Samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana Kristrún Frostadóttir skrifar 21. september 2022 13:01 Við komum út úr heimsfaraldri með gríðarlega miklar eignaverðshækkanir og aukinn eigna- og tekjuójöfnuð vegna aðgerða stjórnvalda. Fjármagnstekjur jukust um 52% á milli ára, mesta aukningin frá árinu 2007, og tekjuhæsta tíundin í landinu sá kaupmátt sinn vaxa tvöfalt á við aðra Íslendinga vegna þessa í fyrra. Tveir af æðstu stjórnendum landsins í efnahagsmálum töluðu um lágvaxtaumhverfi sem komið væri til að vera. Ungt fólk, tekjulágt fólk og fjölskyldufólk skuldsetti sig á rándýrum íbúðamarkaði á tímum lágra vaxta sem kyntu undir eignabólu á húsnæðismarkaði. Þessir hópar standa nú frammi fyrir stóraukinni greiðslubyrði, þvert á þau skilaboð sem send voru út af æðstu ráðamönnum. Þá hafa rándýr og óstöðugur leigumarkaður og verðhækkanir á nauðsynjavörum étið upp stóran hluta af launaaukanum sem barist var fyrir í síðustu kjarasamningalotu. Úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar í grundvallarmálum á sviði velferðar skilar sér í launaþrýstingi inn í veturinn – en forystufólkið í landsmálunum lætur eins og deilur á vinnumarkaði komi því ekki við. Á sama tíma hefur verðmæti sjávarafurða hækkað vegna stríðsins í Úkraínu – verð á ferskum fiski rokið upp. Þarna má sjá mótvægi við neikvæðu hliðar stríðsins og erlendrar verðbólgu á íslenskt hagkerfi. Þarna koma auðlindir okkar að góðum notum. En það mótvægi dreifist ekki jafnt um hagkerfið óáreitt. Hvalrekar vegna stríðs og verðbólgu ættu að mæta þröngri stöðu heimila Hvernig væri ef fólkið sem stjórnar landinu hefði forystu um að tryggja að hvalreki vegna stríðs og verðbólgu dreifðist með sanngjörnum hætti um samfélagið? Dempuðu áfallið sem fjöldi heimila verður nú fyrir? Hvernig væri nú ef ríkisstjórnin hvetti til samstöðu og sýndi samstöðu í verki með skynsamlegum efnahagsaðgerðum í þágu alls fólksins í landinu? Í stað þess birtast fjárlög fyrir næsta ár sem skella verðbólguaðhaldinu á grunnþjónustuna í landinu og almenning með flötum gjöldum. Enn vitnar ríkisstjórnin með veikum mætti til mótvægisaðgerða frá því í vor sem tók 4 mánuði að setja saman eftir þrýsting frá stjórnarandstöðunni. Þær aðgerðir fólu í sér að lög voru virt um hækkun greiðslna almannatrygginga í takt við verðbólgu og 20 þúsund króna einskiptis barnabótaauki var kynntur til sögunnar. Tíu prósent hækkun húsnæðisbóta ríkisstjórnarinnar fól í sér hækkun um 3-5 þúsund krónur fyrir þau fáu heimili sem þær þiggja en upphæðin hafði ekki hreyfst frá árinu 2018 þrátt fyrir að leiguverð hafi hækkað um 35% á sama tíma. Framlögð fjárlög skýra heildarmyndina enn frekar. Greiðslur vegna vaxtabóta standa í stað á milli ára þrátt fyrir hraða og mikla hækkun vaxta undanfarið því óbreytt eignaskerðingarmörk leiða til þess að eignamyndun í húsnæðisbólunni skerðir nú enn fleiri heimili út úr kerfinu. Að sama skapi er samdráttur í greiðslum barnabóta milli ára þegar leiðrétt er fyrir verðbólgu. Í ljósi forystuleysis ríkisstjórnarinnar höfum við í þingflokki Samfylkingarinnar lagt fram þingsályktunartillögu um samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana. Markmið aðgerðapakkans er að verja tekjulægri hópa, ungt fólk og barnafjölskyldur fyrir áhrifum verðbólgunnar, draga úr greiðslubyrði vegna