Þvinguð hjónabönd hreppa Óli Halldórsson skrifar 17. desember 2020 14:00 Nýverið var samþykkt þingsályktun um að leggja af öll fámennari sveitarfélög. Innan tveggja ára eiga þau að hverfa sem hafa undir 250 íbúa, og innan fimm ára þau sem eftir eru með íbúa undir 1.000. Þessi stefna virðist rekin af Framsóknarflokknum helst allra í gegnum samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið og hefur verið pískuð rösklega áfram á þeim vettvangi í fámennari byggðum landsins. Þessi fyrirætlan virðist ennfremur hafa haft stuðning Sambands íslenskra sveitarfélaga, en þar hafa nú reyndar verið skiptar skoðanir um málið. Nefndirnar Margar nefndir hafa undanfarin ár fengist við úrbætur á vettvangi sveitarfélaga. Af öllum þeim mörgu og brýnu viðfangsefnum sem af er að taka þá vekur alltaf undrun sú fádæma athygli sem tilvist fámennra sveitarfélaga fær í þessum nefndum. Afgerandi meirihluti íbúa landsins býr á höfuðborgarsvæðinu og í öðrum stærri sveitarfélögum landsins, ekki þessum sem telja undir 1.000 íbúa. Samt endar það sem fyrsta málsgrein í nýlegri aðgerðaáætlun í málefnum sveitarfélaga að „Ekkert sveitarfélag hafi færri en eitt þúsund íbúa“. Erindin eru nokkur, en þetta er viðlagið í söngnum. Og það virðist engu máli skipta hér hvort rekstur þessara sveitarfélaga gengur vel eða illa eða hvort íbúar þeirra njóti góðrar þjónustu eða ekki. Þetta er undarlegt. Röksemdirnar Rökin sem jafnan eru lögð til grundvallar þvinguðum sameiningum sveitarfélaga eru af tvennum toga í meginefnum; (a) bættur fjárhagur og rekstur og (b) faglegir burðir til að sinna verkefnum. Þó er ekki auðséð neitt samhengi fjölmennari sveitarfélaga og betri rekstrar og fjáhagsstöðu. Við rýni lykiltalna í árbók sveitarfélaga vakna eignlega fleiri spurningar en svör um orsakasamhengi mannfjölda sveitarfélaga og fjárhagsstöðu. Það verður þó ekki dregið í efa að flókin viðfangsefni, til að mynda skipulagsmál, félagsþjónusta og fræðslustarf, útheimta auðvitað burðuga stjórnsýslu. En það er ekkert sem knýr á um það að þessi verkefni þurfi í öllum tilvikum að útfæra með því að fullmanna þessa faglegu stjórnsýslu í hverju einasta sveitarfélagi. Til eru byggðasamlög og samstarf af ýmsum toga, þar sem sveitarfélög, stór og smá, samreka tiltekna málaflokka, einmitt til að tryggja faglega þjónustu. Reykjavík gerir þetta til dæmis með öðrum höfuðborgarsveitarfélögum í brunamálum og sorpmálum. Ýmis smærri sveitarfélög gera þetta í grunnskólarekstri og félagsþjónustu. Þjónustan frekar en fjöldinn Grundvallaratriði alls þessa máls ætti að vera þjónusta sem veitt er í hverju samfélagi. Hvort sem fengist er við barnavernd eða skólastarf, skipulag eða snjómokstur. Það þyrfti að verja kröftum í það að efla og þróa slíka samvinnu sveitarfélaga, þannig að starfsumhverfi þeirra tryggi lýðræðisleg en þó skilvirk form til að geta rekið stjórnsýslu þvert á sveitarfélagamörk. Það getur jafnvel verið mjög fýsilegur kostur fyrir fjölmennari sveitarfélög líka að eiga gagnkvæmt samstarf við nærliggjandi fámennari sveitarfélög um samnýtingu stjórnsýslu og þjónustu. Þeim stærri er hins vegar enginn greiði gerður með því að vera sett í þá stöðu að grannar þeirra verði þvingaðir gegn vilja til sameiningar við þau. Það getur tekið kynslóðir að mynda vel starfhæfar heildir úr slíkum gjörningum. Norðausturlandi umbylt Fullljóst er að á Norðausturhorninu einu munu þessar þvingunaraðgerðir umbylta munstri sveitarfélaga á dreifbýlli svæðunum. Augljós dæmi eru sveitarfélög allt frá Hörgársveit vestan Eyjafjarðar og Grenivík og Svalbarðsströnd að austanverðu. Einnig í Þingeyjarsveit og Mývatnssveit, og á Tjörnesinu og austur í Þistilfjörð og Vopnafjörð. Á Austurlandi er það öðru fremur Fljótdsalshreppur sem verður skorinn. Það er engin skynsemi í þessu. Úrbótum á stóru málunum á starfsvettvangi sveitarfélaga verður ekki náð með þessu kroppi ofan frá í sárafáar prósentur íbúa landsins í fámennum hreppum til að knýja þá til fylgilags við granna þvert á vilja þeirra. Sveitarfélög eiga að sameinast ef íbúar þeirra kjósa það sjálfir, og þá má gjarnan hjálpa þeim við það, en ekki öðruvísi. Það þarf að falla frá þessum þvinguðu hjónaböndum. Höfundur er kjörinn fulltrúi VG til sveitarstjórnar Norðurþings. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sveitarstjórnarmál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Halldór 21.09.2024 Halldór Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson Skoðun Að hengja prest fyrir biskup, að hengja manneskju fyrir stofnun Hödd Vilhjálmsdóttir Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Skoðun Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Sjá meira
Nýverið var samþykkt þingsályktun um að leggja af öll fámennari sveitarfélög. Innan tveggja ára eiga þau að hverfa sem hafa undir 250 íbúa, og innan fimm ára þau sem eftir eru með íbúa undir 1.000. Þessi stefna virðist rekin af Framsóknarflokknum helst allra í gegnum samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið og hefur verið pískuð rösklega áfram á þeim vettvangi í fámennari byggðum landsins. Þessi fyrirætlan virðist ennfremur hafa haft stuðning Sambands íslenskra sveitarfélaga, en þar hafa nú reyndar verið skiptar skoðanir um málið. Nefndirnar Margar nefndir hafa undanfarin ár fengist við úrbætur á vettvangi sveitarfélaga. Af öllum þeim mörgu og brýnu viðfangsefnum sem af er að taka þá vekur alltaf undrun sú fádæma athygli sem tilvist fámennra sveitarfélaga fær í þessum nefndum. Afgerandi meirihluti íbúa landsins býr á höfuðborgarsvæðinu og í öðrum stærri sveitarfélögum landsins, ekki þessum sem telja undir 1.000 íbúa. Samt endar það sem fyrsta málsgrein í nýlegri aðgerðaáætlun í málefnum sveitarfélaga að „Ekkert sveitarfélag hafi færri en eitt þúsund íbúa“. Erindin eru nokkur, en þetta er viðlagið í söngnum. Og það virðist engu máli skipta hér hvort rekstur þessara sveitarfélaga gengur vel eða illa eða hvort íbúar þeirra njóti góðrar þjónustu eða ekki. Þetta er undarlegt. Röksemdirnar Rökin sem jafnan eru lögð til grundvallar þvinguðum sameiningum sveitarfélaga eru af tvennum toga í meginefnum; (a) bættur fjárhagur og rekstur og (b) faglegir burðir til að sinna verkefnum. Þó er ekki auðséð neitt samhengi fjölmennari sveitarfélaga og betri rekstrar og fjáhagsstöðu. Við rýni lykiltalna í árbók sveitarfélaga vakna eignlega fleiri spurningar en svör um orsakasamhengi mannfjölda sveitarfélaga og fjárhagsstöðu. Það verður þó ekki dregið í efa að flókin viðfangsefni, til að mynda skipulagsmál, félagsþjónusta og fræðslustarf, útheimta auðvitað burðuga stjórnsýslu. En það er ekkert sem knýr á um það að þessi verkefni þurfi í öllum tilvikum að útfæra með því að fullmanna þessa faglegu stjórnsýslu í hverju einasta sveitarfélagi. Til eru byggðasamlög og samstarf af ýmsum toga, þar sem sveitarfélög, stór og smá, samreka tiltekna málaflokka, einmitt til að tryggja faglega þjónustu. Reykjavík gerir þetta til dæmis með öðrum höfuðborgarsveitarfélögum í brunamálum og sorpmálum. Ýmis smærri sveitarfélög gera þetta í grunnskólarekstri og félagsþjónustu. Þjónustan frekar en fjöldinn Grundvallaratriði alls þessa máls ætti að vera þjónusta sem veitt er í hverju samfélagi. Hvort sem fengist er við barnavernd eða skólastarf, skipulag eða snjómokstur. Það þyrfti að verja kröftum í það að efla og þróa slíka samvinnu sveitarfélaga, þannig að starfsumhverfi þeirra tryggi lýðræðisleg en þó skilvirk form til að geta rekið stjórnsýslu þvert á sveitarfélagamörk. Það getur jafnvel verið mjög fýsilegur kostur fyrir fjölmennari sveitarfélög líka að eiga gagnkvæmt samstarf við nærliggjandi fámennari sveitarfélög um samnýtingu stjórnsýslu og þjónustu. Þeim stærri er hins vegar enginn greiði gerður með því að vera sett í þá stöðu að grannar þeirra verði þvingaðir gegn vilja til sameiningar við þau. Það getur tekið kynslóðir að mynda vel starfhæfar heildir úr slíkum gjörningum. Norðausturlandi umbylt Fullljóst er að á Norðausturhorninu einu munu þessar þvingunaraðgerðir umbylta munstri sveitarfélaga á dreifbýlli svæðunum. Augljós dæmi eru sveitarfélög allt frá Hörgársveit vestan Eyjafjarðar og Grenivík og Svalbarðsströnd að austanverðu. Einnig í Þingeyjarsveit og Mývatnssveit, og á Tjörnesinu og austur í Þistilfjörð og Vopnafjörð. Á Austurlandi er það öðru fremur Fljótdsalshreppur sem verður skorinn. Það er engin skynsemi í þessu. Úrbótum á stóru málunum á starfsvettvangi sveitarfélaga verður ekki náð með þessu kroppi ofan frá í sárafáar prósentur íbúa landsins í fámennum hreppum til að knýja þá til fylgilags við granna þvert á vilja þeirra. Sveitarfélög eiga að sameinast ef íbúar þeirra kjósa það sjálfir, og þá má gjarnan hjálpa þeim við það, en ekki öðruvísi. Það þarf að falla frá þessum þvinguðu hjónaböndum. Höfundur er kjörinn fulltrúi VG til sveitarstjórnar Norðurþings.
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar