Hraðari málsmeðferð og einfaldara regluverk á byggingamarkaði er lykilatriði Jón Ingi Hákonarson skrifar 11. október 2022 10:31 Stóra verkefni íslensks efnahagslífs og stjórnmála næstu ár verður að koma húsnæðismarkaðnum í jafnvægi. Byggingastarfsemi er stór hluti efnahagslífsins og nam um 9% vergrar landsframleiðslu fyrir Covid og um 8% vinnuafls. Í tímans rás hefur húsnæðismarkaðurinn sveiflast mikið, mun meira en í þeim löndum sem við berum okkur saman við. Nú er svo komið að eftirspurn eftir húsnæði er langt umfram framboð sem hefur leitt til gríðarlegra hækkana á fasteignaverði. Að búa í öruggu húsnæði og að hafa efni á öruggu húsnæði skiptir okkur öll máli. Meginhutverk stjórnvalda er að skapa ramma um þessa mikilvægu efnahags- og samfélagsstoð með einhverjum fyrirsjánleika, þar sem samkeppnishindranir eru síður til staðar og að vinna að því að stytta þann tíma sem tekur að koma verkefnum af stað. Því er ágætt að minna sig á það reglulega að hvorki ríki né sveitarfélög byggja íbúðir. Hlutverk þeirra er að klára skipulag og móta starfsumhverfi þeirra sem byggja íbúðir. Ein af þeim leiðum til að koma í veg fyrir langvarandi skort er að einfalda þetta umhverfi og stytta þann tíma sem tekur að byggja húsnæði. Það er merkilegt til þess að vita að það getur tekið um fimm ár að koma nýrri íbúðablokk á laggirnar, þar af er byggingartíminn um tvö ár. Sóknarfærin eru svo sannarlega fyrir hendi. Í nóvember 2020 kom út skýrsla OECD um samkeppnismat á íslenskum byggingamarkaði. Við lestur hennar má sjá að mikil sóknarfæri til hagræðingar liggja í því að gera regluverkið þannig úr garði að það styðji betur við virka samkeppni. OECD greinir 447 mögulegar samkeppnishindranir þegar kemur að skipulagsmálum, byggingareglugerðum, byggingavörum og löggildingu starfsgreina. Tillögur til úrbóta eru 316 talsins. Helstu tillögur að úrbótum í skipulagsmálum voru m.a. að endurskoða í heild ferli skipulagsákvarðana sveitarfélaga með það að markmiði að einfalda og skýra verklagið. taka til skoðunar að draga úr kröfum um fjölda bílastæða í Reykjavík vegna áhrifa á byggingakostnað, eða móta minna íþyngjandi leiðir til að ná þeim markmiðum sem að er stefnt. Endurskoða ferli og reglur sem gilda um úthlutun lóða til að skýra ferlið og auka framboð lóða í samræmi við eftirspurn. Reglur um lóðaúthlutun ættu ekki að hygla þeim fyrirtækjum sem fyrir eru á markaði. Þær ættu heldur ekki að vera óþarflega hamlandi, t.d. hvað varðar skil á lóðum. Helstu tillögur til einföldunar á mannvirkjalögum voru m.a. Að einfalda ferlið við veitingu byggingarleyfa með því að setja skýra tímafresti og skilyrði. Umsóknarferlið ætti að vera að fullu rafrænt. Skilyrði fyrir veitingu byggingarleyfa ættu að byggjast á áhættumati á tegund bygginga. Að öðrum kosti ættu smærri og einfaldari verkefni að geta fengið flýtimeðferð. Tilkynningarskyldu um minni háttar framkvæmdir, sem ekki eru háðar byggingarleyfi, ætti að afnema eða einfalda verulega. Skilyrði um aðkomu tiltekinna starfsgreina að framkvæmdum ætti að miða við tegund framkvæmda. Endurskoða má ákvæði sem kveða á um skilyrði um lágmarksgæði og aðgengi fyrir alla í því skyni að auka vægi markmiðsmiðaðra ákvarðana í stað forskriftarákvæða sem takmarka hvernig tilteknum markmiðum megi ná. Einnig eru fjölmargar tillögur er snúa að byggingarvörum og helstu niðurstöður þar eru að innleiðing reglugerða ESB um byggingavörur hafi verið gerð með víðtækari hætti en nauðsynlegt er. Lögin hér eru því meira íþyngjandi en skuldbindingar Íslands eru samkvæmt EES samningnum. Niðurgreiðslur á flutningskostnaði vegna byggingarframkvæmda eru til þess fallnar að draga úr samkeppni samkvæmt OECD. Varðandi löggildingu starfsgreina kemur í ljós að lögverndaðar starfsgreinar hér á landi eru töluvert fleiri en í öðrum Evrópulöndum og löndum innan OECD. Niðurstöður skýrsluhöfunda eru þær að miklir möguleikar felist í því að einfalda regluverkið þannig að það styðji betur við virka samkeppni. Þannig má skapa sveigjanlegra umhverfi, fleiri störf og auka framleiðni og vöxt í hagkerfinu. Mín niðurstaða eftir lestur þessarar skýrslu er sú að mikilvægt skref til að koma jafnvægi á húsnæðismarkaðinn sé að einfalda þetta umhverfi og stytta þann tíma sem það tekur að koma verkefnum á koppinn. Það þarf ekki alltaf að dæla peningum í hítina, betra er að skoða hvort ekki sé hagkvæmara að einfalda og laga þau kerfi og það umhverfi sem við vinnum í. Aðilar á markaði geta ekki brugðist hratt við breytingum í þunglamalegu kerfi. Það er mikilvægt að ríki og sveitarfélög fari í þá vinnu að einfalda regluverkið með það að leiðarljósi að geta brugðist hraðar við þeim sveiflum sem einkenna húsnæðismarkaðinn án þess þó að fórna öryggi og gæðum. Það er þó aftur á móti mjög áhugavert að ekki sé verið að byggja á öllum þeim lóðum sem þegar eru tilbúnar og jafnvel búið að úthluta. Þá er einnig vert að taka til skoðunar hvernig bankar hafa mögulega haft áhrif á sveiflumyndun á þessum markaði með lánastefnu sinni og með henni ýtt undir óeðlilega þenslu og skort í gegnum tíðina í stað þess að leita leiða til að stuðla að þeim stöðuleika sem húsnæðismarkaðurinn þarf svo sárlega. En það er efni í aðra grein. Höfundur er bæjarfulltrúi Viðreisnar í Hafnarfirði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Ingi Hákonarson Byggingariðnaður Mest lesið Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir Skoðun Fékk hann ekki minnisblaðið? Hjörtur J Guðmundsson Skoðun Betra og skilvirkara fjármálakerfi Benedikt Gíslason Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson Skoðun Áskorun til atvinnuvegaráðherra Björn Ólafsson Skoðun Halldór 15.02.2025 Halldór Sérlög til verndar innflytjendum? Margrét Ágústa Sigurðardóttir Skoðun Hvammsvirkjun – frumhlaup og gullhúðun Mörður Árnason Skoðun Skattahækkanir, miðstýring og ESB-þráhyggja Anton Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Betra og skilvirkara fjármálakerfi Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir skrifar Skoðun Fékk hann ekki minnisblaðið? Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Áskorun til atvinnuvegaráðherra Björn Ólafsson skrifar Skoðun Skattahækkanir, miðstýring og ESB-þráhyggja Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Sérlög til verndar innflytjendum? Margrét Ágústa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Höldum yngri þingmönnum aðskildum frá hinum eldri ! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – frumhlaup og gullhúðun Mörður Árnason skrifar Skoðun Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Þegar heiftin nær tökum á hrútakofanum Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Verður dánaraðstoð leyfð í Danmörku í náinni framtíð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Flugvöllur okkar allra! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Svar við rangfærslum Félags atvinnurekenda um tollamál Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Við þurfum að ræða um Evrópusambandið Kristján Reykjalín Vigfússon skrifar Skoðun Sannleikurinn um undirbúning útlendingafrumvarpsins Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig bætum við stafræna umgjörð heilbrigðiskerfisins? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Þegar raunveruleikinn er forritaður Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar Skoðun Á Sjálfstæðisflokkurinn sér viðreisnar von? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Valentínus Árni Már Jensson skrifar Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Barnavernd í brennidepli! Merki um öryggi – Signs of Safety Gyða Hjartardóttir skrifar Skoðun Kolbikasvört staða María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar Skoðun Ekkert um okkur án okkar Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun One way Ticket á Litla-Hraun í framtíðinni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Rauðsokkur í Efra-Breiðholti Edith Oddsteinsdóttir skrifar Skoðun Jafningjafræðsla um stafrænt ofbeldi Hjalti Ómar Ágústsson skrifar Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Stóra verkefni íslensks efnahagslífs og stjórnmála næstu ár verður að koma húsnæðismarkaðnum í jafnvægi. Byggingastarfsemi er stór hluti efnahagslífsins og nam um 9% vergrar landsframleiðslu fyrir Covid og um 8% vinnuafls. Í tímans rás hefur húsnæðismarkaðurinn sveiflast mikið, mun meira en í þeim löndum sem við berum okkur saman við. Nú er svo komið að eftirspurn eftir húsnæði er langt umfram framboð sem hefur leitt til gríðarlegra hækkana á fasteignaverði. Að búa í öruggu húsnæði og að hafa efni á öruggu húsnæði skiptir okkur öll máli. Meginhutverk stjórnvalda er að skapa ramma um þessa mikilvægu efnahags- og samfélagsstoð með einhverjum fyrirsjánleika, þar sem samkeppnishindranir eru síður til staðar og að vinna að því að stytta þann tíma sem tekur að koma verkefnum af stað. Því er ágætt að minna sig á það reglulega að hvorki ríki né sveitarfélög byggja íbúðir. Hlutverk þeirra er að klára skipulag og móta starfsumhverfi þeirra sem byggja íbúðir. Ein af þeim leiðum til að koma í veg fyrir langvarandi skort er að einfalda þetta umhverfi og stytta þann tíma sem tekur að byggja húsnæði. Það er merkilegt til þess að vita að það getur tekið um fimm ár að koma nýrri íbúðablokk á laggirnar, þar af er byggingartíminn um tvö ár. Sóknarfærin eru svo sannarlega fyrir hendi. Í nóvember 2020 kom út skýrsla OECD um samkeppnismat á íslenskum byggingamarkaði. Við lestur hennar má sjá að mikil sóknarfæri til hagræðingar liggja í því að gera regluverkið þannig úr garði að það styðji betur við virka samkeppni. OECD greinir 447 mögulegar samkeppnishindranir þegar kemur að skipulagsmálum, byggingareglugerðum, byggingavörum og löggildingu starfsgreina. Tillögur til úrbóta eru 316 talsins. Helstu tillögur að úrbótum í skipulagsmálum voru m.a. að endurskoða í heild ferli skipulagsákvarðana sveitarfélaga með það að markmiði að einfalda og skýra verklagið. taka til skoðunar að draga úr kröfum um fjölda bílastæða í Reykjavík vegna áhrifa á byggingakostnað, eða móta minna íþyngjandi leiðir til að ná þeim markmiðum sem að er stefnt. Endurskoða ferli og reglur sem gilda um úthlutun lóða til að skýra ferlið og auka framboð lóða í samræmi við eftirspurn. Reglur um lóðaúthlutun ættu ekki að hygla þeim fyrirtækjum sem fyrir eru á markaði. Þær ættu heldur ekki að vera óþarflega hamlandi, t.d. hvað varðar skil á lóðum. Helstu tillögur til einföldunar á mannvirkjalögum voru m.a. Að einfalda ferlið við veitingu byggingarleyfa með því að setja skýra tímafresti og skilyrði. Umsóknarferlið ætti að vera að fullu rafrænt. Skilyrði fyrir veitingu byggingarleyfa ættu að byggjast á áhættumati á tegund bygginga. Að öðrum kosti ættu smærri og einfaldari verkefni að geta fengið flýtimeðferð. Tilkynningarskyldu um minni háttar framkvæmdir, sem ekki eru háðar byggingarleyfi, ætti að afnema eða einfalda verulega. Skilyrði um aðkomu tiltekinna starfsgreina að framkvæmdum ætti að miða við tegund framkvæmda. Endurskoða má ákvæði sem kveða á um skilyrði um lágmarksgæði og aðgengi fyrir alla í því skyni að auka vægi markmiðsmiðaðra ákvarðana í stað forskriftarákvæða sem takmarka hvernig tilteknum markmiðum megi ná. Einnig eru fjölmargar tillögur er snúa að byggingarvörum og helstu niðurstöður þar eru að innleiðing reglugerða ESB um byggingavörur hafi verið gerð með víðtækari hætti en nauðsynlegt er. Lögin hér eru því meira íþyngjandi en skuldbindingar Íslands eru samkvæmt EES samningnum. Niðurgreiðslur á flutningskostnaði vegna byggingarframkvæmda eru til þess fallnar að draga úr samkeppni samkvæmt OECD. Varðandi löggildingu starfsgreina kemur í ljós að lögverndaðar starfsgreinar hér á landi eru töluvert fleiri en í öðrum Evrópulöndum og löndum innan OECD. Niðurstöður skýrsluhöfunda eru þær að miklir möguleikar felist í því að einfalda regluverkið þannig að það styðji betur við virka samkeppni. Þannig má skapa sveigjanlegra umhverfi, fleiri störf og auka framleiðni og vöxt í hagkerfinu. Mín niðurstaða eftir lestur þessarar skýrslu er sú að mikilvægt skref til að koma jafnvægi á húsnæðismarkaðinn sé að einfalda þetta umhverfi og stytta þann tíma sem það tekur að koma verkefnum á koppinn. Það þarf ekki alltaf að dæla peningum í hítina, betra er að skoða hvort ekki sé hagkvæmara að einfalda og laga þau kerfi og það umhverfi sem við vinnum í. Aðilar á markaði geta ekki brugðist hratt við breytingum í þunglamalegu kerfi. Það er mikilvægt að ríki og sveitarfélög fari í þá vinnu að einfalda regluverkið með það að leiðarljósi að geta brugðist hraðar við þeim sveiflum sem einkenna húsnæðismarkaðinn án þess þó að fórna öryggi og gæðum. Það er þó aftur á móti mjög áhugavert að ekki sé verið að byggja á öllum þeim lóðum sem þegar eru tilbúnar og jafnvel búið að úthluta. Þá er einnig vert að taka til skoðunar hvernig bankar hafa mögulega haft áhrif á sveiflumyndun á þessum markaði með lánastefnu sinni og með henni ýtt undir óeðlilega þenslu og skort í gegnum tíðina í stað þess að leita leiða til að stuðla að þeim stöðuleika sem húsnæðismarkaðurinn þarf svo sárlega. En það er efni í aðra grein. Höfundur er bæjarfulltrúi Viðreisnar í Hafnarfirði.
Skoðun Háskólinn og rektorskjörið Gyða Margrét Pétursdóttir ,Þorgerður Jennýjardóttir Einarsdóttir skrifar
Skoðun Aukinn veikindaréttur – aukið jafnrétti kynjanna – fyrir félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar
Skoðun Hvernig byggjum við framtíð matvælaiðnaðar á Íslandi? Oddur Már Gunnarsson,Salvör Jónsdóttir skrifar
Skoðun Velferð framar verðstöðugleika: Hvers vegna lífskjör ættu að vera aðalatriðið Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar
Skoðun Hugtakinu almannaheill snúið á haus Björg Eva Erlendsdóttir,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson ,Snæbjörn Guðmundsson,Elvar Örn Friðriksso,Friðleifur E. Guðmundsson,Snorri Hallgrímsson,Sigþrúður Jónsdóttir skrifar