húsnæðiskostnaðar og sporna við þenslu í hagkerfinu. Þessar aðgerðir eru raunhæfar og skynsamlegar en ganga þvert á þá ójafnaðarstefnu sem er rekin á vakt Sjálfstæðisflokksins í fjármálaráðuneytinu. Þetta er hægt: Leigubremsa, vaxta- og barnabætur og hvalrekaskattur Samstöðuaðgerðirnar eru tímabundnar, til 18-24 mánaða á meðan verðhækkunarkúfurinn gengur yfir, til að freista þess að ná samstöðu um aðgerðirnar á Alþingi. Við leggjum í fyrsta lagi til að komið verði á leigubremsu að danskri fyrirmynd til að verja leigjendur fyrir tilhæfulausum hækkunum á leigumarkaði. Stjórnvöld hafa brugðist leigjendum með úrræðaleysi í uppbyggingu húsnæðis á félagslegum grunni, en í Danmörku er nú þegar um 20 prósent húsnæðis á félagslegum grunni meðan hlutfallið hér á landi er 5 prósent. Viðbótarkostur leigubremsunnar er að hún heldur aftur af hækkun vísitölu neysluverðs ólíkt þeim gjaldahækkunum á almenning sem ríkisstjórnin boðar. Í öðru lagi er því beint til ríkisstjórnarinnar að beita vaxta- og barnabótakerfinu markvisst til að styðja við lágtekju- og millitekjuheimili vegna tvöfalds höggs í formi hækkunar húsnæðisbyrðis og nauðsynjavara. Þá verði einnig litið til úrræða fyrir fólk sem sér fram á þunga námslánabyrði samhliða þessu tvöfalda höggi. Til að sporna við þensluáhrifum aðgerðapakkans á hagkerfið er lagt til að fjármögnun verði tryggð með aðgerðum á tekjuhlið ríkisfjármálanna. Komið verði í veg fyrir að launatekjur séu ranglega taldar til fjármagnstekna hjá einstaklingum með félög í kringum atvinnurekstur með einföldum aðgerðum líkt og tíðkast í nágrannalöndum okkar. Talið er að slík undanskot leiði af sér 3-8 milljarða tekjutap hjá hinu opinbera árlega. Þá verði lagðir á tímabundnir hvalrekaskattar í formi viðbótarfjármagnstekjuskatts og sérstaks álags á veiðigjöld stórútgerðarinnar. Þessar skattkerfisbreytingar geta staðið undir þeim stuðningi sem þarf að ráðast í fyrir heimilin í landinu og gott betur. Þannig verða heildaráhrifin afkomubætandi fyrir ríkissjóð, auka aðhaldsstig ríkisfjármálanna og munu hjálpa til við að ná niður verðbólgunni. Alvöru forysta á erfiðum tímum Það merkilega er að flestar af þessum tekjuöflunartillögum eru eitthvað sem ráðherrar Framsóknarflokksins og Vinstri grænna hafa lýst yfir stuðningi við í viðtölum og yfirlýsingum undanfarna mánuði. Þau virðast hins vegar algerlega valdalaus í ríkisstjórninni. Þegar kemur að efnahagsmálum og ríkisfjármálum virðist aðeins einn flokkur ráða för í þessari ríkisstjórn. Annaðhvort hafa hinir meintu félagshyggjuflokkar ekki kjark eða getu til að breyta neinu eða þau eru vísvitandi að afvegaleiða þjóðina, reyna að breiða yfir þá staðreynd að þau hafa framselt allt vald til flokks með fimmtungsfylgi í landinu. Hér er tækifæri fyrir þessa ráðherra og flokka til að taka neitunarvaldið af fjármálaráðherra, styðja samstöðuaðgerðirnar og veita landinu alvöru forystu á erfiðum tímum. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristrún Frostadóttir Verðlag Neytendur Fjármál heimilisins Skattar og tollar Samfylkingin Mest lesið Skilur Guðlaugur Þór orkumál? Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Hið gleymda helvíti á jörðu Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun Að brúa bil: Hlutverk pólitískrar orðræðu í félagslegri samheldni Nicole Leigh Mosty Skoðun Genagallaður almenningur? Örn Karlsson Skoðun Atlaga að kjarasamningum Halla Gunnarsdóttir Skoðun Vindur í eigu þjóðar Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun DNA verðbólgunnar Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Gulldrengir Landspítala (Ekki KSÍ): Sönn saga um spillingu Sigurlaug Guðrún Kristjánsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Heilbrigðiskerfið í stórasta landi í heimi Anna Kristjana Helgadóttir skrifar Skoðun Eins og barinn hundur Einar Helgason skrifar Skoðun DNA verðbólgunnar Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Atlaga að kjarasamningum Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Genagallaður almenningur? Örn Karlsson skrifar Skoðun Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson skrifar Skoðun Að brúa bil: Hlutverk pólitískrar orðræðu í félagslegri samheldni Nicole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hið gleymda helvíti á jörðu Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Skilur Guðlaugur Þór orkumál? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Vindur í eigu þjóðar Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Neyðarástand í boði Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Forvarnir gegn ofbeldi: Samfélagsátak í upphafi skólaárs Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Bjartsýnt og betra samfélag Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Það er alltaf von: Samtökin ‘78 styðja Píeta Bjarndís Helga Tómasdóttir skrifar Skoðun Lítil grein um stóran sáttmála Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Það er komið að okkur! Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Nýtt viðhorf í húsnæðismálum Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Fór út fyrir umboð sitt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „Áhrifavaldar“ og „Sauðirnir“ sem fylgja þeim Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „...nema sveitarstjórnir og lögregla“ Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjónarhornið er það sem skiptir mestu Anton McKee skrifar Skoðun Ég er eins og ég er Sólveig Sigurðardóttir skrifar Skoðun Brúin yfir Fossvog Sigurður Oddsson skrifar Skoðun Kominn tími til að laga lýðræðishallann og skapa traust til stjórnmálanna Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Var jafnrétti í heiðri haft af ráðherra jafnréttismála? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Má fjársýslan semja við Rapyd? Gunnar Már Gunnarsson,Sindri Kristjánsson skrifar Skoðun Gulldrengir Landspítala (Ekki KSÍ): Sönn saga um spillingu Sigurlaug Guðrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Byggja upp eða pakka? Gerður Gestsdóttir Valgerðardóttir skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir í sátt við líffræðilega fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir, Guðrún Schmidt skrifar Skoðun Oft er ekki nægjanleg mönnun til þess að sinna félagslífi/tómstundum Atli Már Haraldsson skrifar Sjá meira
Við komum út úr heimsfaraldri með gríðarlega miklar eignaverðshækkanir og aukinn eigna- og tekjuójöfnuð vegna aðgerða stjórnvalda. Fjármagnstekjur jukust um 52% á milli ára, mesta aukningin frá árinu 2007, og tekjuhæsta tíundin í landinu sá kaupmátt sinn vaxa tvöfalt á við aðra Íslendinga vegna þessa í fyrra. Tveir af æðstu stjórnendum landsins í efnahagsmálum töluðu um lágvaxtaumhverfi sem komið væri til að vera. Ungt fólk, tekjulágt fólk og fjölskyldufólk skuldsetti sig á rándýrum íbúðamarkaði á tímum lágra vaxta sem kyntu undir eignabólu á húsnæðismarkaði. Þessir hópar standa nú frammi fyrir stóraukinni greiðslubyrði, þvert á þau skilaboð sem send voru út af æðstu ráðamönnum. Þá hafa rándýr og óstöðugur leigumarkaður og verðhækkanir á nauðsynjavörum étið upp stóran hluta af launaaukanum sem barist var fyrir í síðustu kjarasamningalotu. Úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar í grundvallarmálum á sviði velferðar skilar sér í launaþrýstingi inn í veturinn – en forystufólkið í landsmálunum lætur eins og deilur á vinnumarkaði komi því ekki við. Á sama tíma hefur verðmæti sjávarafurða hækkað vegna stríðsins í Úkraínu – verð á ferskum fiski rokið upp. Þarna má sjá mótvægi við neikvæðu hliðar stríðsins og erlendrar verðbólgu á íslenskt hagkerfi. Þarna koma auðlindir okkar að góðum notum. En það mótvægi dreifist ekki jafnt um hagkerfið óáreitt. Hvalrekar vegna stríðs og verðbólgu ættu að mæta þröngri stöðu heimila Hvernig væri ef fólkið sem stjórnar landinu hefði forystu um að tryggja að hvalreki vegna stríðs og verðbólgu dreifðist með sanngjörnum hætti um samfélagið? Dempuðu áfallið sem fjöldi heimila verður nú fyrir? Hvernig væri nú ef ríkisstjórnin hvetti til samstöðu og sýndi samstöðu í verki með skynsamlegum efnahagsaðgerðum í þágu alls fólksins í landinu? Í stað þess birtast fjárlög fyrir næsta ár sem skella verðbólguaðhaldinu á grunnþjónustuna í landinu og almenning með flötum gjöldum. Enn vitnar ríkisstjórnin með veikum mætti til mótvægisaðgerða frá því í vor sem tók 4 mánuði að setja saman eftir þrýsting frá stjórnarandstöðunni. Þær aðgerðir fólu í sér að lög voru virt um hækkun greiðslna almannatrygginga í takt við verðbólgu og 20 þúsund króna einskiptis barnabótaauki var kynntur til sögunnar. Tíu prósent hækkun húsnæðisbóta ríkisstjórnarinnar fól í sér hækkun um 3-5 þúsund krónur fyrir þau fáu heimili sem þær þiggja en upphæðin hafði ekki hreyfst frá árinu 2018 þrátt fyrir að leiguverð hafi hækkað um 35% á sama tíma. Framlögð fjárlög skýra heildarmyndina enn frekar. Greiðslur vegna vaxtabóta standa í stað á milli ára þrátt fyrir hraða og mikla hækkun vaxta undanfarið því óbreytt eignaskerðingarmörk leiða til þess að eignamyndun í húsnæðisbólunni skerðir nú enn fleiri heimili út úr kerfinu. Að sama skapi er samdráttur í greiðslum barnabóta milli ára þegar leiðrétt er fyrir verðbólgu. Í ljósi forystuleysis ríkisstjórnarinnar höfum við í þingflokki Samfylkingarinnar lagt fram þingsályktunartillögu um samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana. Markmið aðgerðapakkans er að verja tekjulægri hópa, ungt fólk og barnafjölskyldur fyrir áhrifum verðbólgunnar, draga úr greiðslubyrði vegna húsnæðiskostnaðar og sporna við þenslu í hagkerfinu. Þessar aðgerðir eru raunhæfar og skynsamlegar en ganga þvert á þá ójafnaðarstefnu sem er rekin á vakt Sjálfstæðisflokksins í fjármálaráðuneytinu. Þetta er hægt: Leigubremsa, vaxta- og barnabætur og hvalrekaskattur Samstöðuaðgerðirnar eru tímabundnar, til 18-24 mánaða á meðan verðhækkunarkúfurinn gengur yfir, til að freista þess að ná samstöðu um aðgerðirnar á Alþingi. Við leggjum í fyrsta lagi til að komið verði á leigubremsu að danskri fyrirmynd til að verja leigjendur fyrir tilhæfulausum hækkunum á leigumarkaði. Stjórnvöld hafa brugðist leigjendum með úrræðaleysi í uppbyggingu húsnæðis á félagslegum grunni, en í Danmörku er nú þegar um 20 prósent húsnæðis á félagslegum grunni meðan hlutfallið hér á landi er 5 prósent. Viðbótarkostur leigubremsunnar er að hún heldur aftur af hækkun vísitölu neysluverðs ólíkt þeim gjaldahækkunum á almenning sem ríkisstjórnin boðar. Í öðru lagi er því beint til ríkisstjórnarinnar að beita vaxta- og barnabótakerfinu markvisst til að styðja við lágtekju- og millitekjuheimili vegna tvöfalds höggs í formi hækkunar húsnæðisbyrðis og nauðsynjavara. Þá verði einnig litið til úrræða fyrir fólk sem sér fram á þunga námslánabyrði samhliða þessu tvöfalda höggi. Til að sporna við þensluáhrifum aðgerðapakkans á hagkerfið er lagt til að fjármögnun verði tryggð með aðgerðum á tekjuhlið ríkisfjármálanna. Komið verði í veg fyrir að launatekjur séu ranglega taldar til fjármagnstekna hjá einstaklingum með félög í kringum atvinnurekstur með einföldum aðgerðum líkt og tíðkast í nágrannalöndum okkar. Talið er að slík undanskot leiði af sér 3-8 milljarða tekjutap hjá hinu opinbera árlega. Þá verði lagðir á tímabundnir hvalrekaskattar í formi viðbótarfjármagnstekjuskatts og sérstaks álags á veiðigjöld stórútgerðarinnar. Þessar skattkerfisbreytingar geta staðið undir þeim stuðningi sem þarf að ráðast í fyrir heimilin í landinu og gott betur. Þannig verða heildaráhrifin afkomubætandi fyrir ríkissjóð, auka aðhaldsstig ríkisfjármálanna og munu hjálpa til við að ná niður verðbólgunni. Alvöru forysta á erfiðum tímum Það merkilega er að flestar af þessum tekjuöflunartillögum eru eitthvað sem ráðherrar Framsóknarflokksins og Vinstri grænna hafa lýst yfir stuðningi við í viðtölum og yfirlýsingum undanfarna mánuði. Þau virðast hins vegar algerlega valdalaus í ríkisstjórninni. Þegar kemur að efnahagsmálum og ríkisfjármálum virðist aðeins einn flokkur ráða för í þessari ríkisstjórn. Annaðhvort hafa hinir meintu félagshyggjuflokkar ekki kjark eða getu til að breyta neinu eða þau eru vísvitandi að afvegaleiða þjóðina, reyna að breiða yfir þá staðreynd að þau hafa framselt allt vald til flokks með fimmtungsfylgi í landinu. Hér er tækifæri fyrir þessa ráðherra og flokka til að taka neitunarvaldið af fjármálaráðherra, styðja samstöðuaðgerðirnar og veita landinu alvöru forystu á erfiðum tímum. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson skrifar
Skoðun Að brúa bil: Hlutverk pólitískrar orðræðu í félagslegri samheldni Nicole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Neyðarástand í boði Seðlabankans og ríkisstjórnarinnar Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Inga Sæland skrifar
Skoðun Kominn tími til að laga lýðræðishallann og skapa traust til stjórnmálanna Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Gulldrengir Landspítala (Ekki KSÍ): Sönn saga um spillingu Sigurlaug Guðrún Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir í sátt við líffræðilega fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir, Guðrún Schmidt skrifar
Skoðun Oft er ekki nægjanleg mönnun til þess að sinna félagslífi/tómstundum Atli Már Haraldsson skrifar
Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun