Nýsköpun í bæjarlæknum Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar 19. desember 2020 17:26 Þegar við hugsum um nýsköpun koma fyrirtæki á borð við CCP, Össur, Marel og Controlant fyrst upp í hugann. Oft koma líka upp í hugann staðalmyndir frumkvöðulsins. Fáum myndi detta í hug að nefna nafn Eiríks Björnssonar, bónda í Svínadal í Skaftártungu, í sömu andrá og nýsköpun. Þó var hann frumkvöðull í raflýsingu landsins og smíðaði til þess fimmtíu og eina túrbínu, í járnsmiðju sem hann reisti sjálfur og með verkfærum sem hann smíðaði sjálfur. Ef ég hefði sagt Eiríki frænda mínum frá því að nýsköpun og tækniframfarir væru undirstaða allra okkar lífsgæða hefði hann kannski hnussað svolítið. Hann var löngu búinn að smíða túrbínu og setja upp rafstöð í bæjarlæknum, sem svo sá fólkinu í Svínadal fyrir þeim lífsins gæðum sem krefjast rafmagns. Ekki beinlínis nýjar fréttir fyrir hann. Grunnþættirnir eru þó hinir sömu. Nýsköpun er skapandi ferli sem er unnið út frá traustri fræðilegri þekkingu, það er annars vegar sköpunarferli og hins vegar byggir það á því að vinna út frá þeirri þekkingu sem þegar er til staðar í greininni þar sem sköpunin fer fram. Eiríkur ólst upp í stórum systkinahópi og ekkert þeirra átti þess kost að fara skóla. Hans iðnnám, menntaskóla- og háskólanám var hjá Bjarna í Hólmi, í sömu sveit. Þar lærði hann að vinna járn úr skipum sem höfðu strandað við strandlengjuna, bræða kopar úr skipsskrúfum, smíða túrbínur af öllum stærðum og gerðum, og reisa vatnsaflsstöðvar um landið allt. Bókakosturinn var frekar einfaldur, lykilatriði aflfræði og eðlisfræði, rafmagnsfræði og hagnýt vélfræði úr „Lobbanum“, Lommebog for Mekanikere eftir Peter Lobben. Nýsköpun frænda míns varð ekki til í tómarúmi heldur vegna þess að hann hafði aðgengi að menntun, þó hún væri óformleg á næsta bæ í sveitinni. Þá hvöttu kringumstæðurnar til nýsköpunar enda Svínadalur og aðrir bæir í skjóli fjalla, nálægt lækjum og ám, sem bjuggu til fallhæðina sem nauðsynleg er vatnsaflsvirkjunum. Járnauðlindirnar í strönduðum skipunum voru síðan nauðsynlegar til að hægt væri að smíða sjálfar túrbínurnar. Í minningunni, þegar ég var lítil að þvælast í smiðjunni og öðrum útihúsum í Svínadal, birtist Eiríkur sem áhugamaður og uppfinningamaður. Ekki beinlínis þessi erkitýpa frumkvöðulsins eins og við ímyndum okkur hann í dag, heldur svolítið sérvitur bróðir afa míns sem hafði einstaka hæfileika og færni. Allt eru þetta sama færnin, sömu eiginleikarnir, sem eru nauðsynlegir þeagr við tökumst á við fjórðu iðnbyltinguna. Verksvit, sköpunarhæfileikar, heimspekileg ró, viljinn til að læra nýja hluti og framkvæma, greiningarhæfileikar, hæfileikinn til að leysa flókin vandamál og sjá tækifæri, gagnrýnin hugsun, sjálfsagi, þrautseigja og jafnvel þrjóska. Áhugamenn smíðuðu líka fyrstu einkatölvurnar, PC-tölvurnar, og áhugamenn smíðuðu fyrstu drónana - enda höfðu þeir aðgang að þrívíddaprenturum sem þeir nýttu til að smíða þyrluspaða og annað sem til þurfti. Sem betur fer höfum við flest aðgang að menntun í dag, þó að enn hafi ekki verið tryggt að efnaminni nemendur geti stundað framhaldsskóla- og háskólanám. Nýsköpunarkeðjan er löng og byrjar í æsku, á því að geta skapað í frjálsum leik, hún þræðir sig í gegnum grunn- og framhaldsskólana þar sem þarf að leggja grunninn að þekkingu og félagsþroska sem allt háskólanám byggir síðan á. Háskólarnir eru síðan gangvirki nýsköpunar í atvinnulífinu, þær grunnrannsóknir sem þarf fara fram eru í dag forsenda nýrra lausna fyrir neytendamarkað. Ekkert verður til úr engu, við erum háð þekkingu annarra, aðgangi að auðlindum, kringumstæðum og tækifærum. Grunnrannsóknir geta tekið áratugi, en þær skila samfélaginu líka gríðarlegum verðmætum, fyrirtækjum á borð við Marel, CCP og Össur. Að sama skapi er það samfélaginu afar dýrkeypt að undirfjármagna háskólastarf, vísindi og rannsóknir. Með því er beinlínis verið að draga úr hagvexti og minnka þannig lífskjör og lífsgæði alls almennings, til lengri og skemmri tíma. Hugmyndirnar sem breyta heiminum koma sjaldnast úr heiðskíru lofti og birtast ekki sem ljósapera yfir höfði hins erkitýpíska frumkvöðuls. Öflugir frumkvöðlar eru skapandi, forvitnir og leitandi, tilbúnir til að leita nýrra lausna við gömlum og nýjum áskorunum. Með óbilandi áhuga á því að leggja sitt af mörkum til að auka lífsgæði okkar og gera samfélagið enn betra. Möguleikarnir til þess eru óþrjótandi, verkefnin eru ærin. Við skulum því sem samfélag fjárfesta í menntun og nýsköpun, virkja hugvitið og bæjarlækina sem búa í okkur öllum. Höfundur er framkvæmdastjóri Almannaróms og varaþingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Skoðun: Kosningar 2021 Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Þegar við hugsum um nýsköpun koma fyrirtæki á borð við CCP, Össur, Marel og Controlant fyrst upp í hugann. Oft koma líka upp í hugann staðalmyndir frumkvöðulsins. Fáum myndi detta í hug að nefna nafn Eiríks Björnssonar, bónda í Svínadal í Skaftártungu, í sömu andrá og nýsköpun. Þó var hann frumkvöðull í raflýsingu landsins og smíðaði til þess fimmtíu og eina túrbínu, í járnsmiðju sem hann reisti sjálfur og með verkfærum sem hann smíðaði sjálfur. Ef ég hefði sagt Eiríki frænda mínum frá því að nýsköpun og tækniframfarir væru undirstaða allra okkar lífsgæða hefði hann kannski hnussað svolítið. Hann var löngu búinn að smíða túrbínu og setja upp rafstöð í bæjarlæknum, sem svo sá fólkinu í Svínadal fyrir þeim lífsins gæðum sem krefjast rafmagns. Ekki beinlínis nýjar fréttir fyrir hann. Grunnþættirnir eru þó hinir sömu. Nýsköpun er skapandi ferli sem er unnið út frá traustri fræðilegri þekkingu, það er annars vegar sköpunarferli og hins vegar byggir það á því að vinna út frá þeirri þekkingu sem þegar er til staðar í greininni þar sem sköpunin fer fram. Eiríkur ólst upp í stórum systkinahópi og ekkert þeirra átti þess kost að fara skóla. Hans iðnnám, menntaskóla- og háskólanám var hjá Bjarna í Hólmi, í sömu sveit. Þar lærði hann að vinna járn úr skipum sem höfðu strandað við strandlengjuna, bræða kopar úr skipsskrúfum, smíða túrbínur af öllum stærðum og gerðum, og reisa vatnsaflsstöðvar um landið allt. Bókakosturinn var frekar einfaldur, lykilatriði aflfræði og eðlisfræði, rafmagnsfræði og hagnýt vélfræði úr „Lobbanum“, Lommebog for Mekanikere eftir Peter Lobben. Nýsköpun frænda míns varð ekki til í tómarúmi heldur vegna þess að hann hafði aðgengi að menntun, þó hún væri óformleg á næsta bæ í sveitinni. Þá hvöttu kringumstæðurnar til nýsköpunar enda Svínadalur og aðrir bæir í skjóli fjalla, nálægt lækjum og ám, sem bjuggu til fallhæðina sem nauðsynleg er vatnsaflsvirkjunum. Járnauðlindirnar í strönduðum skipunum voru síðan nauðsynlegar til að hægt væri að smíða sjálfar túrbínurnar. Í minningunni, þegar ég var lítil að þvælast í smiðjunni og öðrum útihúsum í Svínadal, birtist Eiríkur sem áhugamaður og uppfinningamaður. Ekki beinlínis þessi erkitýpa frumkvöðulsins eins og við ímyndum okkur hann í dag, heldur svolítið sérvitur bróðir afa míns sem hafði einstaka hæfileika og færni. Allt eru þetta sama færnin, sömu eiginleikarnir, sem eru nauðsynlegir þeagr við tökumst á við fjórðu iðnbyltinguna. Verksvit, sköpunarhæfileikar, heimspekileg ró, viljinn til að læra nýja hluti og framkvæma, greiningarhæfileikar, hæfileikinn til að leysa flókin vandamál og sjá tækifæri, gagnrýnin hugsun, sjálfsagi, þrautseigja og jafnvel þrjóska. Áhugamenn smíðuðu líka fyrstu einkatölvurnar, PC-tölvurnar, og áhugamenn smíðuðu fyrstu drónana - enda höfðu þeir aðgang að þrívíddaprenturum sem þeir nýttu til að smíða þyrluspaða og annað sem til þurfti. Sem betur fer höfum við flest aðgang að menntun í dag, þó að enn hafi ekki verið tryggt að efnaminni nemendur geti stundað framhaldsskóla- og háskólanám. Nýsköpunarkeðjan er löng og byrjar í æsku, á því að geta skapað í frjálsum leik, hún þræðir sig í gegnum grunn- og framhaldsskólana þar sem þarf að leggja grunninn að þekkingu og félagsþroska sem allt háskólanám byggir síðan á. Háskólarnir eru síðan gangvirki nýsköpunar í atvinnulífinu, þær grunnrannsóknir sem þarf fara fram eru í dag forsenda nýrra lausna fyrir neytendamarkað. Ekkert verður til úr engu, við erum háð þekkingu annarra, aðgangi að auðlindum, kringumstæðum og tækifærum. Grunnrannsóknir geta tekið áratugi, en þær skila samfélaginu líka gríðarlegum verðmætum, fyrirtækjum á borð við Marel, CCP og Össur. Að sama skapi er það samfélaginu afar dýrkeypt að undirfjármagna háskólastarf, vísindi og rannsóknir. Með því er beinlínis verið að draga úr hagvexti og minnka þannig lífskjör og lífsgæði alls almennings, til lengri og skemmri tíma. Hugmyndirnar sem breyta heiminum koma sjaldnast úr heiðskíru lofti og birtast ekki sem ljósapera yfir höfði hins erkitýpíska frumkvöðuls. Öflugir frumkvöðlar eru skapandi, forvitnir og leitandi, tilbúnir til að leita nýrra lausna við gömlum og nýjum áskorunum. Með óbilandi áhuga á því að leggja sitt af mörkum til að auka lífsgæði okkar og gera samfélagið enn betra. Möguleikarnir til þess eru óþrjótandi, verkefnin eru ærin. Við skulum því sem samfélag fjárfesta í menntun og nýsköpun, virkja hugvitið og bæjarlækina sem búa í okkur öllum. Höfundur er framkvæmdastjóri Almannaróms og varaþingmaður Samfylkingarinnar.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun