Vetrarhörkur hverfa ekki þrátt fyrir hnattræna hlýnun Kjartan Kjartansson skrifar 29. janúar 2019 13:30 Snjóruðningstæki að störfum í Wisconsin í Bandaríkjunum þar sem von er á fimbulkulda á næstu dögum. Vísir/EPA Kuldaköst eins og það sem gengur nú yfir miðvesturríki Bandaríkjanna koma enn til með að eiga sér stað jafnvel þegar hnattræn hlýnun verður orðin nokkrum gráðum meiri en hún er þegar orðin. Íslenskur loftslagsfræðingur segir að kenningar um að hlýnunin geti raskað heimskautalægðum séu enn á tilgátustigi.Spáð er fimbulkulda í ríkjum eins og Minnesota og Illinois hluta þessarar viku. Vindkæling gæti dregið hitann niður í allt að 56 gráðu frost á einstaka stöðum. Gangi spáin eftir gætu staðbundin kuldamet fallið á næstu dögum. Kuldinn á fyrst að ná miðvesturríkjunum og Vötnunum miklu í dag. Veðurstofa Bandaríkjanna í Chicago hefur varað við lífshættulegum kulda sem geti leitt til þess að kal og ofkæling eigi sér stað ógnarhratt. Orsök kuldans er svellkalt loft sem streymir suður frá norðurskautinu. Veðurfyrirbæri af þessu tagi hafa verið kölluð heimskautalægðin (e. Polar vortex). Heimskautalægðin er í raun lágþrýstikerfi með skotvindum sem halda köldu heimskautaloftinu í kringum póla jarðarinnar. Þegar þetta kerfi veikist kemur hlykkur á vindana. Þannig getur kalt loftið leitað suður og tungur hlýrra lofts teygt sig norður á bóginn. Í fyrri heimskautalægðum í Bandaríkjunum og Evrasíu hafa samtímis orðið óvanaleg hlýindi langt norður á bóginn. Síðasta vetur fór hitinn á sumum stöðum á norðurskautinu þannig yfir frostmark á sama tíma og vetrarhörkur gerði í Evrópu.Skýringarmynd Haf- og loftslagsstofnunar Bandaríkjanna (NOAA) um heimskautalægðina og skotvindana í kringum pólana.NOAAHugsanleg tengsl við hlýnun Halldór Björnsson, loftslagsfræðingur hjá Veðurstofu Íslands, segir að hlýindin sem voru á Íslandi fyrr í þessum mánuði séu dæmi um það þegar veðurkerfið yfir norðurheimskautinu raskast. Á sama tíma var ískalt vestan og austan við landið. Kuldinn vestanhafs nú sé engin nýlunda þó að hann sé óvenjumikill. Afar kalt loft myndist norðarlega í Norður-Ameríku á veturna. Það streymi suður þegar hlykkir koma á skotvindabeltið. Halldór bjó sjálfur í Kanada á 10. áratugnum og man vel eftir vetrarhörkunum þar. Hitinn gat þá farið niður í allt að 30-35 gráðu frost í jafnvel viku í senn. Kuldinn valdi miklu álagi á innviði borga og hafi mikil áhrif á líðan fólks. „Það verður allt voðalega skrýtið. Snjór hegðar sér allt öðruvísi, það brakar öðruvísi í öllu. Þetta er mjög sérkennileg upplifun að vera í svona miklum kulda inni í borg,“ segir hann. Kenningar hafa verið uppi um að hnattræn hlýnun gæti átt þátt í að veikja veðurkerfið á norðurskautinu og gera kuldaskot af þessu tagi líklegri í framtíðinni. Hlýnunin hefur enda verið hröðust á norðlægum slóðum. Halldór hefur sjálfur tekið þátt í rannsóknum á því en segir að gögnin séu misáreiðanleg hvað þetta varðar. „Ég myndi ekki segja að þetta séu vísindi sem eru algerlega afgreidd. Eins og stendur er þetta tilgáta sem er trúleg en hún þarf ekki endilega að standast tímans tönn í núverandi útgáfu sinni,“ segir hann. Veikingin á veðrakerfinu tengist einnig náttúrulegri sveiflu sem veldur skyndihlýnun í heiðhvolfinu fyrir ofan norðurskautið. Það gæti verið orsökin fyrir veikingunni nú. „Það voru þannig aðstæður snemma í mánuðinum, þetta gæti verið leifar af því,“ segir Halldór.Halldór Björnsson, hópstjóri lofslagsrannsókna hjá Veðurstofu Íslands.Vísir/Stöð 2Áfram kalt á veturna þó að verstu spár rætist Kuldaköst eins og og það sem nú er yfirvofandi vestanhafs laðar gjarnan fram sjónarmið einstaklinga sem ekki skilja hnattræna hlýnun og loftslagsbreytingar. Þeirra á meðal er Donald Trump Bandaríkjaforseti sem tístir reglulega þegar óvenjukalt er í veðri um hvað hafi orðið af hnattrænni hlýnun. Kuldinn nú er engin undantekning. Þrátt fyrir að loftslagsbreytingar valdi nú þegar og muni valda enn frekari veðuröfgum, hitabylgjum, þurrkum, ákafari úrkomu og uppskerubresti munu þær ekki útrýma árstíðum á jörðinni. Möndulhalli jarðar mun áfram tryggja að sólarljós nær lítt til heimskautanna hluta af árinu. Halldór bendir á að hnattræn hlýnun frá lokum iðnbyltingar sé um ein gráða. Markmið Parísarsamkomulagsins sé að halda henni innan við 1,5 til 2°C. Til samanburðar getur hitinn í Minnesota, þar sem kuldinn á að verða einna verstu í Bandaríkjunum, sveiflast frá 30°C á sumrin niður í -30°C á veturna. Þar sem árstíðarsveiflan sé 60°C gefi augaleið að 1-2 gráðu almenn hlýnun hafi ekki mikil áhrif. Jafnvel þó að allt fari á versta veg og hlýnunin verði 3-4°C við lok aldarinnar má fólk á norðurslóðum enn búast við kulda á veturna. „Þú getur ennþá fengið þessa köldu vetur. Það verða náttúruleg gjörbreytingar á hvernig þetta gerist en það munu ennþá koma kaldir vetur. Til þess er árstíðarsveiflan bara svo rosalega stór,“ segir hann. Bandaríkin Loftslagsmál Veður Tengdar fréttir Hitamet falla í hitabylgju í Ástralíu Desembermánuður var einnig sá hlýjasti frá því að mælingar hófust. 17. janúar 2019 11:22 Algengustu rangfærslurnar um loftslagsbreytingar Þýða fyrri loftslagsbreytingar eða kuldi og snjókoma virkilega að ekkert sé að marka loftslagsvísindi? 17. desember 2018 09:30 Grænlandsjökull bráðnar mun hraðar en menn héldu Ný rannsókn sýnir að hraði bráðnunarinnar hefur fjórfaldast frá árinu 2003. 22. janúar 2019 08:00 Mest lesið Árás í aðdraganda Bankastrætismálsins: „Hringdi í mömmu og sagði að ég væri að deyja“ Innlent Segir sendiherra hata Trump og Bandaríkin Erlent „Hann var mjög heppinn, hann hefði getað dáið“ Innlent Best að sleppa áfenginu alveg Innlent Höfðu ríflega fimm milljónir upp úr búðarhnupli Innlent Búðarhnupl aukist um sjötíu prósent Innlent Sjá ekki fyrir sér framtíð í heimalandi sínu Innlent Starfsmenn sendiráðsins í Moskvu hafi verið áreittir Innlent Feldu næstráðandi leiðtoga Íslamska ríkisins Erlent Níu mánaða geimferð sem átti að taka átta daga lýkur Erlent Fleiri fréttir Rússneskur skipstjóri ákærður fyrir skipaáreksturinn banvæna Hefndardráp, ofbeldi og áróður í Sýrlandi Níu mánaða geimferð sem átti að taka átta daga lýkur Feldu næstráðandi leiðtoga Íslamska ríkisins Segir sendiherra hata Trump og Bandaríkin Saka Norðmenn um hervæðingu Svalbarða Bað Pútín um að hlífa hermönnum sem enginn kannast við Ætla að breyta stjórnarskrá til að auka fjárútlát til varnarmála Einn stofnenda Pirate bay lést í flugslysi Mótmælt vegna dauða átta ára stúlku sem lést í kjölfar nauðgunar Forsvarsmenn Tesla gjalda varhug við tollaaðgerðum stjórnvalda Lúffar af ótta við enn meira niðurrif Trumps Finnar dæma norsk- rússneskan nýnasista fyrir stríðsglæpi í Úkraínu Ítrekar ósk Pólverja um bandarísk kjarnavopn Vínkaup-og veitingamenn uggandi vegna hótana um ofurtolla „Við viljum ekki vera Bandaríkjamenn“ Gerir lítið úr tilkalli Dana til Grænlands Segist opinn fyrir vopnahléi en hafnar tillögu Trumps Vörpuðu sprengju á heimili leiðtoga Íslamsks jíhad Hélt stjúpsyni sínum föngnum í tuttugu ár Ráðgjafi Pútíns segir tillögu Trumps tilgangslausa Vonska vegna vambaráns áhrifavalds í Ástralíu Umhverfisvernd ekki lengur meðal markmiða EPA Saka Ísraela um kerfisbundin mannréttindabrot Rekin eftir að hafa neitað að endurnýja byssuleyfi Mels Gibson Wagnerliðar fremja ódæði í Malí: „Ég sá dauðann alls staðar“ Handtekinn á vafasömum forsendum og hótað brottflutningi Pútín í Kúrsk: Farið verði með úkraínska hermenn eins og hryðjuverkamenn Gamall mafíuforingi skotinn til bana í Grenoble Allir vígamenn drepnir og gíslatökunni lokið Sjá meira
Kuldaköst eins og það sem gengur nú yfir miðvesturríki Bandaríkjanna koma enn til með að eiga sér stað jafnvel þegar hnattræn hlýnun verður orðin nokkrum gráðum meiri en hún er þegar orðin. Íslenskur loftslagsfræðingur segir að kenningar um að hlýnunin geti raskað heimskautalægðum séu enn á tilgátustigi.Spáð er fimbulkulda í ríkjum eins og Minnesota og Illinois hluta þessarar viku. Vindkæling gæti dregið hitann niður í allt að 56 gráðu frost á einstaka stöðum. Gangi spáin eftir gætu staðbundin kuldamet fallið á næstu dögum. Kuldinn á fyrst að ná miðvesturríkjunum og Vötnunum miklu í dag. Veðurstofa Bandaríkjanna í Chicago hefur varað við lífshættulegum kulda sem geti leitt til þess að kal og ofkæling eigi sér stað ógnarhratt. Orsök kuldans er svellkalt loft sem streymir suður frá norðurskautinu. Veðurfyrirbæri af þessu tagi hafa verið kölluð heimskautalægðin (e. Polar vortex). Heimskautalægðin er í raun lágþrýstikerfi með skotvindum sem halda köldu heimskautaloftinu í kringum póla jarðarinnar. Þegar þetta kerfi veikist kemur hlykkur á vindana. Þannig getur kalt loftið leitað suður og tungur hlýrra lofts teygt sig norður á bóginn. Í fyrri heimskautalægðum í Bandaríkjunum og Evrasíu hafa samtímis orðið óvanaleg hlýindi langt norður á bóginn. Síðasta vetur fór hitinn á sumum stöðum á norðurskautinu þannig yfir frostmark á sama tíma og vetrarhörkur gerði í Evrópu.Skýringarmynd Haf- og loftslagsstofnunar Bandaríkjanna (NOAA) um heimskautalægðina og skotvindana í kringum pólana.NOAAHugsanleg tengsl við hlýnun Halldór Björnsson, loftslagsfræðingur hjá Veðurstofu Íslands, segir að hlýindin sem voru á Íslandi fyrr í þessum mánuði séu dæmi um það þegar veðurkerfið yfir norðurheimskautinu raskast. Á sama tíma var ískalt vestan og austan við landið. Kuldinn vestanhafs nú sé engin nýlunda þó að hann sé óvenjumikill. Afar kalt loft myndist norðarlega í Norður-Ameríku á veturna. Það streymi suður þegar hlykkir koma á skotvindabeltið. Halldór bjó sjálfur í Kanada á 10. áratugnum og man vel eftir vetrarhörkunum þar. Hitinn gat þá farið niður í allt að 30-35 gráðu frost í jafnvel viku í senn. Kuldinn valdi miklu álagi á innviði borga og hafi mikil áhrif á líðan fólks. „Það verður allt voðalega skrýtið. Snjór hegðar sér allt öðruvísi, það brakar öðruvísi í öllu. Þetta er mjög sérkennileg upplifun að vera í svona miklum kulda inni í borg,“ segir hann. Kenningar hafa verið uppi um að hnattræn hlýnun gæti átt þátt í að veikja veðurkerfið á norðurskautinu og gera kuldaskot af þessu tagi líklegri í framtíðinni. Hlýnunin hefur enda verið hröðust á norðlægum slóðum. Halldór hefur sjálfur tekið þátt í rannsóknum á því en segir að gögnin séu misáreiðanleg hvað þetta varðar. „Ég myndi ekki segja að þetta séu vísindi sem eru algerlega afgreidd. Eins og stendur er þetta tilgáta sem er trúleg en hún þarf ekki endilega að standast tímans tönn í núverandi útgáfu sinni,“ segir hann. Veikingin á veðrakerfinu tengist einnig náttúrulegri sveiflu sem veldur skyndihlýnun í heiðhvolfinu fyrir ofan norðurskautið. Það gæti verið orsökin fyrir veikingunni nú. „Það voru þannig aðstæður snemma í mánuðinum, þetta gæti verið leifar af því,“ segir Halldór.Halldór Björnsson, hópstjóri lofslagsrannsókna hjá Veðurstofu Íslands.Vísir/Stöð 2Áfram kalt á veturna þó að verstu spár rætist Kuldaköst eins og og það sem nú er yfirvofandi vestanhafs laðar gjarnan fram sjónarmið einstaklinga sem ekki skilja hnattræna hlýnun og loftslagsbreytingar. Þeirra á meðal er Donald Trump Bandaríkjaforseti sem tístir reglulega þegar óvenjukalt er í veðri um hvað hafi orðið af hnattrænni hlýnun. Kuldinn nú er engin undantekning. Þrátt fyrir að loftslagsbreytingar valdi nú þegar og muni valda enn frekari veðuröfgum, hitabylgjum, þurrkum, ákafari úrkomu og uppskerubresti munu þær ekki útrýma árstíðum á jörðinni. Möndulhalli jarðar mun áfram tryggja að sólarljós nær lítt til heimskautanna hluta af árinu. Halldór bendir á að hnattræn hlýnun frá lokum iðnbyltingar sé um ein gráða. Markmið Parísarsamkomulagsins sé að halda henni innan við 1,5 til 2°C. Til samanburðar getur hitinn í Minnesota, þar sem kuldinn á að verða einna verstu í Bandaríkjunum, sveiflast frá 30°C á sumrin niður í -30°C á veturna. Þar sem árstíðarsveiflan sé 60°C gefi augaleið að 1-2 gráðu almenn hlýnun hafi ekki mikil áhrif. Jafnvel þó að allt fari á versta veg og hlýnunin verði 3-4°C við lok aldarinnar má fólk á norðurslóðum enn búast við kulda á veturna. „Þú getur ennþá fengið þessa köldu vetur. Það verða náttúruleg gjörbreytingar á hvernig þetta gerist en það munu ennþá koma kaldir vetur. Til þess er árstíðarsveiflan bara svo rosalega stór,“ segir hann.
Bandaríkin Loftslagsmál Veður Tengdar fréttir Hitamet falla í hitabylgju í Ástralíu Desembermánuður var einnig sá hlýjasti frá því að mælingar hófust. 17. janúar 2019 11:22 Algengustu rangfærslurnar um loftslagsbreytingar Þýða fyrri loftslagsbreytingar eða kuldi og snjókoma virkilega að ekkert sé að marka loftslagsvísindi? 17. desember 2018 09:30 Grænlandsjökull bráðnar mun hraðar en menn héldu Ný rannsókn sýnir að hraði bráðnunarinnar hefur fjórfaldast frá árinu 2003. 22. janúar 2019 08:00 Mest lesið Árás í aðdraganda Bankastrætismálsins: „Hringdi í mömmu og sagði að ég væri að deyja“ Innlent Segir sendiherra hata Trump og Bandaríkin Erlent „Hann var mjög heppinn, hann hefði getað dáið“ Innlent Best að sleppa áfenginu alveg Innlent Höfðu ríflega fimm milljónir upp úr búðarhnupli Innlent Búðarhnupl aukist um sjötíu prósent Innlent Sjá ekki fyrir sér framtíð í heimalandi sínu Innlent Starfsmenn sendiráðsins í Moskvu hafi verið áreittir Innlent Feldu næstráðandi leiðtoga Íslamska ríkisins Erlent Níu mánaða geimferð sem átti að taka átta daga lýkur Erlent Fleiri fréttir Rússneskur skipstjóri ákærður fyrir skipaáreksturinn banvæna Hefndardráp, ofbeldi og áróður í Sýrlandi Níu mánaða geimferð sem átti að taka átta daga lýkur Feldu næstráðandi leiðtoga Íslamska ríkisins Segir sendiherra hata Trump og Bandaríkin Saka Norðmenn um hervæðingu Svalbarða Bað Pútín um að hlífa hermönnum sem enginn kannast við Ætla að breyta stjórnarskrá til að auka fjárútlát til varnarmála Einn stofnenda Pirate bay lést í flugslysi Mótmælt vegna dauða átta ára stúlku sem lést í kjölfar nauðgunar Forsvarsmenn Tesla gjalda varhug við tollaaðgerðum stjórnvalda Lúffar af ótta við enn meira niðurrif Trumps Finnar dæma norsk- rússneskan nýnasista fyrir stríðsglæpi í Úkraínu Ítrekar ósk Pólverja um bandarísk kjarnavopn Vínkaup-og veitingamenn uggandi vegna hótana um ofurtolla „Við viljum ekki vera Bandaríkjamenn“ Gerir lítið úr tilkalli Dana til Grænlands Segist opinn fyrir vopnahléi en hafnar tillögu Trumps Vörpuðu sprengju á heimili leiðtoga Íslamsks jíhad Hélt stjúpsyni sínum föngnum í tuttugu ár Ráðgjafi Pútíns segir tillögu Trumps tilgangslausa Vonska vegna vambaráns áhrifavalds í Ástralíu Umhverfisvernd ekki lengur meðal markmiða EPA Saka Ísraela um kerfisbundin mannréttindabrot Rekin eftir að hafa neitað að endurnýja byssuleyfi Mels Gibson Wagnerliðar fremja ódæði í Malí: „Ég sá dauðann alls staðar“ Handtekinn á vafasömum forsendum og hótað brottflutningi Pútín í Kúrsk: Farið verði með úkraínska hermenn eins og hryðjuverkamenn Gamall mafíuforingi skotinn til bana í Grenoble Allir vígamenn drepnir og gíslatökunni lokið Sjá meira
Hitamet falla í hitabylgju í Ástralíu Desembermánuður var einnig sá hlýjasti frá því að mælingar hófust. 17. janúar 2019 11:22
Algengustu rangfærslurnar um loftslagsbreytingar Þýða fyrri loftslagsbreytingar eða kuldi og snjókoma virkilega að ekkert sé að marka loftslagsvísindi? 17. desember 2018 09:30
Grænlandsjökull bráðnar mun hraðar en menn héldu Ný rannsókn sýnir að hraði bráðnunarinnar hefur fjórfaldast frá árinu 2003. 22. janúar 2019 08:00