru leigu- eða eignarhúsnæði. Sífellt fleiri fá ekki þak yfir höfuðið, biðlistar eftir félagslegu húsnæði lengjast og ójöfnuður eykst með hverju árinu sem líður. Heimilisleysi er líka birtingarmynd þess þegar fólk missir allt sem það á vegna veikinda. Þar má nefna veikindi eins og fíknisjúkdóma, andlega kvilla og slys. Einnig getur heimilisofbeldi valdið heimilisleysi, og þar eru konur helstu fórnarlömbin. Húsnæðisskortur og fátækt Rannsóknir hafa sýnt að meginorsök heimilisleysis sé skortur á húsnæði á viðráðanlegu verði. Fátækt er einnig stór þáttur, en mikil fylgni mælist milli hennar og heimilisleysis. Fólk sem lifir við skort á ekki fyrir helstu nauðsynjar sem þýðir að það er einungis einum veikindum, einu slysi eða einum launaseðli frá því að enda á götunni. Þegar slíkt á við þarf að vera til kerfi sem getur gripið, verið raunverulega til staðar þegar við þurfum á því að halda. Nýjustu tölur í Reykjavík sýna að 73 manneskjur bíða eftir viðeigandi húsnæði hjá borginni sem hentar þörfum heimilislausra með miklar þjónustuþarfir, 64 bíða eftir því að komast í húsnæði og 9 bíða eftir milliflutningi. Þarna erum við ekki með allan þann fjölda fólks sem fær gistingu hjá öðru fólk eða eru með ótryggt húsnæði. Fjöldinn er því mun meiri en tölurnar gefa til kynna og erfitt er að gera sér í hugarlund hve margir eru í þeirri stöðu að eiga ekki þak yfir höfuðið. Markaðsvæðing lóða Eins og Sósíalistar hafa bent á er staðan þannig að Reykjavík er nýfrjálshyggjuborg, þar sem markaðsvæðing hefur tekið sér bólfestu í grunninnviðum. Húsnæðiskerfið er þar ekki undanskilið. Litið er á lóðir sem hverja aðra markaðsvöru og sá sem bíður best fær þær. Þá eru það yfirleitt fyrirtæki og félög með dýpstu vasana sem hreppa hnossið. Strax í kjölfarið eru byggðar lúxusíbúðir til að geta skilað ríkmannlegum hagnaði. Ef þær kallast ekki lúxusíbúðir eru þær samt seldar á mjög háu verði. Alltof háu verði. Uppbygging félagslegs húsnæðis er í litlu samræmi við það hve illa markaðurinn er að standa sig í að sjá fólki fyrir húsnæði. Ef markaðurinn er ekki að sjá fólki fyrir þörfum sínum verður að vera til mótvægi hjá borginni. Í Reykjavík státa fulltrúar meirihlutans sig af því að 5% alls húsnæðis sé félagslegt. Gjarnan er þá sagt að borgin sé að standa sig betur en hin sveitarfélögin. Það sé mikið afrek að standa sig betur en Garðabær og Seltjarnarnes. Uppbygging félagslegs húsnæðis í Reykjavík kann að vera skárri en í Garðabæ eða Seltjarnarnesi. En er það eitthvað til að sperra sig yfir? Er það árangur að standa sig betur en þau sveitarfélög sem eru með minna af félagslegu húsnæði en verstu nýfrjálshyggjusvæði Bandaríkjanna? Hvers vegna er ekki verið að horfa til höfuðborga nágrannaríkja okkar? Ættum við ekki, sérstaklega þegar Reykjavík er stýrt af fólki með jafnaðartaugar, að horfa til borga á Norðurlöndunum? Tölum aðeins um Helsinki Í Helsinki er mikið byggt af félagslegu húsnæði byggt. Borgin sjálf byggir um 6000 félagslegar íbúðir á ári. Það væri svipað og ef Reykjavík byggði eða keypti rúmlega 1000 slíkar íbúðir á ári. En erum við nálægt því takmarki í Reykjavík? Nei. Á síðustu fimm árum hafa 97 félagslegar íbúðir verið keyptar að meðaltali á ári í borginni. Höfuðborg Íslands stendur sig þannig tífalt verr en höfuðborg Finnlands. Í Finnlandi og Helsinki hafa verið sett markmið um að útrýma heimilisleysi fyrir fullt og allt. Árið 2027 er því spáð að enginn verði heimilislaus og áætlanir gefa til kynna að það gangi eftir. Á síðustu árum hefur dregið mjög úr heimilisleysi, sem sýnir okkur að allt er hægt ef viljinn er fyrir hendi. Er viljinn fyrir hendi hjá borgarfulltrúum Reykjavíkur? Það væri óskandi ef svo væri. Borgarstjórn ætti að horfa til þeirra borga og landa sem standa sig vel í málaflokknum og fara svo svipaðar leiðir. Það sem þarf að gera Ekki er ljóst hver fjöldi heimilislausra er á þessu ári en miðað við hækkandi matvöruverð, aukinn ójöfnuð og slæman húsnæðis- og leigumarkað telja Sósíalistar líklegt að heimilislausum muni fara fjölgandi. Hér er mikilvægt að kafa í rót heimilisleysis og fyrirbyggja slíkt en ekki einungis bregðast við. Fjölga þarf félagslegu og öðru viðeigandi húsnæði með stuðningi í þeim tilgangi að binda enda á heimilisleysi. Auk þess þarf að líta á húsnæði sem grunnþörf, en ekki markaðsvætt tæki braskara og stórkapítalista sem vilja næla sér í skjótan hagnað, vitandi það að fólk er tilbúið að greiða allt sem það á til að fá húsaskjól. Í vikunni lögðu Sósíalistar fram tillögu um að heimilisleysi skyldi útrýmt innan Reykjavíkur og lýst yrði yfir að heimilisleysi sé samfélagslegt mein sem beri að uppræta. Henni var vísað til Velferðarráðs og þar munum við fylgja málinu fast á eftir. Það kostar samfélagið mikið að fólk sé á götunni, við erum að missa mikilvægt fólk sem getur og vill gefa meira af sér. Við verðum að byggja upp sanna borg sem tryggir grunninn. Þannig verður til staðar raunverulegt frelsi fólks til að haga lífi sínu eins og það kýs, þannig að það geti orðið sér og samfélagi sínu að gagni. Höfundur er borgarfulltrúi Sósíalistaflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Trausti Breiðfjörð Magnússon Sósíalistaflokkurinn Mest lesið Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Það sem má alls ekki tala um... Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Börn laga ekki beinbrot Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Skoðun Ert þú áhorfandi ofbeldis? Carmen Maja Valencia Skoðun Fimmtíu og sex Sigmar Guðmundsson Skoðun Er þetta sanngjarnt? Sigríður Clausen Skoðun Niðurskurðurinn sem enginn bað um Halla Gunnarsdóttir Skoðun Það er dýrt að reka ríkissjóð alltaf á yfirdrætti Þórður Snær Júlíusson Skoðun Fjöleignarhús og vátryggingar Jónína Þórdís Karlsdóttir Skoðun Lenda menn í fangelsi eftir misheppnaða skólagöngu? Elinóra Inga Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Vegurinn heim Tinna Rún Snorradóttir skrifar Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Allt mannanna verk - orkuöryggi á Íslandi Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvert er planið? Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Íslenskan heldur velli Stefán Atli Rúnarsson,Jóhann F K Arinbjarnarson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ný gömul menntastefna Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Krafa um árangur í atvinnu- og samgöngumálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn fjölskyldunnar Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Píratar standa með fólki í vímuefnavanda Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Lenda menn í fangelsi eftir misheppnaða skólagöngu? Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun Andlát ungrar manneskju hefur gáruáhrif á allt samfélagið Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Báknið burt - hvaða bákn? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll börn! Gunnhildur Jakobsdóttir ,Kolbrún Kristínardóttir skrifar Skoðun Að stela framtíðinni Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Vegið að framtíð ungs vísindafólks á Íslandi Katrín Möller,Svava Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjöleignarhús og vátryggingar Jónína Þórdís Karlsdóttir skrifar Skoðun Ert þú áhorfandi ofbeldis? Carmen Maja Valencia skrifar Skoðun Það er dýrt að reka ríkissjóð alltaf á yfirdrætti Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Opinber ómöguleiki Guðmundur F. Magnússon skrifar Skoðun Gervigreindin mun gjörbylta öllum samfélögum Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarlögin tíu ára Einar Örn Thorlacius skrifar Skoðun Er þetta sanngjarnt? Sigríður Clausen skrifar Skoðun Niðurskurðurinn sem enginn bað um Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Það sem má alls ekki tala um... Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Síðasti naglinn í borginni Björg Eva Erlendsdóttir,Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Slæm stjórnsýsla heilbrigðismála - dauðans alvara Markús Ingólfur Eiríksson skrifar Sjá meira
Heimilisleysi er skýr birtingarmynd ónýts húsnæðiskerfis, þar sem nægt framboð er af lúxusíbúðum, yndisreitum, risíbúðum eða hvað þetta allt heitir nú í dag. Á sama tíma er lítið sem ekkert til af ódýru leigu- eða eignarhúsnæði. Sífellt fleiri fá ekki þak yfir höfuðið, biðlistar eftir félagslegu húsnæði lengjast og ójöfnuður eykst með hverju árinu sem líður. Heimilisleysi er líka birtingarmynd þess þegar fólk missir allt sem það á vegna veikinda. Þar má nefna veikindi eins og fíknisjúkdóma, andlega kvilla og slys. Einnig getur heimilisofbeldi valdið heimilisleysi, og þar eru konur helstu fórnarlömbin. Húsnæðisskortur og fátækt Rannsóknir hafa sýnt að meginorsök heimilisleysis sé skortur á húsnæði á viðráðanlegu verði. Fátækt er einnig stór þáttur, en mikil fylgni mælist milli hennar og heimilisleysis. Fólk sem lifir við skort á ekki fyrir helstu nauðsynjar sem þýðir að það er einungis einum veikindum, einu slysi eða einum launaseðli frá því að enda á götunni. Þegar slíkt á við þarf að vera til kerfi sem getur gripið, verið raunverulega til staðar þegar við þurfum á því að halda. Nýjustu tölur í Reykjavík sýna að 73 manneskjur bíða eftir viðeigandi húsnæði hjá borginni sem hentar þörfum heimilislausra með miklar þjónustuþarfir, 64 bíða eftir því að komast í húsnæði og 9 bíða eftir milliflutningi. Þarna erum við ekki með allan þann fjölda fólks sem fær gistingu hjá öðru fólk eða eru með ótryggt húsnæði. Fjöldinn er því mun meiri en tölurnar gefa til kynna og erfitt er að gera sér í hugarlund hve margir eru í þeirri stöðu að eiga ekki þak yfir höfuðið. Markaðsvæðing lóða Eins og Sósíalistar hafa bent á er staðan þannig að Reykjavík er nýfrjálshyggjuborg, þar sem markaðsvæðing hefur tekið sér bólfestu í grunninnviðum. Húsnæðiskerfið er þar ekki undanskilið. Litið er á lóðir sem hverja aðra markaðsvöru og sá sem bíður best fær þær. Þá eru það yfirleitt fyrirtæki og félög með dýpstu vasana sem hreppa hnossið. Strax í kjölfarið eru byggðar lúxusíbúðir til að geta skilað ríkmannlegum hagnaði. Ef þær kallast ekki lúxusíbúðir eru þær samt seldar á mjög háu verði. Alltof háu verði. Uppbygging félagslegs húsnæðis er í litlu samræmi við það hve illa markaðurinn er að standa sig í að sjá fólki fyrir húsnæði. Ef markaðurinn er ekki að sjá fólki fyrir þörfum sínum verður að vera til mótvægi hjá borginni. Í Reykjavík státa fulltrúar meirihlutans sig af því að 5% alls húsnæðis sé félagslegt. Gjarnan er þá sagt að borgin sé að standa sig betur en hin sveitarfélögin. Það sé mikið afrek að standa sig betur en Garðabær og Seltjarnarnes. Uppbygging félagslegs húsnæðis í Reykjavík kann að vera skárri en í Garðabæ eða Seltjarnarnesi. En er það eitthvað til að sperra sig yfir? Er það árangur að standa sig betur en þau sveitarfélög sem eru með minna af félagslegu húsnæði en verstu nýfrjálshyggjusvæði Bandaríkjanna? Hvers vegna er ekki verið að horfa til höfuðborga nágrannaríkja okkar? Ættum við ekki, sérstaklega þegar Reykjavík er stýrt af fólki með jafnaðartaugar, að horfa til borga á Norðurlöndunum? Tölum aðeins um Helsinki Í Helsinki er mikið byggt af félagslegu húsnæði byggt. Borgin sjálf byggir um 6000 félagslegar íbúðir á ári. Það væri svipað og ef Reykjavík byggði eða keypti rúmlega 1000 slíkar íbúðir á ári. En erum við nálægt því takmarki í Reykjavík? Nei. Á síðustu fimm árum hafa 97 félagslegar íbúðir verið keyptar að meðaltali á ári í borginni. Höfuðborg Íslands stendur sig þannig tífalt verr en höfuðborg Finnlands. Í Finnlandi og Helsinki hafa verið sett markmið um að útrýma heimilisleysi fyrir fullt og allt. Árið 2027 er því spáð að enginn verði heimilislaus og áætlanir gefa til kynna að það gangi eftir. Á síðustu árum hefur dregið mjög úr heimilisleysi, sem sýnir okkur að allt er hægt ef viljinn er fyrir hendi. Er viljinn fyrir hendi hjá borgarfulltrúum Reykjavíkur? Það væri óskandi ef svo væri. Borgarstjórn ætti að horfa til þeirra borga og landa sem standa sig vel í málaflokknum og fara svo svipaðar leiðir. Það sem þarf að gera Ekki er ljóst hver fjöldi heimilislausra er á þessu ári en miðað við hækkandi matvöruverð, aukinn ójöfnuð og slæman húsnæðis- og leigumarkað telja Sósíalistar líklegt að heimilislausum muni fara fjölgandi. Hér er mikilvægt að kafa í rót heimilisleysis og fyrirbyggja slíkt en ekki einungis bregðast við. Fjölga þarf félagslegu og öðru viðeigandi húsnæði með stuðningi í þeim tilgangi að binda enda á heimilisleysi. Auk þess þarf að líta á húsnæði sem grunnþörf, en ekki markaðsvætt tæki braskara og stórkapítalista sem vilja næla sér í skjótan hagnað, vitandi það að fólk er tilbúið að greiða allt sem það á til að fá húsaskjól. Í vikunni lögðu Sósíalistar fram tillögu um að heimilisleysi skyldi útrýmt innan Reykjavíkur og lýst yrði yfir að heimilisleysi sé samfélagslegt mein sem beri að uppræta. Henni var vísað til Velferðarráðs og þar munum við fylgja málinu fast á eftir. Það kostar samfélagið mikið að fólk sé á götunni, við erum að missa mikilvægt fólk sem getur og vill gefa meira af sér. Við verðum að byggja upp sanna borg sem tryggir grunninn. Þannig verður til staðar raunverulegt frelsi fólks til að haga lífi sínu eins og það kýs, þannig að það geti orðið sér og samfélagi sínu að gagni. Höfundur er borgarfulltrúi Sósíalistaflokksins.
Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar