Er kerfahugsun of flókin fyrir stjórnmálamenn? Gísli Rafn Ólafsson skrifar 31. júlí 2021 10:01 Þegar fólk heyrir hugtakið kerfahugsun þá dettur eflaust flestum í hug að þar sé verið að tala um hvernig afdankaðir embættismenn hugsa um “Kerfið” sitt. En raunveruleikinn er að ekkert gæti verið fjarlægra, því það er einmitt mikill skortur á kerfahugsun hjá flestum embættis- og stjórnmálamönnum. Hugtakið kerfahugsun er þýðing á enska heitinu “systems thinking”, sem grundvallast á því að horfa ekki á hlutina í einangruðu umhverfi, heldur líta á alla þá hluti sem tengjast málefninu og að kanna vel allar forsendur og samhengið, hvernig hinir ýmsu þættir tengjast saman. Skimun ferðamanna Tökum nýlegt dæmi þar sem kerfahugsun hefði hjálpað til við að skilja betur orsakir og afleiðingar ákvarðana. Þann 1. júlí var ekki lengur gerð krafa um skimun bólusettra við komuna til landsins. Þetta var gert vegna þess að það kom hávær krafa frá ferðaþjónustunni sem vildi fá ferðamenn til landsins og vegna þess að ríkisstjórnin var búin að veðja á að sú atvinnugrein myndi taka hratt við sér og var ekki með neitt annað plan til að styrkja efnahaginn. Þarna gáfu aðilar sér þær forsendur að það væri einna helst krafa um sýnatöku við komuna til landsins (eða fyrir brottför) sem að fældi ferðamenn frá. Það eru hins vegar mun flóknara kerfi sem stýra ákvörðunum ferðamanna. Þar hefur áhrif hvernig sóttvarnarreglur eru í landinu sem þeir koma til, því engan langar að koma til lands þar sem allt er lokað. Að sama skapi vilja ferðamenn forðast það að þurfa að lenda í sóttkví bæði við komuna til landsins og við brottför frá landinu. Ef ferðaþjónustan, embættismenn og stjórnmálamenn hefðu horft á þessar ákvarðanir með kerfislægum hætti, þá hefðu þau áttað sig á því að það að hætta að skima jók áhættu á að smit kæmist til landsins. Út frá því hefðu þau áttað sig á því að það að smit kæmist til landsins og breiddust hratt út myndi leiða til þess að mögulega þyrfti að draga úr þjónustu við ferðamenn innanlands. Það að smit geta dreifst mun hraðar út myndi síðan leiða til þess að fjöldi nýrra smita yrði svo hár að við yrðum rautt land á korti Sóttvarnarstofnunar Evrópu. Það að við yrðum rauð á því korti leiddi svo til þess að ferðamenn yrðu að fara í sóttkví við komuna heim. Þetta leiddi svo allt til þess að ferðamönnum fækkaði aftur. Verndun heilbrigðiskerfisins Tökum annað nýlegt dæmi þar sem kerfahugsun hefði hjálpað til. Stjórnmálamenn hafa undanfarnar vikur einblínt á það hversu margir verða alvarlega veikir ef þeir fá COVID-19 þrátt fyrir að vera bólusettir. Það er einfaldur mælikvarði og augljóst að það er mikilvægt að þetta hlutfall sé lágt. En raunveruleikinn er aðeins flóknara en þetta. Við viljum vernda þá sem að eru með undirliggjandi sjúkdóma frá því að smitast og við viljum að fólk geti fengið nauðsynlega heilbrigðisþjónustu sem er ótengd COVID-19. Hvað gerist þegar við lítum á áhrif smita á kerfið í heild sinni? Smit þurfa ekki að verða alvarleg til þess að lama heilbrigðiskerfið. Gott dæmi um þetta er að á síðustu dögum þurfti að loka, amk. tímabundið krabbameinsdeild á Landspítalanum af því að það komu upp ætluð smit meðal sjúklinga og starfsfólks sem reyndist svo röng greining. Þarna þurfti smitið ekki að vera alvarleg veikindi vegna COVID-19 til þess að hafa mikil áhrif. Við erum með brothætt og lítið heilbrigðiskerfi á Íslandi sem er þegar mjög undirmannað og fjársvelt. Eftir því sem fleira starfsfólk og sjúklingar smitast þá er hættan sú að Landspítalinn og önnur heilbrigðisþjónusta í landinu riði til falls, jafnvel þó aðeins örfáir verði alvarlega veikir. Hér komumst við því ekki hjá því að ræða um hvernig fyrri ákvarðanir um fjárveitingar til heilbrigðismála og um skipulag þeirra hafa haft áhrif á getu kerfisins til að takast á við núverandi farsóttarástand. Kjósum rétt Látum ekki blindast af stjórnmálamönnum sem selja þér töfralausnir sem síðan eru gagnslausar og orsaka jafnvel kerfishrun stuttu eftir kosningar. Við prófuðum það 2016 þegar Sigmundur Davíð bauð öllum 20% afslátt á húsnæðislánum, sem síðan áttu bara við fyrir þá ríkustu. Við þurfum fólk á þing og í ríkisstjórn sem skilur kerfahugsun og er tilbúið að tækla öll þau kerfislægu vandamál sem að samfélagið okkar stendur frammi fyrir. Við þurfum fólk sem skilur að það dugar ekki að setja plástra á heilbrigðiskerfi sem er við það að riða til falls. Höfundur er frambjóðandi Pírata í Suðvesturkjördæmi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Alþingiskosningar 2021 Píratar Suðvesturkjördæmi Mest lesið Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu Skoðun Skoðun Skoðun Hver er að væla? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke skrifar Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu skrifar Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann skrifar Skoðun Sameinuðu þjóðirnar 80 ára: Framtíðin er okkar Eva Harðardóttir skrifar Skoðun Til hamingju með 24. október Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Þegar fólk heyrir hugtakið kerfahugsun þá dettur eflaust flestum í hug að þar sé verið að tala um hvernig afdankaðir embættismenn hugsa um “Kerfið” sitt. En raunveruleikinn er að ekkert gæti verið fjarlægra, því það er einmitt mikill skortur á kerfahugsun hjá flestum embættis- og stjórnmálamönnum. Hugtakið kerfahugsun er þýðing á enska heitinu “systems thinking”, sem grundvallast á því að horfa ekki á hlutina í einangruðu umhverfi, heldur líta á alla þá hluti sem tengjast málefninu og að kanna vel allar forsendur og samhengið, hvernig hinir ýmsu þættir tengjast saman. Skimun ferðamanna Tökum nýlegt dæmi þar sem kerfahugsun hefði hjálpað til við að skilja betur orsakir og afleiðingar ákvarðana. Þann 1. júlí var ekki lengur gerð krafa um skimun bólusettra við komuna til landsins. Þetta var gert vegna þess að það kom hávær krafa frá ferðaþjónustunni sem vildi fá ferðamenn til landsins og vegna þess að ríkisstjórnin var búin að veðja á að sú atvinnugrein myndi taka hratt við sér og var ekki með neitt annað plan til að styrkja efnahaginn. Þarna gáfu aðilar sér þær forsendur að það væri einna helst krafa um sýnatöku við komuna til landsins (eða fyrir brottför) sem að fældi ferðamenn frá. Það eru hins vegar mun flóknara kerfi sem stýra ákvörðunum ferðamanna. Þar hefur áhrif hvernig sóttvarnarreglur eru í landinu sem þeir koma til, því engan langar að koma til lands þar sem allt er lokað. Að sama skapi vilja ferðamenn forðast það að þurfa að lenda í sóttkví bæði við komuna til landsins og við brottför frá landinu. Ef ferðaþjónustan, embættismenn og stjórnmálamenn hefðu horft á þessar ákvarðanir með kerfislægum hætti, þá hefðu þau áttað sig á því að það að hætta að skima jók áhættu á að smit kæmist til landsins. Út frá því hefðu þau áttað sig á því að það að smit kæmist til landsins og breiddust hratt út myndi leiða til þess að mögulega þyrfti að draga úr þjónustu við ferðamenn innanlands. Það að smit geta dreifst mun hraðar út myndi síðan leiða til þess að fjöldi nýrra smita yrði svo hár að við yrðum rautt land á korti Sóttvarnarstofnunar Evrópu. Það að við yrðum rauð á því korti leiddi svo til þess að ferðamenn yrðu að fara í sóttkví við komuna heim. Þetta leiddi svo allt til þess að ferðamönnum fækkaði aftur. Verndun heilbrigðiskerfisins Tökum annað nýlegt dæmi þar sem kerfahugsun hefði hjálpað til. Stjórnmálamenn hafa undanfarnar vikur einblínt á það hversu margir verða alvarlega veikir ef þeir fá COVID-19 þrátt fyrir að vera bólusettir. Það er einfaldur mælikvarði og augljóst að það er mikilvægt að þetta hlutfall sé lágt. En raunveruleikinn er aðeins flóknara en þetta. Við viljum vernda þá sem að eru með undirliggjandi sjúkdóma frá því að smitast og við viljum að fólk geti fengið nauðsynlega heilbrigðisþjónustu sem er ótengd COVID-19. Hvað gerist þegar við lítum á áhrif smita á kerfið í heild sinni? Smit þurfa ekki að verða alvarleg til þess að lama heilbrigðiskerfið. Gott dæmi um þetta er að á síðustu dögum þurfti að loka, amk. tímabundið krabbameinsdeild á Landspítalanum af því að það komu upp ætluð smit meðal sjúklinga og starfsfólks sem reyndist svo röng greining. Þarna þurfti smitið ekki að vera alvarleg veikindi vegna COVID-19 til þess að hafa mikil áhrif. Við erum með brothætt og lítið heilbrigðiskerfi á Íslandi sem er þegar mjög undirmannað og fjársvelt. Eftir því sem fleira starfsfólk og sjúklingar smitast þá er hættan sú að Landspítalinn og önnur heilbrigðisþjónusta í landinu riði til falls, jafnvel þó aðeins örfáir verði alvarlega veikir. Hér komumst við því ekki hjá því að ræða um hvernig fyrri ákvarðanir um fjárveitingar til heilbrigðismála og um skipulag þeirra hafa haft áhrif á getu kerfisins til að takast á við núverandi farsóttarástand. Kjósum rétt Látum ekki blindast af stjórnmálamönnum sem selja þér töfralausnir sem síðan eru gagnslausar og orsaka jafnvel kerfishrun stuttu eftir kosningar. Við prófuðum það 2016 þegar Sigmundur Davíð bauð öllum 20% afslátt á húsnæðislánum, sem síðan áttu bara við fyrir þá ríkustu. Við þurfum fólk á þing og í ríkisstjórn sem skilur kerfahugsun og er tilbúið að tækla öll þau kerfislægu vandamál sem að samfélagið okkar stendur frammi fyrir. Við þurfum fólk sem skilur að það dugar ekki að setja plástra á heilbrigðiskerfi sem er við það að riða til falls. Höfundur er frambjóðandi Pírata í Suðvesturkjördæmi
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun