Aldursvænn háskóli – ónýtt auðlind Halldór S. Guðmundsson og Sigrún Júlíusdóttir skrifar 29. júlí 2019 09:43 Með breyttri aldursamsetningu þjóðarinnar er komin upp ný staða sem felst í aukinni eftirspurn eldra fólks eftir menntun á háskólastigi. Samhliða þessu kann að verða stöðnun eða samdráttur í fjölda yngri nemenda í háskóla. Alkunna er að nú eiga sér stað breytingar í aldurssamsetningu vestrænna þjóða með fyrirsjáanlegri mikilli fjölgun íbúa eldri en 67 ára. Þessar breytingar eru komnar lengra í Evrópu og Norður Ameríku en hér á landi. Þær hafa ásamt áhrifum af tæknilegri þróun, leitt af sér nýjar þarfir fyrir menntun, virkni og þátttöku eldra fólks. Þrátt fyrir þessa staðreynd eru nemendur í háskólum hvorki mjög upplýstir um öldrun né eiga samskipti við aldrað fólk í námi sínu. Bent hefur verið á að af þessum sökum þurfi sérstaklega að auka almenna fræðslu og þekkingu um öldrun og að slík fræðsla sé grundvöllur þess að samfélög geti höndlað ný verkefni sem leiða af ört vaxandi hlut eldra fólks í samfélaginu. Á sama hátt má færa rök fyrir að eldri borgarar hafi mikla þörf fyrir aukna fræðslu og samskipti við yngra fólk, meðal annars til að takast á við breytt hlutverk, áherslu á tölvu- og tæknigetu, eigin umönnun, sjálfsþjónustu og vaxandi hlut sjálfsafgreiðslu af ýmsu tagi. Af þessum ástæðum hafa háskólar og rannsóknastofnanir víða erlendis farið að kynna sig út frá áherslum á aldursvæna háskóla (e. age friendly university). Í því felst að í kjarnastarfsemi háskólanna, kennslu og rannsóknum, sé gert ráð fyrir aðgengi og virkri þátttöku eldra fólks. Þessar áherslur eru útfærðar í tíu grunnreglum samtaka aldursvænna háskóla. Í dag er enginn íslensku háskólanna að vinna markvisst með þessar áherslubreytingar svo vitað sé. Um nokkurt skeið hafa þó eftirlaunaþegar innan Háskóla Íslands getað gert persónulega verkefnasamninga um starfsframlag, vinnuaðstöðu og tölvuþjónustu Í byrjun árs 2019 kom út hefti af tímaritinu „Gerontology & Geriatrics Education“ (Öldrunarfræði og menntun), sem helgað var umfjöllun um starfsemi, áherslur og áskoranir sem háskólar í Samtökum aldursvænna háskóla takast á við samkvæmt þessu nýja markmiði sínu. Í stuttu máli virðist reynsla þeirra skóla sem lagt hafa út á þessa braut, vera sú að það eru næg og vaxandi verkefni sem lúta að því að endurmeta og uppræta hina rótgrónu aldursmúra innan háskóla. Leggja þurfi aukna áherslur á fjölbreytni, horfa til þátttöku í ævilangri menntun og starfsþróun og samhliða þurfi að koma á auknum samskiptum og miðlun reynslu og þekkingar milli kynslóða. Þau breyttu viðhorf sem hér kom fram endurspegla jafnframt siðferðileg gildi sem vinna gegn aldurssmánun (e. ageism). Þróun í þessa átt er álitin mikilvægur þáttur í að efla getu hvers samfélags til að takast á við fyrirsjáanleg og krefjandi verkefni sem leiða af fjölgun aldraðra og þar með getu samfélagsins til að viðhalda og auka persónuleg lífsgæði bæði eldra og yngra fólks á næstu áratugum. Tíu áhersluþættir aldursvænna háskóla. Að hvetja til þátttöku eldra fólks í allri kjarnastarfsemi háskólans, þar með talið í stefnumótun og þróun, kennslu- og rannsóknaáætlunum.Að stuðla að persónulegri og starfstengdri þróun einstaklinga á seinni hluta lífsins með því að styðja þá sem vilja þroska annan starfs- eða lífsferil en fyrra nám beindist að.Að viðurkenna breytt áhugasvið og námsþarfir eldra fólks, bæði þeirra sem hættu námi snemma og þeirra sem óska eftir að leggja stund á framhaldsnám síðar á ævinni.Að stuðla að námi sem miðast við að miðla sérþekkingu milli ólíkra aldurshópa og kynslóða.Að auka aðgengi að fræðsluefni á netinu til að skapa fjölbreyttar leiðir til þátttöku fyrir eldra fólk.Að tryggja að rannsóknaráætlanir háskólans taki mið af og efli umræðu um hvernig háskólamenntun geti betur svarað fjölbreyttum hagsmunum og þörfum eldra fólks. Að auka skilning háskólanemenda á ávinningi langlífis og þeirri auðlind margbreytileika sem felst í þroska og reynslu aldraðs fólks fyrir samfélagsið.Að auka aðgengi aldraðs fólk að rannsóknum sem tengjast heilsu- og lífsgæðaverkefnum sem og lista- og menningarstarfsemi.Að gefa gaum að eigin eftirlaunaþegum sem auðlind og að gagnsemi þess samfélags innan háskólans. Að tryggja reglulega samræðu og víðtæk tengsl við hagsmunasamtök aldraðra.Halldór S. Guðmundsson er framkvæmdastjóri Öldrunarheimila Akureyrar og dósent við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands. Sigrún Júlíusdóttir er prófessor emerita við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Mest lesið Græðgin er komin út fyrir öll mörk Sigurjón Þórðarson Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þetta lítur ekki vel út Jón Ingi Hákonarson Skoðun Fræðsluskylda í stað skólaskyldu Eldur Smári Kristinsson Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson Skoðun Glæðing vonar - ekki hjúkrunargreiningin Karen Ósk Björnsdóttir Skoðun Ríkisstjórn með útgjaldablæti er vandamál fyrir fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Máttur orðanna: Breyting á orðavali getur breytt hugarfarinu Ingrid Kuhlman Skoðun Ungt fólk er að missa trúna á stjórnmálum – og um leið á framtíðinni París Anna Bergmann Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Skoðun Skoðun Sköpun er efnahagsmál: Tími fyrir öðruvísi nálgun Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Ungt fólk er að missa trúna á stjórnmálum – og um leið á framtíðinni París Anna Bergmann skrifar Skoðun Máttur orðanna: Breyting á orðavali getur breytt hugarfarinu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Fræðsluskylda í stað skólaskyldu Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn með útgjaldablæti er vandamál fyrir fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þetta lítur ekki vel út Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Græðgin er komin út fyrir öll mörk Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Glæðing vonar - ekki hjúkrunargreiningin Karen Ósk Björnsdóttir skrifar Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar Skoðun 60% landsmanna á móti vopnakaupunum Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Sjá meira
Með breyttri aldursamsetningu þjóðarinnar er komin upp ný staða sem felst í aukinni eftirspurn eldra fólks eftir menntun á háskólastigi. Samhliða þessu kann að verða stöðnun eða samdráttur í fjölda yngri nemenda í háskóla. Alkunna er að nú eiga sér stað breytingar í aldurssamsetningu vestrænna þjóða með fyrirsjáanlegri mikilli fjölgun íbúa eldri en 67 ára. Þessar breytingar eru komnar lengra í Evrópu og Norður Ameríku en hér á landi. Þær hafa ásamt áhrifum af tæknilegri þróun, leitt af sér nýjar þarfir fyrir menntun, virkni og þátttöku eldra fólks. Þrátt fyrir þessa staðreynd eru nemendur í háskólum hvorki mjög upplýstir um öldrun né eiga samskipti við aldrað fólk í námi sínu. Bent hefur verið á að af þessum sökum þurfi sérstaklega að auka almenna fræðslu og þekkingu um öldrun og að slík fræðsla sé grundvöllur þess að samfélög geti höndlað ný verkefni sem leiða af ört vaxandi hlut eldra fólks í samfélaginu. Á sama hátt má færa rök fyrir að eldri borgarar hafi mikla þörf fyrir aukna fræðslu og samskipti við yngra fólk, meðal annars til að takast á við breytt hlutverk, áherslu á tölvu- og tæknigetu, eigin umönnun, sjálfsþjónustu og vaxandi hlut sjálfsafgreiðslu af ýmsu tagi. Af þessum ástæðum hafa háskólar og rannsóknastofnanir víða erlendis farið að kynna sig út frá áherslum á aldursvæna háskóla (e. age friendly university). Í því felst að í kjarnastarfsemi háskólanna, kennslu og rannsóknum, sé gert ráð fyrir aðgengi og virkri þátttöku eldra fólks. Þessar áherslur eru útfærðar í tíu grunnreglum samtaka aldursvænna háskóla. Í dag er enginn íslensku háskólanna að vinna markvisst með þessar áherslubreytingar svo vitað sé. Um nokkurt skeið hafa þó eftirlaunaþegar innan Háskóla Íslands getað gert persónulega verkefnasamninga um starfsframlag, vinnuaðstöðu og tölvuþjónustu Í byrjun árs 2019 kom út hefti af tímaritinu „Gerontology & Geriatrics Education“ (Öldrunarfræði og menntun), sem helgað var umfjöllun um starfsemi, áherslur og áskoranir sem háskólar í Samtökum aldursvænna háskóla takast á við samkvæmt þessu nýja markmiði sínu. Í stuttu máli virðist reynsla þeirra skóla sem lagt hafa út á þessa braut, vera sú að það eru næg og vaxandi verkefni sem lúta að því að endurmeta og uppræta hina rótgrónu aldursmúra innan háskóla. Leggja þurfi aukna áherslur á fjölbreytni, horfa til þátttöku í ævilangri menntun og starfsþróun og samhliða þurfi að koma á auknum samskiptum og miðlun reynslu og þekkingar milli kynslóða. Þau breyttu viðhorf sem hér kom fram endurspegla jafnframt siðferðileg gildi sem vinna gegn aldurssmánun (e. ageism). Þróun í þessa átt er álitin mikilvægur þáttur í að efla getu hvers samfélags til að takast á við fyrirsjáanleg og krefjandi verkefni sem leiða af fjölgun aldraðra og þar með getu samfélagsins til að viðhalda og auka persónuleg lífsgæði bæði eldra og yngra fólks á næstu áratugum. Tíu áhersluþættir aldursvænna háskóla. Að hvetja til þátttöku eldra fólks í allri kjarnastarfsemi háskólans, þar með talið í stefnumótun og þróun, kennslu- og rannsóknaáætlunum.Að stuðla að persónulegri og starfstengdri þróun einstaklinga á seinni hluta lífsins með því að styðja þá sem vilja þroska annan starfs- eða lífsferil en fyrra nám beindist að.Að viðurkenna breytt áhugasvið og námsþarfir eldra fólks, bæði þeirra sem hættu námi snemma og þeirra sem óska eftir að leggja stund á framhaldsnám síðar á ævinni.Að stuðla að námi sem miðast við að miðla sérþekkingu milli ólíkra aldurshópa og kynslóða.Að auka aðgengi að fræðsluefni á netinu til að skapa fjölbreyttar leiðir til þátttöku fyrir eldra fólk.Að tryggja að rannsóknaráætlanir háskólans taki mið af og efli umræðu um hvernig háskólamenntun geti betur svarað fjölbreyttum hagsmunum og þörfum eldra fólks. Að auka skilning háskólanemenda á ávinningi langlífis og þeirri auðlind margbreytileika sem felst í þroska og reynslu aldraðs fólks fyrir samfélagsið.Að auka aðgengi aldraðs fólk að rannsóknum sem tengjast heilsu- og lífsgæðaverkefnum sem og lista- og menningarstarfsemi.Að gefa gaum að eigin eftirlaunaþegum sem auðlind og að gagnsemi þess samfélags innan háskólans. Að tryggja reglulega samræðu og víðtæk tengsl við hagsmunasamtök aldraðra.Halldór S. Guðmundsson er framkvæmdastjóri Öldrunarheimila Akureyrar og dósent við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands. Sigrún Júlíusdóttir er prófessor emerita við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands.
Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson Skoðun
Ríkisstjórn með útgjaldablæti er vandamál fyrir fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun
Skoðun Ungt fólk er að missa trúna á stjórnmálum – og um leið á framtíðinni París Anna Bergmann skrifar
Skoðun Ríkisstjórn með útgjaldablæti er vandamál fyrir fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson Skoðun
Ríkisstjórn með útgjaldablæti er vandamál fyrir fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun