Niðursetningar nútímans Bergþóra Bergsdóttir skrifar 24. maí 2022 16:31 Úrræðaleysi ríkir í búsetumálum fatlaðs fólks með hreyfihömlun sem þarf aðstoð við athafnir daglegs lífs og samfellda þjónustu sem tryggir öryggi þeirra. Fátt, ef nokkuð, er í boði fyrir þennan hóp annað en vist á hjúkrunarheimilum. Við flutning á hjúkrunarheimili missa þessir einstaklingar ýmiskonar réttindi sem fólki með fötlun eru afar nauðsynleg. Slíkt er ótækt enda hentar hefðbundin þjónusta hjúkrunarheimila almennt ekki fólki með fötlun. Mér er málið skylt. Fimm vina minna hafa verið sendir á hjúkrunarheimili, gegn vilja sínum, sá yngsti innan við fertugt. Það hefur ekki farið vel með neitt þeirra, hvorki andlega né líkamlega. Hvað er ekki í lagi? Ótækt er að ungu, frísku fólki sé nú plantað á hjúkrunarheimili, með þeim réttindamissi og skerðingu lífsgæða sem fylgja. Umönnun fólks með fötlun er allt önnur en aldraðra. Fólk með hreyfihömlun eru ekki veikir einstaklingar sem leggja þarf inn á sjúkrastofnun heldur þurfa þeir aðstoð við athafnir daglegs lífs og öryggi. Fátt er sameiginlegt með þeim yngri og eldri á hjúkrunarheimilum þar sem meðalaldur er nú 85 ár (og fer hækkandi) og meðaldvalartími íbúa er 2,7 ár (2020). Þegar ungt fólk með fötlun er sett á hjúkrunarheimili, langt fyrir aldur fram, blasir við þeim hálfgerð einangrun í einu herbergi til æviloka, líkast til í áratugi. Um 90% hjúkrunarrýma er undir 35 fm, þar af eru 37% rýma undir 20 fm (2020). Í reglugerð um húsnæðisúrræði fyrir fólk með fötlun er kveðið á um 40 fm rými að lágmarki fyrir einstaklinginn auk viðbótarrýmis sem talið er nauðsynlegt vegna fötlunar hans. Hvað viljum við? Að fólk með fötlun hafi raunverulegt val um búsetu og þjónustuí samræmi við lög og Sáttmála Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Að fyrir fólk með hreyfihömlun séu í boði bæði íbúðakjarnar og félagslegar íbúðir með fullnægjandi heimastuðningi. Einnig að fólki sé gert kleift að búa áfram í eigin íbúðum með fullnægjandi heimastuðningi. Með heimastuðningi er t.d. átt við NPA, beingreiðslur, liðveislu og heimahjúkrun. Með búsetu utan hjúkrunarheimila heldur fólk öllum réttindum til jafns við aðra. Hvað viljum við ekki? Stofnanavæðingu. Slíkt á að heyra sögunni til í umönnun fólks með fötlun. Sérstakt hjúkrunarheimili fyrir yngri íbúa. Sérstaka álmu á hjúkrunarheimili fyrir yngri íbúa. Hvað þarf að breytast? Hugarfar þeirra er ráða búsetumálum fólks með fötlun. Landspítali býr við fráflæðivanda aldraðra einstaklinga á legudeildum þar sem hjúkrunarrými skortir. Hjúkrunarheimilin búa við vanda vegna yngri íbúa sem eiga enga samleið með þeim eldri sem heimilunum er ætlað að þjóna, ásamt því að þeir þurfa oft á tíðum mun meiri þjónustu en gert er ráð fyrir við fjármögnun heimilanna. Þennan tvíþætta vanda væri hægt að leysa með flutningi yngri íbúa hjúkrunarheimila í viðeigandi búsetuúrræði. Hvað þarf að gera strax? Að heimila yngri íbúum hjúkrunarheimila að halda fyrri réttindum sínum utan heimilis, svo sem til sjúkraþjálfunar, dagvistunar, ferðaþjónustu og liðveislu. Að yngri íbúum hjúkrunarheimila sé gert mögulegt að sækja um félagslega íbúð eða búsetu í íbúðakjarna í því sveitarfélagi þar sem það bjó seinast, eða annars staðar, til jafns við aðra umsækjendur. Að yngri íbúum hjúkrunarheimila sé gert mögulegt að sækja um NPA eða aðra heimaþjónustu í því sveitarfélagi þar sem það bjó seinast, eða annars staðar, til jafns við aðra umsækjendur, þrátt fyrir að eiga lögheimili á hjúkrunarheimili. Umsækjendum sé gefinn kostur á að búa á hjúkrunarheimili eftir samþykkt umsóknar þar til húsnæði er tryggt og eftir atvikum starfsfólk. Að hefja strax skipulagningu og uppbyggingu á fjölbreyttum húsnæðiskosti og íbúðakjörnum fyrir fólk með hreyfihömlun þar sem tekið verði tillit til plássfrekra hjálpartækja og mismunandi þjónustuþarfa. Að fólki með fötlun sé heimilt að sækja um félagslega íbúð í því sveitarfélagi þar sem það kýs að búa, til jafns við aðra, óháð því í hvaða sveitarfélagi það hefur lögheimili. Að sveitarfélög hafi til útleigu tiltekið hlutfall íbúða sem henta fólki með fötlun. Stjórnvöld verða að vakna til nútímans! Fólk með fötlun á að hafa val um búsetu, eins og aðrir, hvar það býr og með hverjum það býr. Það eru mannréttindi og það eru réttindi sem tryggð eru með lögum. En misbrestur er á. Mörgu ungu fólki með hreyfihömlun er ekki gefinn kostur á sínu lögboðna vali og er vistað gegn vilja sínum á hjúkrunarheimilum. Slíkt á að heyra sögunni til. Ábyrgðin á að færa þennan málaflokk til nútímans í samræmi við lög og samþykktir þar um hvílir á þeim er stjórna fjárreiðum og heilbrigðismálum ríkis og sveitarfélaga. Tími til framkvæmda er löngu kominn. Ég þakka lesturinn. Pistla mína „Ég skal segja þér fréttir úr líkhúsinu" (um réttindamissi) má sjá hér og „144 einstaklingar, yngri en 67 ára, búa á elliheimilum“ (um skerðingu lífsgæða) hér. Einnig vil ég vekja athygli á upptöku af málþingi ÖBÍ Ungtfólk á endastöð, sem fram fór 16. mars, hér. Höfundur er með MS-sjúkdóminn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Málefni fatlaðs fólks Mest lesið Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun 50 þúsund nýir íbúar – Hvernig tryggjum við samheldni? Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í fyrsta sæti í Kópavogi Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að setjast í fyrsta sinn á skólabekk Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ferðalag úr fangelsi hugans Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hraðahindranir fyrir strætó Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun Íslenzkir sambandsríkissinnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Garðurinn okkar fyllist af illgresi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Nýtt landsframlag – og hvað svo? Hrafnhildur Bragadóttir,Birna Sigrún Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Úrræðaleysi ríkir í búsetumálum fatlaðs fólks með hreyfihömlun sem þarf aðstoð við athafnir daglegs lífs og samfellda þjónustu sem tryggir öryggi þeirra. Fátt, ef nokkuð, er í boði fyrir þennan hóp annað en vist á hjúkrunarheimilum. Við flutning á hjúkrunarheimili missa þessir einstaklingar ýmiskonar réttindi sem fólki með fötlun eru afar nauðsynleg. Slíkt er ótækt enda hentar hefðbundin þjónusta hjúkrunarheimila almennt ekki fólki með fötlun. Mér er málið skylt. Fimm vina minna hafa verið sendir á hjúkrunarheimili, gegn vilja sínum, sá yngsti innan við fertugt. Það hefur ekki farið vel með neitt þeirra, hvorki andlega né líkamlega. Hvað er ekki í lagi? Ótækt er að ungu, frísku fólki sé nú plantað á hjúkrunarheimili, með þeim réttindamissi og skerðingu lífsgæða sem fylgja. Umönnun fólks með fötlun er allt önnur en aldraðra. Fólk með hreyfihömlun eru ekki veikir einstaklingar sem leggja þarf inn á sjúkrastofnun heldur þurfa þeir aðstoð við athafnir daglegs lífs og öryggi. Fátt er sameiginlegt með þeim yngri og eldri á hjúkrunarheimilum þar sem meðalaldur er nú 85 ár (og fer hækkandi) og meðaldvalartími íbúa er 2,7 ár (2020). Þegar ungt fólk með fötlun er sett á hjúkrunarheimili, langt fyrir aldur fram, blasir við þeim hálfgerð einangrun í einu herbergi til æviloka, líkast til í áratugi. Um 90% hjúkrunarrýma er undir 35 fm, þar af eru 37% rýma undir 20 fm (2020). Í reglugerð um húsnæðisúrræði fyrir fólk með fötlun er kveðið á um 40 fm rými að lágmarki fyrir einstaklinginn auk viðbótarrýmis sem talið er nauðsynlegt vegna fötlunar hans. Hvað viljum við? Að fólk með fötlun hafi raunverulegt val um búsetu og þjónustuí samræmi við lög og Sáttmála Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Að fyrir fólk með hreyfihömlun séu í boði bæði íbúðakjarnar og félagslegar íbúðir með fullnægjandi heimastuðningi. Einnig að fólki sé gert kleift að búa áfram í eigin íbúðum með fullnægjandi heimastuðningi. Með heimastuðningi er t.d. átt við NPA, beingreiðslur, liðveislu og heimahjúkrun. Með búsetu utan hjúkrunarheimila heldur fólk öllum réttindum til jafns við aðra. Hvað viljum við ekki? Stofnanavæðingu. Slíkt á að heyra sögunni til í umönnun fólks með fötlun. Sérstakt hjúkrunarheimili fyrir yngri íbúa. Sérstaka álmu á hjúkrunarheimili fyrir yngri íbúa. Hvað þarf að breytast? Hugarfar þeirra er ráða búsetumálum fólks með fötlun. Landspítali býr við fráflæðivanda aldraðra einstaklinga á legudeildum þar sem hjúkrunarrými skortir. Hjúkrunarheimilin búa við vanda vegna yngri íbúa sem eiga enga samleið með þeim eldri sem heimilunum er ætlað að þjóna, ásamt því að þeir þurfa oft á tíðum mun meiri þjónustu en gert er ráð fyrir við fjármögnun heimilanna. Þennan tvíþætta vanda væri hægt að leysa með flutningi yngri íbúa hjúkrunarheimila í viðeigandi búsetuúrræði. Hvað þarf að gera strax? Að heimila yngri íbúum hjúkrunarheimila að halda fyrri réttindum sínum utan heimilis, svo sem til sjúkraþjálfunar, dagvistunar, ferðaþjónustu og liðveislu. Að yngri íbúum hjúkrunarheimila sé gert mögulegt að sækja um félagslega íbúð eða búsetu í íbúðakjarna í því sveitarfélagi þar sem það bjó seinast, eða annars staðar, til jafns við aðra umsækjendur. Að yngri íbúum hjúkrunarheimila sé gert mögulegt að sækja um NPA eða aðra heimaþjónustu í því sveitarfélagi þar sem það bjó seinast, eða annars staðar, til jafns við aðra umsækjendur, þrátt fyrir að eiga lögheimili á hjúkrunarheimili. Umsækjendum sé gefinn kostur á að búa á hjúkrunarheimili eftir samþykkt umsóknar þar til húsnæði er tryggt og eftir atvikum starfsfólk. Að hefja strax skipulagningu og uppbyggingu á fjölbreyttum húsnæðiskosti og íbúðakjörnum fyrir fólk með hreyfihömlun þar sem tekið verði tillit til plássfrekra hjálpartækja og mismunandi þjónustuþarfa. Að fólki með fötlun sé heimilt að sækja um félagslega íbúð í því sveitarfélagi þar sem það kýs að búa, til jafns við aðra, óháð því í hvaða sveitarfélagi það hefur lögheimili. Að sveitarfélög hafi til útleigu tiltekið hlutfall íbúða sem henta fólki með fötlun. Stjórnvöld verða að vakna til nútímans! Fólk með fötlun á að hafa val um búsetu, eins og aðrir, hvar það býr og með hverjum það býr. Það eru mannréttindi og það eru réttindi sem tryggð eru með lögum. En misbrestur er á. Mörgu ungu fólki með hreyfihömlun er ekki gefinn kostur á sínu lögboðna vali og er vistað gegn vilja sínum á hjúkrunarheimilum. Slíkt á að heyra sögunni til. Ábyrgðin á að færa þennan málaflokk til nútímans í samræmi við lög og samþykktir þar um hvílir á þeim er stjórna fjárreiðum og heilbrigðismálum ríkis og sveitarfélaga. Tími til framkvæmda er löngu kominn. Ég þakka lesturinn. Pistla mína „Ég skal segja þér fréttir úr líkhúsinu" (um réttindamissi) má sjá hér og „144 einstaklingar, yngri en 67 ára, búa á elliheimilum“ (um skerðingu lífsgæða) hér. Einnig vil ég vekja athygli á upptöku af málþingi ÖBÍ Ungtfólk á endastöð, sem fram fór 16. mars, hér. Höfundur er með MS-sjúkdóminn.