Höldum vöku okkar Fríða Thoroddsen skrifar 19. júní 2022 14:00 Á þessum degi fyrir 107 árum, nánar tiltekið þann 19. júní 1915, fengu konur, 40 ára og eldri kosningarétt til Alþingis og fimm árum síðar hlutu konur kosningarétt til jafns við karla. Þessi réttindi sem við teljum svo sjálfsögð í dag komu ekki að sjálfu sér. Fyrsta krafan um jafnan kosningarétt milli kynjanna kom fram árið 1895 frá Hinu íslenska kvenfélagi en það tók 25 ár þar til þau voru komin í hús. Rétt eins og jafn kosningaréttur kvenna og karla þykja sjálfsagður ætti það að vera jafn sjálfsagt að það ríki jafnrétti á vinnumarkaði í dag, árið 2022. En er það svo? Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan 1920. Í dag ríkir formlegt kynjajafnrétti á Íslandi sem þýðir að konur og karlar búa við lagalegt jafnrétti og á undanförnum árum hafa verið stigin stór skref til að jafna stöðu kynjanna hér á landi. Í alþjóðlegum samanburði stöndum við framarlega. Ísland hefur á síðustu árum setið á toppi lista Alþjóðaefnahagsráðsins (e. World Economic Forum) sem mælir jafnrétti kynjanna hvað varðar efnahag, pólitíska stöðu, menntun og heilbrigði. Við erum leiðandi í jafnréttismálum og í raun fyrirmynd annarra þjóða. En þrátt fyrir að margt hafi áunnist í baráttunni fyrir jöfnum launum og tækifærum kvenna og karla á atvinnumarkaði er kynbundinn launamunur enn til staðar, verðmat hinna svokölluðu ,,kvennastarfa“ er lægra en hefðbundinna ,,karlastarfa“, konur sinna frekar hlutastörfum en karlar og konur eru með mun lægri eftirlaun. Því til viðbótar, og þrátt fyrir lög um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og lög um jafnan rétt karla og kvenna, eru konur enn í minnihluta þeirra sem gegna valdastöðum í samfélaginu. Hlutfall kvenna í stjórnun fyrirtækja hér á landi er tæplega 27% skv. mælaborði Jafnvægisvogar FKA og hlutfall kvenkyns forstjóra/framkvæmdastjóra 23%. Einungis ein kona stýrir fyrirtæki á markaði hér á landi. Samkvæmt nýlegri úttekt Kjarnans á kynjahlutföllum í stjórnum þeirra sjóða og fyrirtækja sem stjórna fjárhagslegum verðmætum eru konur ekki áberandi. Af 104 æðstu stjórnendum viðskiptabanka, sparisjóða, lífeyrissjóða, skráðra félaga, óskráðra tryggingafélaga, lánafyrirtækja, verðbréfafyrirtækja og -miðlana, verðbréfasjóða, sérhæfðra sjóða, orkufyrirtækja, rafeyrisfyrirtækja, greiðslustofnana, Kauphallar og lánasjóða eru aðeins tæplega 13% konur. Þessar upplýsingar, að um 87% æðstu stjórnenda í viðskipalífinu séu karlar, eru sláandi enda ljóst að enginn skortur er á hæfum konum á vinnumarkaðnum. Þess ber að geta að menntunarstig kvenna á Íslandi og atvinnuþátttaka er meðal þess sem mest gerist á meðal OECD-ríkjanna. Hvað veldur og hvað er til ráða? Hvar eigum við að byrja? Það virðist ekki vera nóg að ná réttindum – lagalegum réttindum - heldur þarf að standa vörð um þau á hverjum tíma og nú sjáum við að bakslag hefur orðið í jafnréttisbarráttunni á alþjóðlegum vettvangi. Nýlegt dæmi um það er hvernig vegið er að sjálfsákvörðunarrétti kvenna í Bandaríkjunum, þessu öfluga vestræna ríki. Þar ríkir ótti meðal margra um ákvörðun meirihluta Hæstaréttar í málinu Dobbs gegn Jackson Women's Health Organization, en uppkasti af hugsanlegum dómi réttarins var lekið til fjölmiðla nýlega. Þar kom fram að dómurinn hyggst fella Roe gegn Wade úr gildi, dóminn sem tryggði konum stjórnarskrárvarinn rétt til þungunarrofs í öllum ríkjum Bandaríkjanna árið 1973. Þar með verða konur sviptar rétti sínum til líkamlegs sjálfræðis og þeirra stjórnarskrárvörðu réttinda sem þær hafa reitt sig á í hálfa öld. Slíkt myndi hafa gríðarleg áhrif á líf og heilsu fjölda ungra kvenna, ekki síst þeirra sem hvorki hafa tök á því að taka sér frí frá vinnu til að ferðast um langan veg né fjármuni til að greiða fyrir þungunarrof. Við verðum því að halda vöku okkar því margt bendir til þess að við séum að fara inn í viðsjárverða tíma. VR stefnir markvisst að jafnrétti á vinnumarkaði óháð aldri, kyni, kynhneigð, þjóðerni, litarafti, trú eða stjórnmálaskoðunum. Við vitum að fjölbreytni í hópi starfsfólks hefur jákvæð áhrif á starfsemi og afkomu fyrirtækja, eykur starfsánægju og skilar ávinningi langt út fyrir veggi fyrirtækjanna sjálfra. Um leið og ég óska öllum konum á Íslandi til hamingju með daginn vil ég ítreka að við verðum öll að horfa fram á veginn, sjá hvar næstu áskoranir bíða okkar og mæta þeim óhikað. Höfundur er formaður jafnréttis – og mannréttindanefndar VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Jafnréttismál Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Á þessum degi fyrir 107 árum, nánar tiltekið þann 19. júní 1915, fengu konur, 40 ára og eldri kosningarétt til Alþingis og fimm árum síðar hlutu konur kosningarétt til jafns við karla. Þessi réttindi sem við teljum svo sjálfsögð í dag komu ekki að sjálfu sér. Fyrsta krafan um jafnan kosningarétt milli kynjanna kom fram árið 1895 frá Hinu íslenska kvenfélagi en það tók 25 ár þar til þau voru komin í hús. Rétt eins og jafn kosningaréttur kvenna og karla þykja sjálfsagður ætti það að vera jafn sjálfsagt að það ríki jafnrétti á vinnumarkaði í dag, árið 2022. En er það svo? Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan 1920. Í dag ríkir formlegt kynjajafnrétti á Íslandi sem þýðir að konur og karlar búa við lagalegt jafnrétti og á undanförnum árum hafa verið stigin stór skref til að jafna stöðu kynjanna hér á landi. Í alþjóðlegum samanburði stöndum við framarlega. Ísland hefur á síðustu árum setið á toppi lista Alþjóðaefnahagsráðsins (e. World Economic Forum) sem mælir jafnrétti kynjanna hvað varðar efnahag, pólitíska stöðu, menntun og heilbrigði. Við erum leiðandi í jafnréttismálum og í raun fyrirmynd annarra þjóða. En þrátt fyrir að margt hafi áunnist í baráttunni fyrir jöfnum launum og tækifærum kvenna og karla á atvinnumarkaði er kynbundinn launamunur enn til staðar, verðmat hinna svokölluðu ,,kvennastarfa“ er lægra en hefðbundinna ,,karlastarfa“, konur sinna frekar hlutastörfum en karlar og konur eru með mun lægri eftirlaun. Því til viðbótar, og þrátt fyrir lög um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og lög um jafnan rétt karla og kvenna, eru konur enn í minnihluta þeirra sem gegna valdastöðum í samfélaginu. Hlutfall kvenna í stjórnun fyrirtækja hér á landi er tæplega 27% skv. mælaborði Jafnvægisvogar FKA og hlutfall kvenkyns forstjóra/framkvæmdastjóra 23%. Einungis ein kona stýrir fyrirtæki á markaði hér á landi. Samkvæmt nýlegri úttekt Kjarnans á kynjahlutföllum í stjórnum þeirra sjóða og fyrirtækja sem stjórna fjárhagslegum verðmætum eru konur ekki áberandi. Af 104 æðstu stjórnendum viðskiptabanka, sparisjóða, lífeyrissjóða, skráðra félaga, óskráðra tryggingafélaga, lánafyrirtækja, verðbréfafyrirtækja og -miðlana, verðbréfasjóða, sérhæfðra sjóða, orkufyrirtækja, rafeyrisfyrirtækja, greiðslustofnana, Kauphallar og lánasjóða eru aðeins tæplega 13% konur. Þessar upplýsingar, að um 87% æðstu stjórnenda í viðskipalífinu séu karlar, eru sláandi enda ljóst að enginn skortur er á hæfum konum á vinnumarkaðnum. Þess ber að geta að menntunarstig kvenna á Íslandi og atvinnuþátttaka er meðal þess sem mest gerist á meðal OECD-ríkjanna. Hvað veldur og hvað er til ráða? Hvar eigum við að byrja? Það virðist ekki vera nóg að ná réttindum – lagalegum réttindum - heldur þarf að standa vörð um þau á hverjum tíma og nú sjáum við að bakslag hefur orðið í jafnréttisbarráttunni á alþjóðlegum vettvangi. Nýlegt dæmi um það er hvernig vegið er að sjálfsákvörðunarrétti kvenna í Bandaríkjunum, þessu öfluga vestræna ríki. Þar ríkir ótti meðal margra um ákvörðun meirihluta Hæstaréttar í málinu Dobbs gegn Jackson Women's Health Organization, en uppkasti af hugsanlegum dómi réttarins var lekið til fjölmiðla nýlega. Þar kom fram að dómurinn hyggst fella Roe gegn Wade úr gildi, dóminn sem tryggði konum stjórnarskrárvarinn rétt til þungunarrofs í öllum ríkjum Bandaríkjanna árið 1973. Þar með verða konur sviptar rétti sínum til líkamlegs sjálfræðis og þeirra stjórnarskrárvörðu réttinda sem þær hafa reitt sig á í hálfa öld. Slíkt myndi hafa gríðarleg áhrif á líf og heilsu fjölda ungra kvenna, ekki síst þeirra sem hvorki hafa tök á því að taka sér frí frá vinnu til að ferðast um langan veg né fjármuni til að greiða fyrir þungunarrof. Við verðum því að halda vöku okkar því margt bendir til þess að við séum að fara inn í viðsjárverða tíma. VR stefnir markvisst að jafnrétti á vinnumarkaði óháð aldri, kyni, kynhneigð, þjóðerni, litarafti, trú eða stjórnmálaskoðunum. Við vitum að fjölbreytni í hópi starfsfólks hefur jákvæð áhrif á starfsemi og afkomu fyrirtækja, eykur starfsánægju og skilar ávinningi langt út fyrir veggi fyrirtækjanna sjálfra. Um leið og ég óska öllum konum á Íslandi til hamingju með daginn vil ég ítreka að við verðum öll að horfa fram á veginn, sjá hvar næstu áskoranir bíða okkar og mæta þeim óhikað. Höfundur er formaður jafnréttis – og mannréttindanefndar VR.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun