Náttúra Reykjavíkur í göngufæri Björn Hauksson skrifar 28. apríl 2022 16:01 Græn svæði á borð við Laugarnestanga, Elliðaárdal, Vatnsendahvarf, Skerjafjörð og Öskjuhlíð eru einstök tækifæri fyrir borgarbúa til að vera í náttúrulegu umhverfi. Það er margsannað að náttúra bætir andlega og líkamlega heilsu fólks og lyftir upp nærliggjandi íbúabyggð. Svæðin eru mikið notuð sameign íbúa. Þegar þau eru seld undir blokkir, skrifstofur eða verslanir þá er um einkavæðingu að ræða sem skilar umtalsverðum tekjum í borgarsjóð. Græn svæði í Reykjavík hafa rýrnað jafnt og þétt. Breyta þarf verklagi þannig að borgin hafi góða framtíðarstefnu, bæti fyrir skerðingu grænna svæða, og virkja ætti lýðræðisferla svo að íbúar geti komið að ákvörðunum um græn svæði hindrunarlaust. Nýlegt dæmi er Laugarnestangi þar sem búin var til þriggja hektara landfylling við verndað svæði án þess að deiliskipulag liggi fyrir, og íbúar fengu enga kynningu á framkvæmdinni. Þar á að byggja skrifstofur Faxaflóahafna og skólpstöð sem þarf fimm hektara lóð. Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur mælir gegn sjósundi á svæðum sem eru innan við einn kílómeter frá skólpstöð. Búið er að skipta framkvæmdinni upp í tvo hluta, þannig að hvor hlutinn er undir viðmiðum Skipulagsstofnunnar um umhverfismat. Umhverfisskýrslan sem birt var inniheldur enga efnislega greiningu og engin manneskja er skráð fyrir skýrslunni. Borgin þarf ekkert að borga fyrir landið, og ekki á að fara í mótvægisaðgerðir í Laugardal til að græn svæði í hverfinu skerðist ekki. Laugarnestangi myndar landslagsheild með Skarfakletti og Viðey. Slík upplifun skerðist verulega þegar búið er að byggja og malbika allt í kring sem lokar á útsýnið og kyrrð. Samkvæmt lögum um umhverfismat á að vernda slíkar landslagsheildir. Samkvæmt Heimsmarkmiðum SÞ á að vernda strandlengju eins og kostur er, og varðveita á líffræðilega fjölbreytni. Slík svæði í borg eru gríðarlega verðmæt og verðgildi þeirra eykst hratt, vegna þess hve sjaldgæf þau eru. Í samning borgarstjóra við Minjastofnun Íslands frá árinu 2016 segir: „Náttúrufarið á Laugarnesi gerir svæðið einstakt í Reykjavík þar sem hægt er að horfa yfir nesið og út í Viðey án truflunar frá mannvirkjum nútímans. Mikilvægt er að halda í þetta merkilega menningarlandslag, samspil náttúru og minja, sem er hvergi að finna annars staðar í Reykjavík.“ Um landfyllinguna segir deildarstjóri náttúru og garða hjá Reykjavíkurborg: „Tillagan hefur áhrif á landslag/ásýnd og verndarsvæði/útivist og að mati undirritaðs vanmat að áhrif tillögunnar séu óveruleg.“ Þá er óvíst hvort dýralíf geti truflast en vel er þekkt að skarfar, selir og fleiri dýr nýta sér skerin og svæðið allt. Úr því sem komið er ætti borgarstjórn að stöðva frekari áform um landfyllingar á Laugarnestanga og merkja alla fjöruna að Skarfakletti sem grænt svæði í skipulagi. Þar megi ekki byggja varanleg mannvirki eða landfyllingar. Einnig væri rétt að halda íbúakosningu þar sem spurt er um verndun svæðisins. Í lýðræðisstefnu Reykjavíkur segir meðal annars: „Þróa borgarkönnun til að auka aðkomu íbúa að stefnumótun í veigamiklum málum sem varða almannahag. Aðferðin yrði notuð til að kalla eftir afstöðu borgarbúa annaðhvort í heild eða innan hverfa borgarinnar til hinna ýmsu mála.“ Í reynd er sömu sögu að segja um hafa flest grænu svæðin í Reykjavík. Uppvið Elliðaár voru m.a. settir flóðlýstir fótboltavellir og næsta skref er að byggja stórt verslunarhúsnæði og hugsanlega blokkir neðar við Elliðaárnar. Græna svæðið í Elliðaárdal hefur minnkað úr 400 hekturum samkvæmt skýrslu starfshóps árið 2016 um framtíðarsýn Elliðaárdals, í 200 hektara samkvæmt núgildandi deiliskipulagi. Hollvinasamtök Elliðaárdals söfnuðu nærri 12 þúsund undirskriftum með beiðni um íbúakosningu gegn atvinnuhúsnæði við árnar, en borgarstjórn hafnaði þeirri beiðni. Í Öskjuhlíð eru háskólabyggingar komnar í og við skóginn, og nýbúið er að malbika breiða stíga í hlíðina frá nýju hverfi á Hlíðarenda. Framkvæmdin byggði á gömlu skipulagi sem hefur enga umræðu eða kynningu fengið á undanförnum árum. Áætlanir eru um að gera landfyllingu í náttúrulegri fjöru Skerjafjarðar. Og byggja á fjölfarin veg í gegnum mitt Vatnsendahvarf sem teygir sig líka inn í Elliðaárdal. Grænu svæðin eru yfirleitt ekki vernduð og þau eru varla til á korti, því ekkert heildstætt yfirlit er til hjá Reykjavíkurborg um þau öll. Hvorki hver staðan er í dag né fyrr á árum. Slíkt yfirlit ætti að ná yfir öll svæði, stærð þeirra, verndarstöðu, líffræði og dýralíf, fjölbreytileika, kolefnisbindingu, hve mikið þau eru notuð, fjárhagslegt verðmæti ásamt reglum um hvaða ferli þarf að fara fram til að breyta þeim eða næsta nágrenni þeirra. Í London hefur t.d. farið fram ítarleg greining á grænum svæðum og mætti nota sem fyrirmynd. Fjölbreytni þýðir að svæðin eiga ekki öll að vera malbikuð með húsum á alla kanta líkt og hefur gerst í hjarta Laugardalsins og mörg svæðin stefna í, s.s. Öskjuhlíð, Elliðaárdalur og Laugarnestangi. Deiliskipulag yngra en tveggja ára ætti ávalt að liggja fyrir svo að íbúar komi að ferlinu og framkvæmdin standist nútímakröfur. Íbúakosning ætti að fara fram ef nokkur þúsund íbúar óska þess eða um er að ræða stóra framkvæmd við grænt útivistarsvæði. Allir íbúar ættu að eiga rétt á náttúru í göngufæri. Höfundur er meðlimur í Laugarnesvinum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reykjavík Umhverfismál Mest lesið Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Óheiðarlegur óskalisti Sjálfstæðisflokksins Finnur Ricart Andrason Skoðun Hinir vondu fjármagnseigendur! Guðmundur Ragnarsson Skoðun Vertu réttu megin við línuna Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Gaslýsum almenning Elínrós Erlingsdóttir Skoðun Hægriflokkarnir boða ójöfnuð fyrir íslenska skóla Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Er húsið tómt? Bjarni Benediktsson Skoðun „Að ganga á bak orða sinna“ – Hvað þýðir það eiginlega? Ragnheiður Stephensen Skoðun Hvatning um stuðning við strandveiðar Örn Pálsson Skoðun Skoðun Skoðun Eru samskiptin á milli mannvera og huldufólks kennsludæmi? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Hefur þú ekkert að gera?” Marta Wieczorek skrifar Skoðun Hvatning um stuðning við strandveiðar Örn Pálsson skrifar Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir skrifar Skoðun Íslensku menntaverðlaunin – íslenskt skólastarf Jón Torfi Jónasson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við svindlara Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameinumst, hjálpum þeim Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Hinir vondu fjármagnseigendur! Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halló manneskja Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun „Getið þið ekki talað um eitthvað annað en þessa vegi!?“ Gerður Björk Sveinsdóttir skrifar Skoðun Gaman og gott að eldast – eflum lýðheilsu Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Svo langt frá heimsins vígaslóð - Alþjóða og öryggismál í aðdraganda kosninga Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Velferð fanga kemur okkur öllum við Tinna Eyberg Örlygsdóttir skrifar Skoðun Óréttlát lög sem þarf að lagfæra Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Bless Borgarlína, halló Sundabraut Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Stuðlar: neyðarástand í meðferðarkerfinu Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Breytt heimsmynd blasir við Íslendingum Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Það er ekki allt að fara til fjandans! Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Gaslýsum almenning Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Ískaldur veruleiki, ekki skuggamyndir á vegg fræðimanna Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Er húsið tómt? Bjarni Benediktsson skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Tölum um fólkið, ekki kerfin María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Vertu réttu megin við línuna Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vegur vinstrisins til áhrifa Hlynur Már Ragnheiðarson skrifar Skoðun Börnin á biðlistunum - það er ekki hægt að skálda þetta Dilja Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Lágir vextir og gott veður með draumsýn Viðreisnar um inngöngu í ESB? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun „Að ganga á bak orða sinna“ – Hvað þýðir það eiginlega? Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Hægriflokkarnir boða ójöfnuð fyrir íslenska skóla Dagbjört Hákonardóttir skrifar Sjá meira
Græn svæði á borð við Laugarnestanga, Elliðaárdal, Vatnsendahvarf, Skerjafjörð og Öskjuhlíð eru einstök tækifæri fyrir borgarbúa til að vera í náttúrulegu umhverfi. Það er margsannað að náttúra bætir andlega og líkamlega heilsu fólks og lyftir upp nærliggjandi íbúabyggð. Svæðin eru mikið notuð sameign íbúa. Þegar þau eru seld undir blokkir, skrifstofur eða verslanir þá er um einkavæðingu að ræða sem skilar umtalsverðum tekjum í borgarsjóð. Græn svæði í Reykjavík hafa rýrnað jafnt og þétt. Breyta þarf verklagi þannig að borgin hafi góða framtíðarstefnu, bæti fyrir skerðingu grænna svæða, og virkja ætti lýðræðisferla svo að íbúar geti komið að ákvörðunum um græn svæði hindrunarlaust. Nýlegt dæmi er Laugarnestangi þar sem búin var til þriggja hektara landfylling við verndað svæði án þess að deiliskipulag liggi fyrir, og íbúar fengu enga kynningu á framkvæmdinni. Þar á að byggja skrifstofur Faxaflóahafna og skólpstöð sem þarf fimm hektara lóð. Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur mælir gegn sjósundi á svæðum sem eru innan við einn kílómeter frá skólpstöð. Búið er að skipta framkvæmdinni upp í tvo hluta, þannig að hvor hlutinn er undir viðmiðum Skipulagsstofnunnar um umhverfismat. Umhverfisskýrslan sem birt var inniheldur enga efnislega greiningu og engin manneskja er skráð fyrir skýrslunni. Borgin þarf ekkert að borga fyrir landið, og ekki á að fara í mótvægisaðgerðir í Laugardal til að græn svæði í hverfinu skerðist ekki. Laugarnestangi myndar landslagsheild með Skarfakletti og Viðey. Slík upplifun skerðist verulega þegar búið er að byggja og malbika allt í kring sem lokar á útsýnið og kyrrð. Samkvæmt lögum um umhverfismat á að vernda slíkar landslagsheildir. Samkvæmt Heimsmarkmiðum SÞ á að vernda strandlengju eins og kostur er, og varðveita á líffræðilega fjölbreytni. Slík svæði í borg eru gríðarlega verðmæt og verðgildi þeirra eykst hratt, vegna þess hve sjaldgæf þau eru. Í samning borgarstjóra við Minjastofnun Íslands frá árinu 2016 segir: „Náttúrufarið á Laugarnesi gerir svæðið einstakt í Reykjavík þar sem hægt er að horfa yfir nesið og út í Viðey án truflunar frá mannvirkjum nútímans. Mikilvægt er að halda í þetta merkilega menningarlandslag, samspil náttúru og minja, sem er hvergi að finna annars staðar í Reykjavík.“ Um landfyllinguna segir deildarstjóri náttúru og garða hjá Reykjavíkurborg: „Tillagan hefur áhrif á landslag/ásýnd og verndarsvæði/útivist og að mati undirritaðs vanmat að áhrif tillögunnar séu óveruleg.“ Þá er óvíst hvort dýralíf geti truflast en vel er þekkt að skarfar, selir og fleiri dýr nýta sér skerin og svæðið allt. Úr því sem komið er ætti borgarstjórn að stöðva frekari áform um landfyllingar á Laugarnestanga og merkja alla fjöruna að Skarfakletti sem grænt svæði í skipulagi. Þar megi ekki byggja varanleg mannvirki eða landfyllingar. Einnig væri rétt að halda íbúakosningu þar sem spurt er um verndun svæðisins. Í lýðræðisstefnu Reykjavíkur segir meðal annars: „Þróa borgarkönnun til að auka aðkomu íbúa að stefnumótun í veigamiklum málum sem varða almannahag. Aðferðin yrði notuð til að kalla eftir afstöðu borgarbúa annaðhvort í heild eða innan hverfa borgarinnar til hinna ýmsu mála.“ Í reynd er sömu sögu að segja um hafa flest grænu svæðin í Reykjavík. Uppvið Elliðaár voru m.a. settir flóðlýstir fótboltavellir og næsta skref er að byggja stórt verslunarhúsnæði og hugsanlega blokkir neðar við Elliðaárnar. Græna svæðið í Elliðaárdal hefur minnkað úr 400 hekturum samkvæmt skýrslu starfshóps árið 2016 um framtíðarsýn Elliðaárdals, í 200 hektara samkvæmt núgildandi deiliskipulagi. Hollvinasamtök Elliðaárdals söfnuðu nærri 12 þúsund undirskriftum með beiðni um íbúakosningu gegn atvinnuhúsnæði við árnar, en borgarstjórn hafnaði þeirri beiðni. Í Öskjuhlíð eru háskólabyggingar komnar í og við skóginn, og nýbúið er að malbika breiða stíga í hlíðina frá nýju hverfi á Hlíðarenda. Framkvæmdin byggði á gömlu skipulagi sem hefur enga umræðu eða kynningu fengið á undanförnum árum. Áætlanir eru um að gera landfyllingu í náttúrulegri fjöru Skerjafjarðar. Og byggja á fjölfarin veg í gegnum mitt Vatnsendahvarf sem teygir sig líka inn í Elliðaárdal. Grænu svæðin eru yfirleitt ekki vernduð og þau eru varla til á korti, því ekkert heildstætt yfirlit er til hjá Reykjavíkurborg um þau öll. Hvorki hver staðan er í dag né fyrr á árum. Slíkt yfirlit ætti að ná yfir öll svæði, stærð þeirra, verndarstöðu, líffræði og dýralíf, fjölbreytileika, kolefnisbindingu, hve mikið þau eru notuð, fjárhagslegt verðmæti ásamt reglum um hvaða ferli þarf að fara fram til að breyta þeim eða næsta nágrenni þeirra. Í London hefur t.d. farið fram ítarleg greining á grænum svæðum og mætti nota sem fyrirmynd. Fjölbreytni þýðir að svæðin eiga ekki öll að vera malbikuð með húsum á alla kanta líkt og hefur gerst í hjarta Laugardalsins og mörg svæðin stefna í, s.s. Öskjuhlíð, Elliðaárdalur og Laugarnestangi. Deiliskipulag yngra en tveggja ára ætti ávalt að liggja fyrir svo að íbúar komi að ferlinu og framkvæmdin standist nútímakröfur. Íbúakosning ætti að fara fram ef nokkur þúsund íbúar óska þess eða um er að ræða stóra framkvæmd við grænt útivistarsvæði. Allir íbúar ættu að eiga rétt á náttúru í göngufæri. Höfundur er meðlimur í Laugarnesvinum.
Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Skoðun Eru samskiptin á milli mannvera og huldufólks kennsludæmi? Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við svindlara Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Svo langt frá heimsins vígaslóð - Alþjóða og öryggismál í aðdraganda kosninga Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Lágir vextir og gott veður með draumsýn Viðreisnar um inngöngu í ESB? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Um hvað snýst yfirvofandi læknaverkfall - hvað ber eiginlega á milli samningsaðila? Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun