Samningar um læknisþjónustu Reynir Arngrímsson skrifar 15. mars 2021 13:01 Það er alkunna að læknar hafa verið ötulir talsmenn og forystumenn þeirrar stöðugu uppbyggingar heilbrigðiskerfisins á Íslandi sem verið hefur síðustu áratugi. Íslenskt heilbrigðiskerfi er þekkt fyrir fagmennsku í fremstu röð og öfluga læknisþjónustu eins og samanburður við önnur lönd sýnir. Læknar eiga ekki síst þátt í þeirri framþróun og nýsköpun kerfisins, sem heldur starfseminni gangandi. Því er þó ekki að leyna og er áhyggjuefni að áhrif lækna á ákvarðanatöku innan heilbrigðiskerfisins og stofnanna þess hafa farið minnkandi á sl. árum. Þess sjást víða merki í kerfinu. Það bitnar á sjúklingum þegar nálgun og sjónarmiðum lækna í skipulagningu og stjórnun er ýtt til hliðar. Of lengi var ekki hlustað á ítrekaðar ábendingar lækna um hættu sem stafaði af því að draga saman fjárveitingar til innviða kerfisins. Má þess sjá m.a. merki í viðvarandi biðlistum eftir ýmsum tegundum aðgerða, eins og bæklunaraðgerða sem og hjúkrunarrýmum fyrir aldraða. Um tíma lenti Ísland innan OECD landanna í næst neðsta sæti og hefur lengi varið lægra hlutfalli af þjóðarframleiðslunni til reksturs en frændþjóðir okkar þrátt fyrir ítrekuð varnaðarorð lækna. Ómálefnalegar dylgjur Nú virðist ætlunin að gera starfsemi lækna í sjálfstæðum rekstri enn einu sinni að pólitísku bitbeini í aðdraganda kosninga til Alþingis. Umfjöllun sjónvarpsþáttarins Kveiks fimmtudaginn 11. mars sl. var þessu marki brennd. Fram eru settar órökstuddar ásakanir um meint misferli fremur en að horfa til þess faglega metnaðar sem einkennir læknastéttina og störf þeirra. Dregin eru fram einstök mál samhengislaust og án nokkurra tilrauna til að tengja við umfang starfsemi og greiðslur fyrir þjónustu og dylgja þannig um óheillindi læknastéttarinnar í heild hérlendis og erlendis. Markmiðið slíks málflutnings virðist vera að rýra með öllum tiltækum meðölum það trausta samband sem myndast hefur á milli lækna og sjúklinga í gegnum tíðina og gera þá og starfsemi þeirra tortryggilega með tilvísunum í fjárhagslega hagsmuni fremur en trausta faglega þjónustu. Með því að beina spjótum að þessum þjónustuþætti opinbera heilbrigðiskerfisins, sem hefur verið í höndum sjálfstætt starfandi einstaklinga og almenn ánægja, friður og samstaða hefur ríkt um er verið að draga fjöður yfir þann raunverulega vanda sem að heilbrigðiskerfinu steðjar sem er skert aðgengi sjúkratryggðra að margvíslegri þjónustu, mönnunarvanda, slæmu starfsumhverfi heilbrigðisstarfsfólks og vanrækslu á viðhaldi og uppbyggingu húsnæðis um árabil. Læknar standa fyrir stöðugleika í heilbrigðiskerfinu og vilja tryggja hagsmuni sjúklinga með opninni og aðgengilegri faglegri þjónustu byggða á gagnreyndum vísindum og traustri reynslu. Fagleg og hagkvæm þjónusta Umfang starfsemi sjálfstætt starfandi lækna er vissulega umtalsverð eða um 500.000 sjúklingakomur á ári á læknastofur þeirra, fyrst og fremst samkvæmt tilvísunum frá heilsugæslu, heilbrigðisstofnunum og sjúkrahúsum þó ekki megi heldur vanmeta mikilvægi valfrelsis sjúklinganna sjálfra til að leita sér þjónustuaðila þegar kemur að læknisþjónustu. Læknar leggja áherslu á mikilvægi að sjúkratryggingarétturinn sé áfram skilgreindur út frá þörfum sjúklinga, notenda þessarar þjónustu og að fjármagn fylgi sjúklingum þangað sem þeir vilja leita þessarar þjónustu. Kostnaður vegna þessarar umfangsmiklu þjónustu sérgreinalækna er ekki mikill ef allt er skoðað. Hún er hagkvæm fyrir samfélagið enda renna aðeins 6% af útgjöldum til heilbrigðisþjónustunnar til hennar. Þjónustukannanir sýna mikla ánægju sjúklinga með þjónustu lækna á eigin starfsstofum. Fram til þessa hefur verið samið við sjálftætt starfandi heilbrigðisstarfsmenn, lækna sem aðra, á grunni ákveðinnar þjónustu og greiðslu fyrir unnin verk. Þar er nýting hverrar krónu skilgreind í samningum sem Sjúkratryggingar gera eða gjaldskrár ef Sjúkratryggingum hentar ekki að gera samning við einstaka hópa heilbrigðisstarfsmanna sem starfa sjálfstætt og sem sjúkratryggingar ná til. Óljóst er hvar hægt væri að veita þessa þjónustu annars staðar þar sem innviðina skortir. Í því sambandi er mikilvægt að fram komi að á næstu árum þarf nýliðun á meðal sérfræðilækna að vera 20-25 á ári ef halda á uppi sama þjónustustigi og verið hefur þar sem um 40% sjálfstætt starfandi sérfræðilækna fara á eftirlaun á næstu 5-6 árum. Það er áhyggjuefni sem stjórnvöld verða að takast á við. Viðspyrnu ekki niðurrif Því miður virðist markmið yfirstjórnar heilbrigðismála nú um stundir vera að skera niður þjónustu sjálfstætt starfandi sérfræðilækna og annarra heilbrigðistétta, draga úr fjármagni og þar með framboði til sjúklinga á sérhæfðri læknisþjónustu. Það gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir þjónustig og aðgengi sjúklinga að fullnægjandi og bestu heilbrigðisþjónustu eins og lög um réttindi sjúklinga kveða á um. Samtök lækna eru reiðubúin til samtals við heilbrigðisyfirvöld um stefnumörkun og skipulag heilbrigðisþjónustunnar með hagsmuni sjúklinga að leiðarljósi. Höfundur er formaður Læknafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Munu bara allir fá dánaraðstoð? Bjarni Jónsson Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Treystir þú konum? Hópur 72 kvenna úr sex stjórnmálaflokkum Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Að vera ung kona á Íslandi árið 2024 Eden Ósk Eyjólfsdóttir Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Eigum við ekki bara að klára þetta Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir Skoðun Græðgin er komin út fyrir öll mörk Sigurjón Þórðarson Skoðun Fræðsluskylda í stað skólaskyldu Eldur Smári Kristinsson Skoðun Skoðun Skoðun Munu bara allir fá dánaraðstoð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Billy bókahilla og börnin mín Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Er skárra að kasta upp um dómsniðurstöðuna en að dómarinn dæmi? Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Píratar hafa metnaðarfyllstu umhverfis- og loftslagsstefnuna Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Svör við atvinnuumsóknum – Ákall til atvinnurekenda Valgerður Rut Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umræða á villigötum Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Treystir þú konum? Hópur 72 kvenna úr sex stjórnmálaflokkum skrifar Skoðun Eigum við ekki bara að klára þetta Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Löggilding iðngreina stuðlar að auknum gæðum og öryggi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Draumalandið Björn Þorláksson skrifar Skoðun Að vera ung kona á Íslandi árið 2024 Eden Ósk Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónusta og orkuvinnsla fara vel saman Guðmundur Finnbogason skrifar Skoðun Hvaða aukna aðgengi, Willum Þór? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Hvers vegna skortir hjúkrunarrými á Íslandi? Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Þegar Vestfjörðum gengur vel, gengur Íslandi vel Jón Páll Hreinsson skrifar Skoðun Ummæli borgarstjóra og óbragð í munni Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar að nauðsynjar snúast um viðskipti Davíð Routley skrifar Skoðun Grasker mannréttinda á degi hinna framliðnu Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Sköpun er efnahagsmál: Tími fyrir öðruvísi nálgun Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Ungt fólk er að missa trúna á stjórnmálum – og um leið á framtíðinni París Anna Bergmann skrifar Skoðun Máttur orðanna: Breyting á orðavali getur breytt hugarfarinu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Fræðsluskylda í stað skólaskyldu Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn með útgjaldablæti er vandamál fyrir fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þetta lítur ekki vel út Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Græðgin er komin út fyrir öll mörk Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Glæðing vonar - ekki hjúkrunargreiningin Karen Ósk Björnsdóttir skrifar Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar Sjá meira
Það er alkunna að læknar hafa verið ötulir talsmenn og forystumenn þeirrar stöðugu uppbyggingar heilbrigðiskerfisins á Íslandi sem verið hefur síðustu áratugi. Íslenskt heilbrigðiskerfi er þekkt fyrir fagmennsku í fremstu röð og öfluga læknisþjónustu eins og samanburður við önnur lönd sýnir. Læknar eiga ekki síst þátt í þeirri framþróun og nýsköpun kerfisins, sem heldur starfseminni gangandi. Því er þó ekki að leyna og er áhyggjuefni að áhrif lækna á ákvarðanatöku innan heilbrigðiskerfisins og stofnanna þess hafa farið minnkandi á sl. árum. Þess sjást víða merki í kerfinu. Það bitnar á sjúklingum þegar nálgun og sjónarmiðum lækna í skipulagningu og stjórnun er ýtt til hliðar. Of lengi var ekki hlustað á ítrekaðar ábendingar lækna um hættu sem stafaði af því að draga saman fjárveitingar til innviða kerfisins. Má þess sjá m.a. merki í viðvarandi biðlistum eftir ýmsum tegundum aðgerða, eins og bæklunaraðgerða sem og hjúkrunarrýmum fyrir aldraða. Um tíma lenti Ísland innan OECD landanna í næst neðsta sæti og hefur lengi varið lægra hlutfalli af þjóðarframleiðslunni til reksturs en frændþjóðir okkar þrátt fyrir ítrekuð varnaðarorð lækna. Ómálefnalegar dylgjur Nú virðist ætlunin að gera starfsemi lækna í sjálfstæðum rekstri enn einu sinni að pólitísku bitbeini í aðdraganda kosninga til Alþingis. Umfjöllun sjónvarpsþáttarins Kveiks fimmtudaginn 11. mars sl. var þessu marki brennd. Fram eru settar órökstuddar ásakanir um meint misferli fremur en að horfa til þess faglega metnaðar sem einkennir læknastéttina og störf þeirra. Dregin eru fram einstök mál samhengislaust og án nokkurra tilrauna til að tengja við umfang starfsemi og greiðslur fyrir þjónustu og dylgja þannig um óheillindi læknastéttarinnar í heild hérlendis og erlendis. Markmiðið slíks málflutnings virðist vera að rýra með öllum tiltækum meðölum það trausta samband sem myndast hefur á milli lækna og sjúklinga í gegnum tíðina og gera þá og starfsemi þeirra tortryggilega með tilvísunum í fjárhagslega hagsmuni fremur en trausta faglega þjónustu. Með því að beina spjótum að þessum þjónustuþætti opinbera heilbrigðiskerfisins, sem hefur verið í höndum sjálfstætt starfandi einstaklinga og almenn ánægja, friður og samstaða hefur ríkt um er verið að draga fjöður yfir þann raunverulega vanda sem að heilbrigðiskerfinu steðjar sem er skert aðgengi sjúkratryggðra að margvíslegri þjónustu, mönnunarvanda, slæmu starfsumhverfi heilbrigðisstarfsfólks og vanrækslu á viðhaldi og uppbyggingu húsnæðis um árabil. Læknar standa fyrir stöðugleika í heilbrigðiskerfinu og vilja tryggja hagsmuni sjúklinga með opninni og aðgengilegri faglegri þjónustu byggða á gagnreyndum vísindum og traustri reynslu. Fagleg og hagkvæm þjónusta Umfang starfsemi sjálfstætt starfandi lækna er vissulega umtalsverð eða um 500.000 sjúklingakomur á ári á læknastofur þeirra, fyrst og fremst samkvæmt tilvísunum frá heilsugæslu, heilbrigðisstofnunum og sjúkrahúsum þó ekki megi heldur vanmeta mikilvægi valfrelsis sjúklinganna sjálfra til að leita sér þjónustuaðila þegar kemur að læknisþjónustu. Læknar leggja áherslu á mikilvægi að sjúkratryggingarétturinn sé áfram skilgreindur út frá þörfum sjúklinga, notenda þessarar þjónustu og að fjármagn fylgi sjúklingum þangað sem þeir vilja leita þessarar þjónustu. Kostnaður vegna þessarar umfangsmiklu þjónustu sérgreinalækna er ekki mikill ef allt er skoðað. Hún er hagkvæm fyrir samfélagið enda renna aðeins 6% af útgjöldum til heilbrigðisþjónustunnar til hennar. Þjónustukannanir sýna mikla ánægju sjúklinga með þjónustu lækna á eigin starfsstofum. Fram til þessa hefur verið samið við sjálftætt starfandi heilbrigðisstarfsmenn, lækna sem aðra, á grunni ákveðinnar þjónustu og greiðslu fyrir unnin verk. Þar er nýting hverrar krónu skilgreind í samningum sem Sjúkratryggingar gera eða gjaldskrár ef Sjúkratryggingum hentar ekki að gera samning við einstaka hópa heilbrigðisstarfsmanna sem starfa sjálfstætt og sem sjúkratryggingar ná til. Óljóst er hvar hægt væri að veita þessa þjónustu annars staðar þar sem innviðina skortir. Í því sambandi er mikilvægt að fram komi að á næstu árum þarf nýliðun á meðal sérfræðilækna að vera 20-25 á ári ef halda á uppi sama þjónustustigi og verið hefur þar sem um 40% sjálfstætt starfandi sérfræðilækna fara á eftirlaun á næstu 5-6 árum. Það er áhyggjuefni sem stjórnvöld verða að takast á við. Viðspyrnu ekki niðurrif Því miður virðist markmið yfirstjórnar heilbrigðismála nú um stundir vera að skera niður þjónustu sjálfstætt starfandi sérfræðilækna og annarra heilbrigðistétta, draga úr fjármagni og þar með framboði til sjúklinga á sérhæfðri læknisþjónustu. Það gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir þjónustig og aðgengi sjúklinga að fullnægjandi og bestu heilbrigðisþjónustu eins og lög um réttindi sjúklinga kveða á um. Samtök lækna eru reiðubúin til samtals við heilbrigðisyfirvöld um stefnumörkun og skipulag heilbrigðisþjónustunnar með hagsmuni sjúklinga að leiðarljósi. Höfundur er formaður Læknafélags Íslands.
Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Er skárra að kasta upp um dómsniðurstöðuna en að dómarinn dæmi? Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Píratar hafa metnaðarfyllstu umhverfis- og loftslagsstefnuna Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Löggilding iðngreina stuðlar að auknum gæðum og öryggi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar
Skoðun Ungt fólk er að missa trúna á stjórnmálum – og um leið á framtíðinni París Anna Bergmann skrifar
Skoðun Ríkisstjórn með útgjaldablæti er vandamál fyrir fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar
Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun